Έξι σημεία για το ελληνικό μπασκετικό 89

Αυτές τις μέρες συμπληρώνονται τριάντα χρόνια από το Ευρωμπάσκετ του 89′, στο Ζάγκρεμπ της ενιαίας ακόμα -και για λίγες παραστάσεις ακόμα- Γιουγκοσλαβίας. Πριν κάποιοι αρχίσουν να μετράνε τις εξαετίες, σαν τον Τσάκωνα που έφερε εξάρες, για να βρουν πότε πέρασαν τόσα χρόνια, ας δούμε έξι σημεία που έδωσαν χρώμα σε εκείνη τη διοργάνωση.

1. Ο περιβόητος νόμος για τους νατουραλιζέ υποχρέωνε τις ομάδες να έχουν μέχρι ένα μη γηγενή -αλλά ομογενή- παίκτη στη σύνθεσή τους. Στην Ελλάδα αυτός ήταν ο Ντέιβιντ Στεργάκος -που έλειπε από το έπος του 87′- ενώ ο Τζον Κόρφας ετοιμαζόταν για το ντεμπούτο του με τα χρώματα της Εθνικής ομάδας, σε μια μεγάλη διοργάνωση. Οι Γάλλοι όμως, ως άμεσα ενδιαφερόμενοι στον όμιλό μας, υπέβαλαν ένσταση και δικαιώθηκαν. Ο Κόρφας έμεινε με τη χαρά των φιλικών, ενώ η διπλή του “ταυτότητα” του στέρησε τη δυνατότητα να πάρει μέρος σε κάποιους ευρωπαϊκούς τελικούς με τον ΠΑΟΚ -όπου λογιζόταν ως επιπλέον ξένος και δεν είχε δικαίωμα συμμετοχής ως Έλληνας.

Τους Γάλλους πάντως τους νικήσαμε και χωρίς τον Κόρφα, παίρνοντας την πρόκριση για τα ημιτελικά, που έμοιαζαν να είναι το ταβάνι μας -άντε το χάλκινο μετάλλιο, στο μικρό τελικό με τους Ιταλούς.

2. Αν το 87′ ήταν η εκτόξευση στην κορυφή, το 89′ ήταν η καταξίωση, η αναγνώριση πως δεν επρόκειτο για ένα απλό πυροτέχνημα -όπως θα συμπέραινε ίσως κανείς από τον αποκλεισμό της Εθνικής στο Προ-Ολυμπιακό τουρνουά για τους αγώνες της Σεούλ, ένα χρόνο πριν. Ήταν η επιβεβαίωση πως η Εθνική είχε γερές βάσεις και είχε έρθει για να μείνει, ακόμα και χωρίς τον αρχιτέκτονά της, τον Κώστα Πολίτη, αλλά με τον αντικαταστάτη του, Ευθύμη Κιουμουρτζόγλου. Ακόμα και χωρίς τη δύναμη της έδρας, όπως το 87′, όταν ο Γκομέλσκι έριχνε την ήττα στο κλίμα στις κερκίδες, κάνοντας λόγο για… “Μαυριτανία”. Ο “στρατηγός” είχε αφήσει θεωρητικά την τεχνική ηγεσία στον Γκαράστας, αλλά οι Έλληνες ρεπόρτερ διηγούνται ιστορίες για το μικρό του γιο Κύριλλο, που μετέφερε από την κερκίδα ραβασάκια με οδηγίες στον πάγκο, σαν καθοδηγητικές συμβουλές ενός συντρόφου…

