Just hypocrisied it – Ο Κάπερνικ, η ΝΙΚΕ και οι “ευαισθησίες” μιας πολυεθνικής…

Viral έγινε η είδηση της συμφωνίας του γνωστού “αντιστασιακού” footballer Kόλιν Κάπερνικ με τον αθλητικό κολοσσό ένδυσης Nike, με τον ίδιο να γίνεται ο πρωταγωνιστής της 30ής επετείου του Just do it, γνωστoύ σλόγκαν της εταιρίας.  Η είδηση σήκωσε θύελλα αντιδράσεων ανά τον κόσμο, κυρίως όμως στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ας πούμε όμως συνοπτικά την ιστορία του πρώην σούπερ σταρ του Σαν Φραντσίσκο για το ποιος είναι και τι έκανε.
Όλα ξεκίνησαν από την 26η του Αυγούστου του 2016, όταν σε έναν αγώνα προετοιμασίας των Σαν Φραντσίσκο ο Κάπερνικ ”ύψωσε το ανάστημά του” γονατίζοντας  στην ανάκρουση του εθνικού ύμνου των ΗΠΑ, ως μια κίνηση διαμαρτυρίας  για τις δολοφονίες χιλιάδων αφροαμερικάνων συμπολιτών του από την αστυνομία και γενικότερα για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Αφροαμερικάνοι από τις δυνάμεις καταστολής της χώρας. Η κίνησή του αυτή έμελλε να τον καταστήσει ένα σύμβολο αντίστασης και ακτιβισμού της έγχρωμης κοινότητας στην Αμερική. Ο ίδιος δήλωσε ότι ”Δεν πρόκειται να δείξω περηφάνια μπροστά στη σημαία ενός έθνους που καταπιέζει μαύρους ανθρώπους. Για μένα αυτό είναι μεγαλύτερο από το ίδιο το άθλημα”. Και εκείνη την στιγμή διάλεξε πλευρά -ή περίπου…

Πολλοί τον παρουσιάζουν ως ένα σύγχρονο Μοχάμεντ Άλι ή ταυτίζουν το γονάτισμά του στον εθνικό ύμνο με τη σηκωμένη γροθιά των Σμιθ και Κάρλος στην απονομή των μεταλλίων τους στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1968 στο Μεξικό. Είτε υπερβάλλουν είτε όχι, το μόνο σίγουρο είναι ότι οι κινήσεις του Κάπερνικ ευαισθητοποίησαν ένα πλήθος συναθλητών του -κυρίως μαύρων- αλλά και άλλων μεγάλων έγχρωμων Αμερικάνων σταρ, όπως η Σερένα Γουίλιαμς και ο Λεμπρόν Τζέιμς.

Ο Κάπερνικ έφερε εντός των 4 γραμμών του γηπέδου τη συζήτηση για τα πολύ σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η αφροαμερικάνικη κοινότητα, όπως του ρατσισμού και της αστυνομικής βίας. Η κίνηση αυτή όμως είχε και το τίμημά της. Μπορεί ο Κάπερνικ να έγινε ένα σύμβολο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όμως το πλήρωσε με τον αποκλεισμό του από τα γήπεδα από το 2017 . Η κίνησή του αποκτά μεγαλύτερη σπουδαιότητα καθώς το american football που αγωνίζεται είναι  πιο δημοφιλές άθλημα στην Αμερική με την πλειοψηφία των οπαδών να κινείται σε λευκούς συντηρητικούς πολίτες. Να σημειωθεί επίσης ότι αρκετοί από τους ιδιοκτήτες των 32 ομάδων του NFL  έδωσαν αρκετά εκατομμύρια στην προεκλογική καμπάνια του ακροδεξιού νυν πρόεδρου των ΗΠΑ Ντολαντ Τράμπ.

Ένας σπουδαίος αθλητής κινδυνεύει να μην ξαναγωνιστεί ποτέ, επειδή δε σιώπησε. Αυτή ήταν και η ιδέα της Nike για το πώς θα γιορτάσει την 30η επέτειο του Just do it.  Ο Κάπερνικ με το σλόγκαν Believe in something, even if it means sacrificing everything («Να πιστεύεις σε κάτι, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα θυσιάσεις τα πάντα»), έγινε ο πρωταγωνιστής και η αιτία ενός εθνικού διχασμού.

