Γόδας, Μεσσάρης, Λιάρος, Κοντούλης: Ιστορικές μορφές των γηπέδων και των αγώνων του λαού μας

Αν πούμε σήμερα σε κάποιον ότι υπήρχε εποχή κατά την οποία οι αθλητές δεν ήταν ακριβοπληρωμένα «όργανα» ενός επιχειρηματία ή μιας εταιρείας που προσφέρουν μόνο θέαμα, ούτε ήταν μοντέλα για διαφημίσεις, ίσως μας κοιτάξει περίεργα. Αν πούμε πάλι ότι κάποτε υπήρχαν πολλοί ποδοσφαιριστές και άλλοι αθλητές που έπαιρναν μέρος ενεργά στους κοινωνικούς αγώνες και γίνονταν ήρωες, όχι απλώς είδωλα για αφίσες, τότε θα μας κοιτάξουν ακόμα πιο περίεργα.

Επειδή όμως αυτές οι εποχές υπήρξαν και σήμερα μας διδάσκουν και μας εμπνέουν, επιλέξαμε σε αυτό το δισέλιδο να αναδείξουμε κάποιες, σε πολλούς άγνωστες, αλλά ξεχωριστές μορφές από τον ποδοσφαιρικό χώρο. Μορφές αθλητών που διακρίθηκαν σε μια περίοδο που το εργατικό λαϊκό κίνημα με μπροστάρη το ΚΚΕ, με χιλιάδες ανώνυμους και επώνυμους ήρωες έβαλε τη σφραγίδα του στις εξελίξεις. Ήταν η περίοδος των μεγάλων ταξικών αγώνων του μεσοπολέμου, της εποποιίας της ΕΑΜικής Αντίστασης και του ΔΣΕ τη δεκαετία του ’40 για μια καλύτερη ζωή.

Ένα άθλημα από εργάτες για εργάτες

Το ποδόσφαιρο εμφανίζεται στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στην Αγγλία ως ένα καθαρά εργατικό λαϊκό άθλημα. Στη χώρα μας ιδρύεται το 1891 η “Παναχαϊκή” από πατρινούς σοσιαλιστές. Με την ίδρυσή του το ΚΚΕ πρωτοστατεί στη δημιουργία μαζικών αθλητικών σωματείων που προσέλκυαν νέο κόσμο, οργάνωναν την πάλη για διάφορα ζητήματα, προωθώντας ταυτόχρονα και τη δραστηριότητα αυτή καθεαυτή για την ψυχαγωγία του λαού με ιδιαίτερη φροντίδα και δημιουργικότητα. Η ΟΚΝΕ την περίοδο του μεσοπολέμου, οργάνωσε την παρέμβασή της στο χώρο του αθλητισμού. Σημαντικό ρόλο σ’ αυτές τις προσπάθειες έπαιξαν οι πρόσφυγες, που πρωτοστάτησαν στην ίδρυση και την οργάνωση των εργαζομένων στα αθλητικά σωματεία. Έτσι γεννήθηκαν σε κάθε πόλη ομάδες με έντονο το προλεταριακό – προσφυγικό στοιχείο και τα σημάδια μιας διαφορετικής κουλτούρας, από τα παράλια της Μικρασίας και του Εύξεινου Πόντου. Ομάδες που δεν ξέχασαν μέχρι σήμερα την καταγωγή και την ιστορία τους. Ο ΠΑΟΚ και ο Απόλλων Καλαμαριάς στη Θεσσαλονίκη, η ΑΕΚ, ο Πανιώνιος, ο Απόλλων Σμύρνης και ο Ατρόμητος στην Αθήνα, η Νίκη Βόλου κ.ά., έχουν έντονα αυτά τα χαρακτηριστικά.

Η στήλη Εργατικό Σπορ της «Νεολαίας», εφημερίδας της ΟΚΝΕ. Η ΟΚΝΕ είχε σταθερά στον προσανατολισμό της τη δημιουργία αθλητικών ομάδων από παιδιά της εργατικής τάξης και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων.

Την περίοδο της κατοχής το ΚΚΕ συνέβαλε στη δημιουργία της Ένωσης Ελλήνων Αθλητών, μια πρωτοβουλία του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ. Οι ποδοσφαιριστές συνέβαλαν στην Αντίσταση και μέσω του αθλήματος τους. Είναι ότι γνωστό με πρωτοβουλία της ΕΠΟΝ διοργανώθηκαν, κάτω από τη μύτη των Ιταλών και των Γερμανών, αγώνες στο γήπεδο του Παναθηναϊκού από τους οποίους οι εισπράξεις θα πήγαιναν για τα συσσίτια. Πλήθος παραδειγμάτων ανυποχώρητου αγώνα κόντρα στο ναζί κατακτητή αναδείχθηκαν μέσα από αθλητικά σωματεία πολλά από τα οποία λειτουργούσαν συνολικά σαν φορείς της αντίστασης, όπως ο σύλλογος Απόλλων Σμύρνης, που μεταπολεμικά επισκέφθηκε τη Μακρόνησο για να παίξει με την ομάδα ποδοσφαίρου των κρατουμένων.