Το πιο σημαντικό είναι πως η νίκη αυτή ερχόταν απέναντι σε μια πλήρη Σοβιετική ομάδα, που ερχόταν με φόρα από το χρυσό στους αγώνες της Σεούλ. και αυτή τη φορά είχε στη σύνθεσή της τον Άρβιντας Σαμπόνις, το  λεγόμενο θαύμα της φύσης, που έμεινε όμως στο καναβάτσο να διαμαρτύρεται στο συμπαίκτη του (Βέτρα) για την τελευταία φάση, που οι Σοβιετικοί σπατάλησαν την ευκαιρία να προσπεράσουν με ένα φτηνό λάθος. Η Σοβιετική Ένωση θα περιοριζόταν στην τρίτη θέση, νικώντας αυτή στο μικρό τελικό την Ιταλία, και έτσι θα γραφόταν ένας άδοξος επίλογος στις παρουσίες της στο θεσμό του Ευρωμπάσκετ, αφού το 91′ η επικείμενη διάλυσή της άφησε το αποτύπωμά της και στις αθλητικές δομές της, με τον αποκλεισμό της από τα προκριματικά. Ωστόσο τα ρεκόρ των νικών και των κατακτήσεων που άφησε πίσω της, με την απόλυτη κυριαρχία της στα μεταπολεμικά χρόνια, παραμένουν ακόμα και σήμερα απλησίαστα -εφόσον δεν υφίσταται ούτε η ενιαία Γιουγκοσλαβία- και δύσκολα θα ξεπεραστούν στον αιώνα που διανύουμε.

3. Ο αγώνας αυτός ήταν μια μικρή ραψωδία του Νίκου Γκάλη, που ήταν ασταμάτητος, πετυχαίνοντας 45 πόντους με εκπληκτικά ποσοστά ευστοχίας (8/9 βολές και πάνω από 50% εντός παιδιάς). Κουβάλησε σχεδόν μόνος του την Εθνική και κατάφερε να πετύχει περισσότερους πόντους από ό,τι όλοι οι άλλοι παίκτες μαζί. Δεν ήταν αυτός που πέτυχε το νικητήριο καλάθι, έδωσε όμως την πάσα στο Φάνη Χριστοδούλου -πατώντας την τελική γραμμή, όπως φαίνεται στο βίντεο- και σηκώνοντας το χέρι του να πανηγυρίσει, όσο ακόμα η μπάλα ήταν στον αέρα.

Η Εθνική αυτή βασιζόταν όπως και το 87′ κυρίως στους δικούς της Fantastic Four: τον Γκάλη, το Γιαννάκη -που θυσίασε το δικό του “εγώ” για να γίνει οργανωτής και να φτιάξει ένα τρομερό δίδυμο με τον Γκάλη- το Φάνη Χριστοδούλου (που δε νοιάστηκε ποτέ να προπονηθεί για να δει πού θα μπορούσε να φτάσει με το μοναδικό του ταλέντο) και τον Παναγιώτη Φασούλα, που έδινε ηρωικές μάχες απέναντι στα ψηλά κορμιά των Σοβιετικών. Την πεντάδα συμπλήρωναν πότε ο Στεργάκος και πότε ο ήρωας του 87′, ο Καμπούρης -όπως ακριβώς γινόταν δύο χρόνια πριν- δείχνοντας πως το μπάσκετ παιζόταν σε πολύ διαφορετικούς ρυθμούς από ό,τι σήμερα.

4. Η Γιουγκοσλαβία εκείνης της εποχής ήταν ίσως η καλύτερη ομάδα που παρουσίασαν ποτέ οι Γιούγκοι στα χρονικά. Με καθοδηγητή από τον πάγκο τον Ντούσαν Ίβκοβιτς και τον Ομπράντοβιτς επίσης στον πάγκο, ως -κατά κανόνα- αναπληρωματικό, να παίρνει παραστάσεις για να ξεπεράσει αργότερα το δάσκαλο. Με μαέστρο το μοναδικό Ντράζεν, που έμεινε όμως δεύτερος στο σκοράρισμα πίσω από τους απλησίαστους ρυθμούς του Γκάλη, και ένα σύνολο πνιγμένο στο ταλέντο, σα μια μικρή ευρωπαϊκή ομάδα-όνειρο: τον ανερχόμενο Κούκοτς, το Ράτζα, τον Ντίβατς, τον Ζντοβτς, το Βράνκοβιτς, τον Πάσπαλι και άλλους. Μια ομάδα που έπαιζε μπροστά στο κοινό της και έκανε κάθε αγώνα αφορμή για γιορτή. Τον επόμενο χρόνο η Γιουγκοσλαβία έκανε περίπατο στο Μουντομπάσκετ της Αργεντινής, φτάνοντας στο χρυσό, για να κλείσει το χρυσό της κύκλο με ένα ακόμα χρυσό μετάλλιο στο Ευρωμπάσκετ της Ρώμης, το 91′, και ενώ η χώρα άρχισε να διαλύεται κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης -με το Ζντοβτς να παίρνει εντολή να γυρίσει πίσω από το Σλοβένο πρόεδρο.

