NBA – Ο κεντρικός σχεδιασμός και οι δημοκρατικοί κανόνες σε ένα πρωτάθλημα – εμπόρευμα

Επισήμως το ΝΒΑ γιορτάζει τα γενέθλια-επέτειο ίδρυσής του τον Ιούνιο, αλλά ο πρώτος αγώνας στην ιστορία του πρωταθλήματος έγινε σαν σήμερα την 1^η Νοέμβρη 1946, μεταξύ των Τορόντο Χάσκις και των Νιου Γιορκ Νικερμπόξερς, των σημερινών Νικς, που έληξε υπέρ των δεύτερων, και το σκορ 68-66 ήταν πολύ διαφορετικό απ’αυτό που συνηθίσαμε να λέμε σκορ ΝΒΑ, σε ένα λατρεμένο αθλητικό κλισέ. Όλα εξάλλου ήταν τότε πολύ διαφορετικά. Καταρχάς δεν υπήρχε τρίποντο. Ο ρυθμός και το στιλ παιχνιδιού ήταν θαρρείς από άλλο άθλημα. Τα ονόματα και οι έδρες – πόλεις των ομάδων δεν είχαν καμία σχέση μετα σημερινά δεδομένα. Ακόμα και το ίδιο το πρωτάθλημα λεγόταν αλλιώς, για να καταλήξει στο ΝΒΑ τρία χρόνια αργότερα.

Στην πορεία το ΝΒΑ κέρδισε τον ανταγωνισμό με το ΑΒΑ και έγινε μονοπώλιο, άρχισε να γιγαντώνεται, είδε τις ομάδες να πολλαπλασια΄ζονται και να φτάνουν τις 30 – εκ των οποίων οι δύο κι αργότερα η μία καναδική (Toronto Raptors). Έγινε ολόκληρη βιομηχανία και προϊόν που εκτοξεύτηκε τη δεκαετία του ’80, κυρίως μέσα απ’την κότνρα του Μάτζικ με τον Μπέρντ και των Λέικερς με τους Σέλτικς, τις δυο πιο ιστορικές ομάδες, με τα πιο πολλά πρωταθλήματα. Κατάφερε να ξεπεράσει επιτυχώς ακόμα και την «κατάθλιψη» που πέρασε μετά απ’την αποχώρηση (σε τρεις δόσεις) του Τζόρνταν απ’την ενεργό δράση και μιας φουρνιάς πολύ σπουδαίων παιχτών μαζί του.

Σήμερα παραμένει ένα πολύ πετυχημένο πρωτάθλημα – εμπόρευμα, που έχει πάντως κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες ιδιαιτερότητες, που δε συναντά κανείς πχ στο ευρωπαϊκό μπάσκετ.

Το ΝΒΑ ήταν το πρώτο που καθιέρωσε το 24άρι χρονόμετρο στην επίθεση, κάνοντας το άθλημα πιο γρήγορο και θεαματικό.

Εκεί η διάρκεια των αγώνων είναι μεγαλύτερη (4 12λεπτα), με την Ευρώπη να υιοθετεί καθυστερημένα το σύστημα των 4 περιόδων, όχι όμως και τη συνολική διάρκειά τους. Οι ομάδες μπορεί να αγωνίζονται κάθε μέρα, κάνοντας πολυήμερες περιοδείες, ακόμα και ξεζουμίζοντας τους παίκτες τους, στον αντίποδα όμως έχουν πολύ ελαστικούς κανόνες για τους ελέγχους για τη χρήση ουσιών – επιβάλλοντας τη μεταφορά τους και στις διεθνείς διοργανώσεις των εθνικών ομάδων.

Στο ΝΒΑ απαγορεύεται – με διάφορες παραλλαγές και διακυμάνσεις στο σχετικό κανονισμό – η άμυνα ζώνης, για να δώσουν πλεονέκτημα στον επιθετικό και να αυξήσουν το θέαμα και τα μεγάλα σκορ: Αυτός φαίνεται πολλές φορές να είναι ο αυτοσκοπός, πιο σημαντικός κι απ’την ίδια τη νίκη, Ο κανόνας αυτός όμως αντιστρέφεται στα πλέι-οφ, όπου η κορυφή χωράει μόνο έναν κι αποκαθίσταται η βασική αρχή των Αμερικανών: ο πρώτος είναι τα πάντα, ο δεύτερος δεν είναι τίποτε.

