1968 – Όταν η ΑΕΚ έσπασε τον πάγο…

Χτες συμπληρώθηκε μισός αιώνας από το πρώτο ευρωπαϊκό κύπελλο που πήρε ελληνική ομάδα στο μπάσκετ και οι σκηνές από τον τελικό της ΑΕΚ εναντίον της Σλάβια Πράγας στο Καλλιμάρμαρο μοιάζουν σαν παλιό σινεμά. Που όμως τώρα το “αντιγράφουν” ή μάλλον το διασκευάζουν, στη μεγάλη οθόνη αλλά και στην ίδια τη ζωή.

Δεν υπάρχουν πολλά πράγματα που να μην έχουν ειπωθεί για εκείνη την ομάδα, συνεπώς συνοψίζουμε κωδικοποιημένα κάποια σημαντικά σημεία -και με πολιτικές συμβολικές προεκτάσεις.

-Η επιτυχία εκείνη δεν ήρθε ως κεραυνός εν αιθρία. Δυο χρόνια πριν, η ΑΕΚ είχε φτάσει στις τέσσερις καλύτερες ομάδες της Ευρώπης -αν και το Φάιναλ Φορ καθιερώθηκε πολύ αργότερα ως θεσμός. Σε εκείνη την ομάδα είχε πρωταγωνιστικό ρόλο κι ο Γιώργος Μόσχος, που κατέρρευσε μες στο γήπεδο, διαγνώστηκε με καλπάζοντα καρκίνο και έχασε τη μάχη για τη ζωή, σε πολύ μικρή ηλικία, λίγους μήνες αργότερα. Το όνομά του δόθηκε στο μικρό κλειστό στη Νέα Φιλαδέλφεια, που ήταν ένα από τα αλησμόνητα κλουβιά των πρώτων χρόνων της Α1.

-Ο τελικός έγινε κοντά στην πρώτη επέτειο από το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, που έσπευσαν να το αξιοποιήσουν επικοινωνιακά -κι επένδυσαν γενικότερα στον αθλητισμό, για να καλλωπίσουν το προφίλ της χούντας. Λέγεται όμως πως αυτό γύρισε μπούμερανγκ για την ίδια την ΑΕΚ, γιατί της απαγορεύτηκαν άτυπα οι μεταγραφές, κατά το δόγμα “ομάδα που κερδίζει δεν αλλάζει” και έτσι έμεινε στάσιμη, χωρίς την απαραίτητη ανανέωση.

-Στην παραπάνω πρόταση συναντάμε τις λέξεις “δόγμα”, “ανανέωση”, “στασιμότητα” κι αυτό δεν είναι τυχαίο, καθώς έχουν τις δικές τους πολιτικές προεκτάσεις και ιδιαίτερο συμβολισμό. Το 68′, το πρώτο ευρωπαϊκό της ΑΕΚ συνέπεσε με τη διάσπαση του 68′ για το ΚΚΕ, ενώ το δεύτερο ευρωπαϊκό κύπελλο ελληνικής ομάδας, ήρθε το 91′ με τον ΠΑΟΚ στη Γενεύη και συνέπεσε χρονικά με την κρίση στο ΚΚΕ (και διεθνώς στο κομμουνιστικό κίνημα) και τη διάσπασή του -όπως και του Ενιαίου Συνασπισμού.
Εδώ το σήμα των δικεφάλων θα μπορούσε να παραπέμπει συνειρμικά στις διασπάσεις και στα δύο κόμματα-κεφάλια που συνυπήρχαν ουσιαστικά στον ίδιο φορέα.

-Αν στην Ελλάδα, την άνοιξη του 68′, είχαμε τη μαύρη περίοδο της χούντας, στην Τσεχοσλοβακία ζούσαν τη δική τους “Άνοιξη της Πράγας” (που αργότερα θα κατέληγε σε ανοιχτή σύγκρουση και στρατιωτική επέμβαση, ενώ στο ενδιάμεσο, είχε μεσολαβήσει ο Παρισινός Μάης). Λέγεται πως η ΑΕΚ και οι υπεύθυνοι της χούντας δελέασαν με χρήματα τη Σλάβια Πράγας, για να συναινέσει ώστε η έδρα του τελικού να είναι η Αθήνα.