Το μεγαλύτερο ερωτηματικό της μπασκετικής ιστορίας είναι τι θα γινόταν αν αυτή η ομάδα συνέχισε ενωμένη και αν θα μπορούσε ποτέ να κοντράρει την αυθεντική ομάδα-όνειρο των ΗΠΑ, αν όχι το 92′ στη Βαρκελώνη, τουλάχιστον στο Μουντομπάσκετ του 94′, που αρχικά είχε οριστεί να γίνει στη Γιουγκοσλαβία, πριν αυτή διαλυθεί στα εξ ων συνετέθη και αποκλειστεί από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις το κομμάτι που συνέχισε να έχει τη Σερβία και το Μαυροβούνιο…

5. Το Ευρωμπάσκετ του 89′ έγινε τον Ιούνιο του 89′, από τις 14 έως τις 25 Ιουνίου, παράλληλα με τις πυκνές πολιτικές εξελίξεις στη χώρα και τις ιστορικές εκλογές εκείνου του μήνα -οι πρώτες κάλπες, από τις τρεις συνεχόμενες που θα ακολουθούσαν τους επόμενους μήνες. Ο ημιτελικός με τους Σοβιετικούς και ο μεγάλος τελικός με τους Γιουγκοσλάβους την επόμενη μέρα, συνέπεσαν με τη φάση των διερευνητικών εντολών και τις δραματικές διαπραγματεύσεις για το σχηματισμό κυβέρνησης, που κατέληξε τελικά στην κυβέρνηση ειδικού σκοπού -και περιορισμένης διάρκειας- με επικεφαλής τον Τζαννετάκη της ΝΔ.

6. Η δική μου προσωπική εμπειρία: δεν είμαι καθόλου σίγουρος αν οι εικόνες που έχω από το 87′ είναι αυθεντικές αναμνήσεις ή απλώς κάποια στιγμιότυπα που μου χαράχτηκαν στο μυαλό εκ των υστέρων -εξάλλου ήμουν μόνο τεσσάρων χρονών. Είμαι όμως πολύ σίγουρος τι έκανα και που είδα το Ευρωμπάσκετ του 89′. Και γνωρίζω με σιγουριά πως έκανα το διεθνιστικό μου καθήκον, ως παιδί κομμουνιστών, υποστηρίζοντας στον ημιτελικό τη Σοβιετική Ένωση. Θυμάμαι πολύ καθαρά τον Γκάλη να πατάει την τελική γραμμή πριν δώσει την ασίστ στο Χριστοδούλου για το καλάθι που αποδείχτηκε νικητήριο -άλλο αν δεν είδαμε ποτέ κανένα ριπλέι και έγινε με τον καιρό γαργάρα- καθώς και τη βασιλική γιαγιά μου, στο χωριό όπου βλέπαμε τον αγώνα, να απορεί τι κάνουν στο παιδί και το αφιονίζουν έτσι, να μην υποστηρίζει την εθνική ομάδα της χώρας του.

Την επόμενη μέρα στο σπίτι, πόνταρα στους “συντρόφους” Γιουγκοσλάβους να πάρουν τη ρεβάνς -μάλλον εκδικητικά, παρά με πολιτικά κριτήρια. Ο αγώνας κρίθηκε από νωρίς, το τελικό 98-77 ήταν μάλλον τιμητικό σε σχέση με τη δυναμική της Γιουγκοσλαβίας και το 103-68 της πρεμιέρας στους ομίλους και οι καλεσμένοι στο σπίτι έδειχναν ελάχιστο ενδιαφέρον για την εξέλιξή του. Πολύ αργότερα, βλέποντας τις ημερομηνίες, θα καταλάβαινα πως αυτό είχε να κάνει περισσότερο με τις πολιτικές εξελίξεις της εποχής εκείνης και την ανησυχία-αγωνία των συντρόφων για το σχηματισμό κυβέρνησης, παρά με την εξέλιξη του τελικού αυτού καθαυτού.