Ήδη το χασταγκ της Νike έγινε πρώτο τρέντ στο twitter. Tαυτόχρονα όμως εξαπλώνεται και ένα κύμα μποϊκοταρίσματος των προϊόντων της αμερικάνικης πολυεθνικής από λευκούς άριους Αμερικάνους, κυρίως υποστηρικτές του Τραμπ. Κυκλοφορούν δεκάδες βίντεο με καταστροφές αθλητικού υλικού της ΝΙΚΕ αλλά και δηλώσεις του ίδιου του Τραμπ. Ο τελευταίος επιτίθεται στην εταιρία, κάνοντας λόγο για πτώση της τιμής της μετοχής στο χρηματιστήριο κατά 3% που οφείλεται στο μποϊκοτάζ λόγω της καμπάνιας με τον Κάπερνικ, η οποία ακολουθεί την πτωτική τάση της τηλεθέασης του πρωταθλήματος του NFL, εξαιτίας της διαμαρτυρίας του Κάπερνικ και τις κινήσεις αλληλεγγύης από τους συναθλητές του.
Να προσθέσουμε βέβαια ότι όσον αφορά την πτώση της χρηματιστηριακής τιμής της μετοχής της εταιρείας και άλλες μεγάλες πολυεθνικές, όπως η ανταγωνιστρία Adidas, παρουσίασαν ανάλογη πτώση και η αιτία εικάζεται ότι αφορά τις διαπραγματεύσεις που γίνονται σχετικά με τη NAFTA (μία εμπορική συμφωνία μεταξύ ΗΠΑ, Καναδά και Μεξικού).

Οι αντιδράσεις από τη μεριά της αμερικάνικης ποδοσφαιρικής λίγκας αμφιταλατεύονται μεταξύ της στήριξης στους αθλητές και της επιδίωξης του κέρδους. Όπως προαναφέραμε, η πλειοψηφία των ιδιοκτητών υποστήριξε έμπρακτα τον Τραμπ, όταν όμως αυτός ζητούσε την αποβολή από το πρωτάθλημα οποιουδήποτε προβαίνει σε κινήσεις διαμαρτυρίας, η Λίγκα στήριξε τους αθλητές της με μια μετριοπαθή ανακοίνωσή της, τονίζοντας ωστόσο ότι θέματα όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα μας αφορούν όλους.  Μην μπορώντας ωστόσο να παραβλέψει την πτώση στη δημοφιλία και τα νούμερα τηλεθέασης, αντέδρασε κι αυτή με αφορμή την καμπάνια της ΝΙΚΕ, παρότι έχει συμφωνία μαζί της μέχρι το 2028, κάνοντας σκέψεις μέχρι και για διακοπή αυτής της συμφωνίας.

Η εταιρία μαζί με τον Κάπερνικ κατάφεραν μέσα σε λίγες ώρες να γίνουν το νο1 θέμα συζήτησης και να επαναφέρουν στη δημόσια κουβέντα θέματα όπως ο ρατσισμός, η κρατική καταστολή και γενικότερα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι όμως τόσο αθώα και ρομαντικά τα πράγματα, ειδικά όταν μιλάμε για διαφήμιση μιας τεράστιας πολυεθνικής όπως η Nike; Σίγουρα όχι.

Όπως αναφέρει η ακτιβίστρια  και δημοσιογράφος Rosa Clemente δε μιλάμε για μία απλή καπιταλιστική εταιρεία αλλά για μία υπερκαπιταλιστική, θέλοντας έτσι να τονίσει το βαθμό που εκμεταλλεύεται τους εργαζομένους της. Η Nike είναι γνωστό ότι έχει μεταφέρει τα εργοστάσια παραγωγής σε ασιατικές χώρες με μεγάλη φτώχεια, όπως το Μπαγκλαντές και η Ταϊβάν, προκειμένου να βρει φτηνή εργατική δύναμη και χαμηλότερο γενικά κόστος παραγωγής. Σαν μία πολυεθνική λοιπόν που σέβεται τον καπιταλιστικό εαυτό της, δίνει για μεροκάματο ένα κομμάτι ψωμί στην κυριολεξία, εντατικοποιεί την απασχόληση των εργατών με σχεδόν ολοήμερες υπερωρίες σε πολύ άσχημες εργασιακές συνθήκες χωρίς να τους προστατεύει καμία σύμβαση εργασίας. Σε αυτά τα κάτεργα το αμερικάνικο όνειρό της περιλαμβάνει και παιδική εργασία.

