Νίκος Γκάλης – Ο θεός του ελληνικού μπάσκετ (Α΄ μέρος)

1. Οι γονείς του είχαν καταγωγή από τη Ρόδο, αλλά αυτός γεννήθηκε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Είχε το επίθετο Γεωργαλής, αλλά ο πατέρας του το συντόμευσε, κατά τα αμερικάνικα πρότυπα, σε Γκάλης, όπως και πέρασε στην ιστορία.

2. Με ύψος 1.83, σε ένα άθλημα όπου κυριαρχούσαν οι ψηλοί, δεν ήταν ο πιο κοντός παίκτης του πρωταθλήματος (υπήρχε πχ κι ο Τζον Κόρφας στον ΠΑΟΚ, με το 1.78) αλλά ήταν ο πιο βραχύσωμος στην πεντάδα του Άρη και της Εθνικής, κι ας έπαιζε στο “2” (αφού ο Γιαννάκης, που έπαιζε πλέι μέικερ, του έριχνε καμιά δεκαριά πόντους).

3. Καταπιάστηκε με διάφορα αθλήματα, όπως πυγμαχία και αμερικάνικο φούτμπολ, για να κατασταλάξει στο μπάσκετ. Κι όπως φάνηκε, μάλλον καλά έκανε. Αλλιώς… θα ήταν, τηρουμένων των αναλογιών, σα να είχε επιλέξει ο Τζόρνταν το μπέιζμπολ και τα μπαστούνια αντί για τα καλάθια.

4. Έπαιξε μπάσκετ στις αλάνες του Νιου Τζέρσεϊ και της Νέας Υόρκης και στο πανεπιστήμιο του Σίτον Χολ, με το οποίο αναδείχτηκε τρίτος σκόρερ του πρωταθλήματος (πίσω από το Λάρι Μπερντ που ήταν δεύτερος) και άφησε πίσω του διάφορα ρεκόρ που μένουν μέχρι σήμερα. Αγωνίστηκε επίσης στο πανεπιστημιακό All Star Game, με την ομάδα της Ανατολής και συμπαίκτη τον Μπερντ, που τον τάισε με διάφορες ασίστ κατά τη διάρκεια του αγώνα.

5. Οι Μπόστον Σέλτικς τον επιλέγουν πολύ χαμηλά στα draft του ΝΒΑ, αλλά δεν ήταν γραφτό να παίξει στη Βοστώνη (όπου αργότερα δοκιμάστηκε κι ο Γιαννάκης…) και το ΝΒΑ. Ο θρυλικός παράγοντας των Κελτών, Ρεντ Άουερμπαχ, παραδέχτηκε αργότερα πως αυτό ήταν το μεγαλύτερο λάθος στη θητεία του, ενώ διάφορα ΜΜΕ των ΗΠΑ τον συγκαταλέγουν στους καλύτερους παίκτες που δεν έχουν αγωνιστεί στο καλύτερο πρωτάθλημα του κόσμου.

6. Το 1979 επιστρέφει στην Ελλάδα και καταλήγει στον Άρη, εξαιτίας της προσέγγισης που έκαναν οι παράγοντες της ομάδας στην οικογένειά του, και βασικά γιατί ο Άρης είχε βγει πρωταθλητής την αμέσως προηγούμενη χρονιά. Στην πρώτη προπόνηση, ο Γκάλης βγάζει τα συκώτια του Βαγγέλη Αλεξανδρή -που ήταν ο ειδικός εξολοθρευτής στην άμυνα- ενώ κάνει ντεμπούτο στις 2 Δεκεμβρίου, εναντίον του Ηρακλή, όπου σημειώνει 30 πόντους, αλλά με χαμηλά ποσοστά ευστοχίας -κάτι που δε θα επαναληφθεί πολλές φορές τα επόμενα χρόνια.

7. Του έμεινε το παρατσούκλι “γκάνγκστερ” όχι για το χαρακτήρα του ή τα παιδικά του χρόνια από το Νιου Τζέρσεϊ, αλλά από μία ατάκα του Ανέστη Πεταλίδη (πατριάρχη του μπασκετικού Άρη), όταν συνειδητοποίησε πως ο Γκάλης κρυφάκουγε -ενώ προπονούνταν- μια διοικητικού περιεχομένου κουβέντα: “κρυφάκουγες ρε γκάνγκστερ;”. Το παρατσούκλι ήρθε κι έδεσε με τις επιδόσεις του Γκάλη, που τρομοκρατούσε τα ευρωπαϊκά γήπεδα, και πρόσφατα έγινε και μπλουζάκι, με τη φιγούρα του (κατόπιν δικής τους έγκρισης).

