We eat together, we fight together (Στο γαλαξία των δικαιωμάτων)

Ο βασικός στόχος του κομμουνιστικού προτάγματος μπορεί να συμπυκνωθεί στο σύνθημα κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Το σύνθημα αυτό δεν αφορά μόνο την οικονομική εκμετάλλευση, δε στοχεύει μόνο στην απελευθέρωση από το ζυγό της μισθωτής σκλαβιάς και της απόσπασης υπεραξίας, αλλά έχει ως στόχο την εξαφάνιση κάθε μορφής εκμετάλλευσης. Ένας τέτοιος στόχος για να μπορέσει να πραγματωθεί, χρειάζεται και ελεύθερους ανθρώπους, καθώς ελεύθερη κοινωνία χωρίς ελεύθερους πολίτες δεν υφίσταται. 

Σήμερα, βέβαια, μια σειρά αστικών αφηγημάτων παρουσιάζει πως αυτές οι ελευθερίες υπάρχουν. Οι γυναίκες είναι ελεύθερες, οι μαύροι είναι ελεύθεροι, οι ομοφυλόφιλοι είναι ελεύθεροι. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η ελευθερία το πολύ πολύ να υπάρχει σε κανένα ακριβό προάστιο ευρωπαϊκής πρωτεύουσας. Και αν. Το νομικό πλαίσιο δε μπορεί να εξασφαλίσει την ισότητα ούτε των γυναικών, ούτε των προσφύγων, ούτε κανενός και καμίας. Παράλληλα όμως εμφανίζονται και μια σειρά μεταμοντέρνων αφηγημάτων τα οποία θεωρούν ότι η καταπίεση μιας σειράς κοινωνικών ομάδων δεν προκύπτει από την πηγή του εκμεταλλευτικού συστήματος αλλά από έμφυτες αντιθέσεις. Δηλαδή ότι η πηγή της καταπίεσης των γυναικών είναι ο άντρας, των μαύρων οι λευκοί, των προσφύγων οι ντόπιοι, των ομοφυλοφίλων οι straight. 

Και οι δύο λογικές αυτές, η αστική και η μεταμοντέρνα, δε λαμβάνουν καθόλου υπόψη την επίδραση που ασκεί η οικονομική θέση, η τάξη και ο τρόπος παραγωγής στη διαμόρφωση τόσο της προσωπικότητας όσο και στη δημιουργία κοινωνικών αντιλήψεων και στερεοτύπων. Αποτέλεσμα αυτού είναι να διασπάται η ενότητα της εργατικής τάξης και των καταπιεσμένων και αντί να προκύπτουν κοινές διεκδικήσεις, εμφανίζονται επίπλαστες αντιθέσεις, όπως έχουν εκφραστεί και μέσα από πλακάτ με συνθήματα “ας πεθάνει και κανένας άντρας”. 

Αυτό αποτυπώνεται όμορφα και στην ταινία Η τελευταία παμπ στην οποία μετανάστες Ιρλανδοί θορυβούνται από την έλευση  προσφύγων από τη  Συρία. Η πηγή της καταπίεσης όμως δεν είναι κάποιοι ρατσιστές Ιρλανδοί και επομένως η λύση βρίσκεται στην αναβίωση του συνδικαλιστικού κινήματος των ανθρακωρύχων και των μορφών αλληλεγγύης (όπως η συλλογική κουζίνα) και εκφράζεται πολύ όμορφα μέσα από το σύνθημα We eat together, we fight together (Τρώμε μαζί, παλεύουμε μαζί) με το οποίο νοηματοδοτείται ουσιαστικά και η λέξη σύντροφος (αντίστοιχου νοήματος είναι και η παλαιότερη ταινία Pride). Και μέσα από αυτή τη διαδικασία βοηθιούνται και οι πρόσφυγες και οι ντόπιοι. 

Η μέθοδος αυτή δείχνει μια αποτελεσματική παρέμβαση σε επίπεδο οργάνωσης το οποίο οδηγείται σε αναβάθμιση της παρέμβασης και στο ιδεολογικό και στο οικονομικό και στο πολιτικό επίπεδο. Και για αυτό έχει ιδιαίτερη αξία η ολοκληρωμένη ταξική παρέμβαση σε σωματεία, σε οργανώσεις γειτονιάς και γενικά σε συλλογικότητες (πολύ καλό και χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ομοσπονδία Γυναικών Ελλάδας) οι οποίες θα συσπειρώνουν την εργατική τάξη και θα οργανώνουν κοινές διεκδικήσεις. Αυτό αντανακλά και τη μάχη σε επίπεδο θέσεων για τη διατήρηση και διεύρυνση των κεκτημένων παροχών (άδεια μητρότητας, επιδόματα) αλλά και για το όραμα για μια άλλη κοινωνία και τη θέση του καθενός και της καθεμιάς σε αυτή (κοινωνικοποίηση του νοικοκυριού, ισότιμη συμμετοχή στην εργασία, διευκόλυνση της δημιουργίας οικογένειας και του μεγαλώματος των παιδιών). 