Στα γήπεδα του αγώνα για μια άλλη κοινωνία

Ακολουθούν συνοπτικά μερικές από τις παραδειγματικές αυτές ιστορίες ανθρώπων που ταίριαξαν το ταλέντο τους με τη στράτευση στον αγώνα για το δίκιο του λαού και απέδειξαν έμπρακτα ότι αυτά τα δύο όχι μόνο μπορούν, αλλά και πρέπει να συνδυάζονται. Κάποιοι από αυτούς θυσίασαν αδίσταχτα όχι μόνο την καριέρα τους, αλλά και την ίδια τη ζωή τους.

Άγγελος Μεσσάρης – Από τους μεγάλους του Τριφυλλιού

Άγγελος Μεσσάρης (1910-1978) – Από τους μεγάλους του Τριφυλλιού

Υπήρξε από τα αστέρια του Παναθηναϊκού, ο οποίος τον απέκτησε το 1928.Ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της περίφημης “χρυσής ομάδας” του Παναθηναϊκού το 1930, καθώς τη χρονιά εκείνη ο Παναθηναϊκός στέφεται αήττητος πρωταθλητής με πρώτο σκόρερ τον Άγγελο Μεσσάρη. Μάλιστα πέτυχε τα δύο από τα οχτώ γκολ της ιστορικής νίκης με σκορ 8-2 επί του “αιώνιου αντιπάλου” Ολυμπιακού κι έγινε τραγούδι στα χείλη των φίλων του Τριφυλλιού. Ήταν μέλος της ΟΚΝΕ, όπως πάρα πολλοί ποδοσφαιριστές, και πήρε από τους πρώτους μέρος στην Αντίσταση. Ο τότε πρόεδρος του Παναθηναϊκού απαίτησε από τον αθλητή να σταματήσει να εκφράζει τις πολιτικές του πεποιθήσεις για να συνεχίσει να είναι μέλος της ομάδας. Ύστερα από έντονες διαφωνίες ο Μεσσάρης αποχώρησε από τον Παναθηναϊκό και στη συνέχεια σταμάτησε το ποδόσφαιρο το 1931, σε ηλικία μόλις 21 ετών.

Νίκος Γόδας – Αμετανόητος κομμουνιστής ως το τέλος…

Νίκος Γόδας (1921-1948) – Αμετανόητος κομμουνιστής ως το τέλος…

Γεννημένος στο Αϊβαλί και μεγαλωμένος ως πρόσφυγας στην Κοκκινιά, o Νίκος Γόδας από μικρός συνέδεσε το όνομά του με το ποδόσφαιρο και τους κοινωνικούς αγώνες μέσα από τις τάξεις του ΚΚΕ.

Ήταν παίχτης του Ολυμπιακού. Στην κατοχή πολέμησε εναντίον των ναζί και των συνεργατών τους με το βαθμό του Λοχαγού στον 5° επίλεκτο λόχο Κοκκινιάς του ΕΛΑΣ, ενώ πήρε μέρος και στις μάχες του Δεκέμβρη του ’44 ενάντια στους Άγγλους. Αμέσως μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας ο Γόδας συλλαμβάνεται και εξορίζεται. Έμεινε σχεδόν τριάμισι χρόνια στη φυλακή, ανυποχώρητος και ασυμβίβαστος, πιστός στην υπόθεση του σοσιαλισμού. Δεν υπέγραψε δήλωση μετάνοιας ποτέ. Περνώντας από τις φυλακές της Αίγινας παίζει στην ποδοσφαιρική ομάδα των κρατουμένων.

Ο Νίκος Γόδας με τη φανέλα του Ολυμπιακού

Είναι χαρακτηριστικό ότι αν και ποδοσφαιριστής του Ολυμπιακού οι τότε ιδιοκτήτες της ομάδας δεν έκαναν τίποτα για να τον σώσουν εξαιτίας της ιδεολογίας του. Μάλιστα ο βιομήχανος πρόεδρος της ομάδας δήλωνε γι’ αυτόν: «Όπως έστρωσε θα κοιμηθεί». Το αστικό κράτος τον οδήγησε στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 19 Νοέμβρη του 1948 στο Λαζαρέτο της Κέρκυρας, τόπο εκτελέσεων πολλών κομμουνιστών. Τελευταίες του επιθυμίες ήταν να εκτελεστεί με τη φανέλα της αγαπημένης του ομάδας και να μην του καλύψουν τα μάτια την ώρα της εκτέλεσης.