Έτσι και έγινε. Όχι όμως σε κάποιο σύγχρονο νεόδμητο κλειστό, αλλά στο ανοιχτό Καλλιμάρμαρο Στάδιο, όπου συγκεντρώθηκαν 80 χιλιάδες κόσμου (με 50 χιλιάδες εισιτήρια!). Είναι ζήτημα τι μπορούσαν όντως να δουν από όσα συνέβαιναν στον αγωνιστικό χώρο, έκαναν όμως ένα τρομερό ρεκόρ που καταγράφηκε και στο βιβλίο Γκίνες. Το πιο παράδοξο ήταν πως το ρεκόρ αυτό καταγράφηκε σε μια περίοδο όπου οι χουντικοί υποπτεύονταν και τιμωρούσαν κάθε σύναξη άνω των πέντε ατόμων…

-Στον ημιτελικό η ΑΕΚ είχε αποκλείσει την προηγούμενη κάτοχο του κυπέλλου, τη θρυλική Βαρέζε από την Ιταλία, που έμεινε στην ιστορία -με διάφορα ονόματα, ανάλογα με το χορηγό- γιατί την επόμενη δεκαετία έπαιξε δέκα σερί τελικούς στο Κύπελλο Πρωταθλητριών, κερδίζοντας ακριβώς τους μισούς από αυτούς.

-Εκφωνητής του αγώνα ήταν ο Βασίλης Γεωργίου, που αν και έκανε μια συγκινητική περιγραφή δεν απέφυγε κάποιες κορόνες, με αναφορές στα θεία, το θεό των Ελλήνων κοκ (παίζαμε με τους “άθεους Τσεχοσλοβάκους” άλλωστε). Οι νεότεροι μπορεί να τον θυμούνται για τις μπασκετικές περιγραφές του από την Πάτρα, στα παιχνίδια του τοπικού Απόλλωνα, το “σύγχρονο” λόγο του με ορολογίες όπως χάι-σκόρερ, και το ρυθμό του που έμοιαζε με όχημα που αλλάζει ταχύτητες στην ανηφόρα και γκαζώνει με μία ανάσα: “Βετούλας δίνει στο Μολφέτα, αυτός στον Μπακ Τζόνσον, πίσω στο Βετούλα” κοκ…

-Η αθλητική επιτυχία πέρασε στη μεγάλη οθόνη, έγινε επιτυχία κι εκεί, με τον Τάσο Μπουλμέτη σε γνώριμες πολίτικες συνταγές και μονοπάτια, και συνεχίζει να παίζει στον κινηματογράφο Αλκυονίς στην Ιουλιανού. Αλλά στο ενδιάμεσο, δεν προβλήθηκε ποτέ σε ένα σινεμά της Νέας Σμύρνης, γιατί άγνωστοι χούλιγκαν προειδοποίησαν τον ιδιοκτήτη του πως θα είχε άσχημα ξεμπερδέματα, αν τολμούσε να την φέρει…

-Η πραγματική ζωή συνεχίζει να διασκευάζει την ιστορία. Παίρνοντας έμπνευση από την επέτειο, η μπασκετική ΑΕΚ πήρε το Κύπελλο Ελλάδας, τον πρώτο τίτλο μετά από το πρωτάθλημα του 2002, που ήταν το πρώτο μετά από εκείνο του 1970. Συνδετικός κρίκος σε ρόλο “εξαδάχτυλου” ο Ντράγκαν Σάκοτα, που ήταν αρχιτέκτονας σε εκείνο το πρωτάθλημα του 2002, στους τελικούς με τον Ολυμπιακό (απέναντι στους ερυθρόλευκους ήρθε και το φετινό Κύπελλο).

Τώρα έχει μπροστά της μία ακόμα πρόκληση, αφού χτες -ανήμερα της επετείου- απέκλεισε τη Στρασμπούργκ, σφράγισε την πρόκριση στο Φάιναλ Φορ του Τσάμπιονς Λιγκ, και βάζει ισχυρή υποψηφιότητα για τη διοργάνωση -και φυσικά την κατάκτησή του- φτιάχνοντας χώρο στην τροπαιοθήκη της για το τρίτο ευρωπαϊκό της κύπελλο.

Μπορεί έκτοτε να έχουν μεσολαβήσει πολλά ευρωπαϊκά -που κανείς δε θα φανταζόταν- για τις ελληνικές ομάδες, μπορεί να αλλάζουν οι εποχές, να μην παίζεται μπάσκετ σε ανοιχτά γήπεδα με τσιμέντο, να μη μαζεύονται ογδόντα χιλιάδες σε αγώνες μπάσκετ… αλλά ο μύθος παραμένει ζωντανός, εμπνέει τους κιτρινόμαυρους και μοιάζει ικανός να οδηγήσει με την αύρα του την ΑΕΚ στην κορυφή. Όπως το κάνει μετά από τόσα χρόνια και για την ποδοσφαιρική ομάδα, δίνοντας ατελείωτη χαρά στους ΑΕΚτζήδες, αυτή τη χρονιά -που μπορεί να γυριστεί σε ταινία κι αυτή, μετά από πενήντα χρόνια, με τίτλο 2018.

Η συνέχεια στην οθόνη της ζωής…