Ο επαγγελματικός αθλητισμός συνδέεται κατά κανόνα με τη σκοπιμότητα της νίκης και του αποτελέσματος. Το ΝΒΑ έχει φτάσει στο επόμενο στάδιο, απαξιώνοντας ως ένα βαθμό την κανονική περίοδο, που κυλά, πολλές φορές εν μέσω χασμουρητών και γενικής αδιαφορίας κι ενώ έχουν καταφέρει να εξαλείψουν τη βία απ’τις καρδίες, είναι επιεικώς περίεργο να βλέπεις χαρούμενους καταναλωτές στις κερκίδες που ενδιαφέροντια ελάχιστα για την έκβαση του αγώνα, σκέφτονται τι πόζα θα κρατήσουν όταν τους πιάσει η κάμερα και στο τσακίρ κέφι φωνάζουν ρυθμικά defense ή κουνάνα ρυθμικά τα μπαλόνια – ρόπαλα πίσω απ’τις μπασκέτες.

Το ΝΒΑ είναι η ενσάρκωση της εμπορευματοποίησης, με άπειρες διακοπές για τηλεοπτικά τάιμ-άουτ και διαφημίσεις, αλλά κρατάν μακριά από χορηγούς τις φανέλες των ομάδων – σε αντίθεση με τους παίκτες που βγάζουν απ’τις διαφημίσεις παραπάνω χρήματα απ’ό,τι με τα συμβόλαιά τους με τις ομάδες.

Θεωρητικά ένα τέτοιο πρωτάθλημα θα έπρεπε να είναι αποστειρωμένη ζώνη όπου δε χωράνε πολιτικές – κοινωνικές παρεμβάσεις. Αλλά σε αντίθεση με το στερεότυπα, πολλοί άσοι συμμετείχαν πχ στην καμπάνια I can’t breathe για τις στυγνές δολοφονίες Αφροαμερικανών από αστυνομικούς, ενώ το All Star Game αλλάξε πρόπερσι έδρα διεξαγωγής, επειδή η πολιτεία της Βόρειας Καρολίνας θέσπισε νόμο που υποχρέωνε τα διεμφυλικά άτομα να χρησιμοποιούν τουαλέτες του βιολογικού τους φύλου.

Το ΝΒΑ εξάλλου έχει ένα περίεργο σύνολο δημοκρατικών κανόνων που ρυθμίζουν την όχι και τόσο ελεύθερη αγορά, για να διασφαλίσουν τον υγιή ανταγωνισμό.

Τέτοιος είναι πχ ο όρος για το salary cap, που περιορίζει οικονομικά τις ομάδες, χωρίς να εμποδίζει βέβαια τη δημιουργία υπερομάδων, όπως οι Warriors αλλά και ο κανόνας που επιτρέπει στις πιο αδύναμες ομάδες να επιλέγουν πρώτες παίκτες απ’τα draft για ν’αλλάξουν την τύχη τους.

Όσο για την περιβότητα ψαλίδα με την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο; Προφανώς κι έχει κλείσει καθώς το μπάσκετ ομογενοποιείται κι οι επαγγελματίες του ΝΒΑ –που δεν μπορούσαν να συμμετέχουν σε διεθνείς διοργανώσεις ως το ’92, ως κατεξοχήν επαγγελματίες –έχτισαν το αήττητό τους, στη δεκαετία των 00ς, ίσως τη χειρότερη στιγμή στην πρόσφατη ιστορία του πρωταθλήματος – αλλά η ψαλίδα είναι υπαρκτή, αντικειμενική, σαν ένα χρυσό παραπέτασμα που χωρίς τις ΗΠΑ και το μαγικό κόσμο του ΝΒΑ, για να θυμίζει πως υπάρχει μόνο ένα μέρος στον πλανήτη όπου συμβαίνουν απίστευτα πράγματα (where amazing happens, όπως λέει και το σλόγκαν του πρωταθλήματος)