Σπύρος Κοντούλης (1915-1944) – Από την ΑΕΚ… στο Χαϊδάρι

Γεννήθηκε στην Κοκκινιά. Μαζί με την ομάδα του, την ΑΕΚ, κατάκτησε το πρωτάθλημα του 1939-1940. Είχε πολεμήσει στο Αλβανικό μέτωπο ενώ συμμετείχε και στην Αντίσταση. Γι’ αυτό τον λόγο συνελήφθη από τους Γερμανούς και δολοφονήθηκε το 1944, στην προσπάθειά του να ξεφύγει από το καμιόνι που τον μετέφερε από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου στην Καισαριανή για να εκτελεστεί.

Κώστας Λιάρος: «Δεν μου επέτρεπε η συνείδησή μου να συνεχίσω…»

Κώστας Λιάρος (1922- ): «Δεν μου επέτρεπε η συνείδησή μου να συνεχίσω…»

Η ομάδα του ήταν ο Απόλλων Καλαμαριάς που την περίοδο της ναζιστικής κατοχής χαρακτηρίστηκε σαν παράδειγμα αντίστασης. Ακολουθώντας την ομάδα του ο Κώστας Λιάρος, παίχτης-είδωλο στην εποχή του, συμμετέχει ενεργά στον αγώνα για την απελευθέρωση μέσα από τις γραμμές του ΕΛΑΣ. Αργότερα βρέθηκε εξόριστος στο κολαστήριο της Μακρονήσου. Ήταν σπουδαίος αθλητής. Διακρίθηκε και στην κολύμβηση. Μετά την εξορία τον κάλεσαν στον Εθνικό και λίγο αργότερα στην Εθνική Ελλάδος, όπου δεν πρόλαβε να παίξει. Το “γιατί” το διηγείται πολύ καλά ο ίδιος: «Μπήκα στο γήπεδο, χαιρέτησα τους συναθλητές μου και ετοιμάστηκα για την πρώτη μας προπόνηση. Δεν είχα προετοιμαστεί για το τι θα ακολουθούσε όμως. Με πλησίασε ο τεχνικός και μου είπε ότι καλέστηκα κατά λάθος: Μου είπε απερίφραστα: «Τι κάνεις εδώ Λιάρο: Η Εθνική είναι για τους εθνικόφρονες.» Δεν μου επέτρεπε η συνείδηση μου να παραμείνω. Έβγαλα τη φανέλα με το εθνόσημο και αποχώρησα.»

Για ένα άλλο ποδόσφαιρο…

Το ποδόσφαιρο και γενικά ο αθλητισμός σε εκείνες τις συνθήκες ήταν λιγότερο αλλοιωμένος από την εμπορευματοποίηση, διατηρούσε ακόμα πολλά στοιχεία που τον συνέδεαν με πλατιές λαϊκές μάζες. Σήμερα, που το παιχνίδι δυστυχώς «παίζεται» έξω από τα γήπεδα, είναι πραγματικά δύσκολο να αναδειχθούν τέτοιες σπουδαίες αθλητικές προσωπικότητες. Δεν είναι όμως ακατόρθωτο. Η ΚΝΕ καλεί τη νεολαία, αλλά και όποιον αθλητή αγαπά πραγματικά τη μπάλα και το άθλημα να παλέψουν για ένα διαφορετικό ποδοσφαιρικό οικοδόμημα σε μια άλλη κοινωνία, χωρίς επιχειρηματίες και αφεντικά που θα συνθλίβουν τις ζωές μας. Για ένα ποδόσφαιρο που θα χρηματοδοτείται από το κράτος, θα διοικείται και θα ελέγχεται σε τακτική βάση από φίλαθλα και άλλα λαϊκά όργανα και οι πορείες των ομάδων θα καθορίζονται εντός των γηπέδων. Έτσι θα απαλλαγεί οριστικά ο αθλητισμός από την αρρώστια και τη σαπίλα της εμπορευματοποίησης, των ΠΑΕ και των συνδέσμων. Σε αυτή την κατεύθυνση θα αναδειχθούν και τέτοιοι αθλητές που θα ξεχωρίσουν στους μεγάλους αγώνες που είναι μπροστά μας. Αθλητές που θα είναι αγωνιστικά παραδείγματα και υγιή πρότυπα, όχι αποκομμένοι από την κοινωνία κλεισμένοι σε «χρυσό κλουβί.»

Αναδημοσίευση από τον Οδηγητή (#1058, Ιούλης – Αύγουστος 2018) 

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις στο Αφιέρωμα για τα 100 χρόνια ΚΚΕ και τα 50 χρόνια ΚΝΕ