Η παρέμβαση αυτή δεν έχει μόνο εξωτερικό αλλά και εσωτερικό χαρακτήρα, με την έννοια ότι η ίδια η εσωτερική ζωή και λειτουργία των συλλογικοτήτων πρέπει να δημιουργεί το περιβάλλον ώστε ο καθένας και η καθεμία να αναπτύσσει με άνεση τους προβληματισμούς του. Πολλές φορές αυτό μπορεί να σημαίνει πως και ο καθένας θα πρέπει να περιφρουρεί τη διαδικασία αυτή βάζοντας φράγμα ακόμα και στον εαυτό του, αν χρειαστεί, όταν εκφράζονται στερεότυπα και κατάλοιπα από την καθημερινότητα. 

Ειδικά για τις γυναίκες χρειάζεται ακόμα μεγαλύτερη μέριμνα καθώς, όπως δείχνουν και στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ και του ΟΟΣΑ, ασχολούνται λιγότερο με τα κοινά και τα σωματεία, κάτι που έχει να κάνει όχι μόνο με τα στερεότυπα αλλά και με το κοινωνικό και οικονομικό βάρος που έχει καταλήξει να φέρει η μητρότητα σήμερα. Πολύ ωραία το αποδίδει και η ελληνική σειρά Milky Way μαζί με το πως η θέση της γυναίκας και των ομοφυλοφίλων αλλάζει ανάλογα με την επαρχία και την ταξική θέση, και πως τελικά το οικονομικό κριτήριο μπορεί να τσακίσει τα όνειρα μιας ζωής. Όπως και στη σειρά έτσι και στην πραγματικότητα χρειάζεται ιδιαίτερη μάχη ενάντια στην αποστράτευση των γυναικών. Αυτό συμπυκνώνεται και στη ρήση του Μαρξ ότι ο βαθμός συνειδητοποίησης του γυναικείου ζητήματος αντανακλά το επίπεδο ιδεολογικής και πολιτικής ωρίμανσης και ανάπτυξης του κόμματος, αφού οι προλετάριες έχουν να χάσουν δυο αλυσίδες, μια της ταξικής σκλαβιάς και μια ακόμα που τις έχουν φορέσει εδώ και χρόνια τα εκμεταλλευτικά συστήματα. 

Αυτό δείχνει πως έχει εξίσου σημασία να μην απεμπολούμε την ιδιαιτερότητα του φύλλου, τη βιολογική του σημασία γιατί πίσω από «ελευθεριάζουσες» λογικές «κοινωνικού φύλλου» κρύβεται η καθυπόταξη του γυναικείου σώματος ως μέσο παραγωγής και κερδοφορίας, μια μέγιστη χυδαιότητα την οποία υπερασπίζονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μαζί αστοί και μεταμοντέρνοι. Οποιαδήποτε απόδοση ιδεολογικής χροιάς στα χρωμοσώματα καμία σχέση με απελευθερωτικές λογικές δεν έχουν, μάλλον το αντίθετο. Όπως και ο κατακερματισμός της ταυτότητας του καθενός και της καθεμιάς υπό τη μορφή ειδικού καθεστώτος δικαιωμάτων εξυπηρετεί στην καλύτερη εκμετάλλευση και ενδεχομένως και εμπορευματοποίηση της κάθε κοινωνικής ομάδας και όχι στην ανάδειξη των ιδιαίτερων αναγκών της. 

Σε ένα γαλαξία, λοιπόν, αναγκών και επιμέρους διεκδικήσεων, έχει σημασία να μη ξεχνάμε ποιο είναι το κέντρο γύρω από τα οποία όλα περιστρέφονται, το οποίο δεν είναι τίποτα άλλο από την εκμετάλλευση για την απόσπαση υπεραξίας και κέρδους. Δεν είναι τίποτα άλλο από τη διαπαιδαγώγηση της κοινωνίας σε μια λογική να ανταγωνίζεται μεταξύ της ώστε να κερδοφορούν οι από πάνω. Και διαχρονικά οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες, από την παρισινή Κομμούνα, το Σικάγο έως το Γράμμο και το Βίτσι έδιναν δίπλα δίπλα τις μάχες για μια κοινωνία ελεύθερων κοινωνικών, εργασιακών και διαπροσωπικών σχέσεων, χωρίς να κοιτούν φύλλο, φυλή, ή σεξουαλικό προβληματισμό. We eat together, we fight together. 

Πάνος Χριστοδούλου, Βιοπαθολόγος/Εργαστηριακός Ιατρός, Ιατρός Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Ιατρικής, MSc Διοίκησης Μονάδων Υγείας, MSc Διατροφής, Τροφίμων και Μικροβιώματος, Υποψήφιος Διδάκτορας Ιατρικής Πανεπιστημίου Πατρών, PGCert Διαχείρισης κρίσεων στη δημόσια υγεία και ανθρωπιστικής απάντησης