Το 2014 είχε ξεσπάσει τεράστια απεργία σε εργοστάσιο της νότιας Κίνας που κατασκευάζει παπούτσια για λογαριασμό της nike και adidas. Ο αριθμός των απεργών ξεπέρασε τις 30.000, οι οποίοι διεκδικούσαν καλύτερους μισθούς, καλύτερα ωράρια και κοινωνικές παροχές. Ο τοπικός τύπος δεν είχε αναφέρει τίποτα και το εργοστάσιο κάλεσε την αστυνομία προκειμένου να καταστείλει τους απεργούς, είτε με συλλήψεις είτε με τη χρήση βίας.

Το μενού της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την εταιρία περιλαμβάνει και  διακρίσεις φύλου. Φέτος η ΝΙΚΕ συνδέθηκε με το #metoo κίνημα μετά από καταγγελίες εργαζόμενων γυναικών στην έδρα της εταιρίας στο Beaverton για περιθωριοποίηση και γενικά ένα τοξικό περιβάλλον δουλειάς που οδήγησε πολλούς συναδέλφους τους σε αποχώρηση από την εταιρεία.

Η δημοσιογράφος- ακτιβίστρια Rosa Clemente πρόσθεσε επίσης ότι ενώ στήριζε αρχικά τον Κάπερνικ στον αγώνα του, απογοητεύτηκε από την απόφασή του να τον συνδέσει με την καμπάνια μιας πολυεθνικής όπως η Nike που πίνει το αίμα των εργαζομένων κυριολεκτικά, χωρίς καμία διάκριση μεταξύ μαύρων και λευκών, αντρών και γυναικών, ενήλικων και ανήλικων. Η Clemente αναφέρει ότι με αυτόν τον τρόπο ουσιαστικά χάνει το δίκιο του ο αθλητής, καθώς η εταιρεία χρησιμοποιεί τον ακτιβισμό του για να ξεπλύνει τα εργασιακά κάτεργα που στήνει και να λανσάρει το κοινωνικό της πρόσωπο.

Ο David M. Carter, εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Αθλητικών Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνιας Marshall, δήλωσε ότι η Nike προσπαθούσε να χαρακτηριστεί ως μια εταιρεία που υποστηρίζει μεμονωμένους αθλητές και θα προσπαθήσει να ωφεληθεί από τη διατήρηση του ακτιβισμού του Κάπερνικ στον κύκλο ειδήσεων.

Είναι φανερό ότι μια πολυεθνική δεν μπορεί να μπει μπροστά σε κανέναν αγώνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα όταν εκμεταλλεύεται έτσι στυγνά τους εργαζομένους της. Ο Κάπερνικ από τη μεριά του είναι από τους αθλητές με φωνή και κοινωνικές ανησυχίες που θέλουμε να υπάρχουν σε όλες τις χώρες και σε όλα τα αθλήματα, όταν όμως συνδέει τον αγώνα αυτό με την προσπάθεια μιας πολυεθνικής να χτίσει ένα προοδευτικό-πρόσωπο έναντι στο φυλετικό ρατσισμό (γενικά και αόριστα), μας βρίσκει απέναντι.

Στην κοινωνία της Αμερικής με τα απολίτικα χαρακτηριστικά, το δίπολο προοδευτικός -συντηρητικός προωθείται σε κύρια βάση και στην πολιτική, όπως το δίλημμα Τραμπ-Κλίντον. Όταν δεν το συνδέεις όμως με τον ταξικό χαρακτήρα της εκμετάλλευσης που βιώνουν όχι μόνο οι αφροαμερικάνοι της χώρας αλλά και η πλειοψηφία των Αμερικάνων πολιτών που ζουν το american dream του καπιταλισμού, το μόνο που πετυχαίνεις είναι να ξεπλένεις τη φτώχεια, την ανεργία,τον εργασιακό μεσαίωνα, τους πολέμους  με ένα μανδύα τάχα μεταμοντέρνας προοδευτικότητας.

Green Rebel