8. Κάνει τις πρώτες του εμφανίσεις με αφάνα και τη φανέλα με το νούμερο 7, αλλά θα καθιερωθεί με διαφορετικό λουκ και αριθμό, τη φανέλα με το νούμερο 6, που θα αποσυρθεί από τον Άρη, για να μην την ξαναφορέσει άλλος παίκτης, και κοσμεί την οροφή στο Αλεξάνδρειο, στους αγώνες της ομάδας.

9. Με την Εθνική ντεμπουτάρει λίγους μήνες αργότερα. Θα ακολουθήσουν 168 αγώνες, πάνω από 5 χιλιάδες πόντοι (μέσος όρος λίγο πάνω από 30 ανά αγώνα) και χρυσές σελίδες που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τότε -αλλά κι αρκετή γκρίνια για τις φορές που δεν ταξίδεψε με την αποστολή. Ατομικό ρεκόρ οι 53 πόντοι εναντίον του Παναμά.

10. Στα πρώτα του χρόνια στην Εθνική, σε μια αποστολή στο εξωτερικό, είχε χτυπήσει το δημοσιογράφο της ΕΡΤ, Θοδωρή Κοτσώνη, για τα αρνητικά σχόλια που έκανε στις μεταδόσεις. Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι ο Κοτσώνης έφαγε τζάμπα το ξύλο, λόγω παρεξήγησης, αφού τις μεταδόσεις τις έκανε άλλος δημοσιογράφος.

11. Τα πρώτα χρόνια στον Άρη, συνεργάστηκε μεταξύ άλλων και με τον Ντούσαν Ίβκοβιτς, που αν και σοφός (όπως λέει το δικό του παρατσούκλι, που του το είχε κολλήσει ειρωνικά ο Φασούλας), είχε δώσει μία από τις πλέον άστοχες προφητείες όλων των εποχών: αν ο Γκάλης δε φύγει από την ομάδα, ο Άρης δε θα πάρει ποτέ πρωτάθλημα. Τη θέση του Ίβκοβιτς στην τεχνική ηγεσία πήρε ο Γιάννης Ιωαννίδης, και με αυτόν ο Άρης έχτισε τη δική του αυτοκρατορία τα επόμενα χρόνια, στην Ελλάδα.

12. Οι αγωνιστικές παραστάσεις του Γκάλη τρελαίνουν κόσμο, ο οποίος γεμίζει τα κλειστά γήπεδα για να τον δει από κοντά. Στην ιστορία περνάει ένας αγώνας με τον Ιωνικό Νικαίας, όπου παίζει ακόμα ο Γιαννάκης, κι εξελίσσεται σε μονομαχία των δύο αστέρων. Ο Άρης νικάει στην παράταση με 113-114, με το Γιαννάκη να βάζει 73 πόντους για τους γηπεδούχους και τον Γκάλη να σταματάει στους 62. Είχαν δηλαδή μόνοι τους περισσότερους πόντους απ’ ό,τι όλοι οι άλλοι παίκτες μαζί, και μάλιστα σε μια εποχή όπου δεν υπήρχαν ακόμα τρίποντα!

13. Το καλοκαίρι του 84′ -και με παρέμβαση Βασιλακόπουλου- ο Γιαννάκης έρχεται στη Θεσσαλονίκη και τον Άρη, όπου θυσιάζει το “εγώ” του για να φτιάξει μαζί με τον Γκάλη το δίδυμο Γκα-Γιαν, το κορυφαίο ντουέτο στην ιστορία του ελληνικού μπάσκετ. Συνεννοούνταν με κλειστά μάτια στο παρκέ -κι ας μην είχαν πάντα τις καλύτερες σχέσεις εκτός αυτού- κι ήταν το πρώτο ζευγάρι κοντών που πετύχαινε μπακ ντορ συνεργασίες, στην πλάτη της άμυνας.

14. Το 83′ κατακτά το πρώτο του πρωτάθλημα με τον Άρη. Θα ακολουθήσει μια χρονιά αγρανάπαυσης, όπου οι κίτρινοι χάνουν τα πάντα σε μία βδομάδα (στο μπαράζ τίτλου με τον ΠΑΟ στην Κέρκυρα και στον τελικό των κουρεμένων κεφαλιών εναντίον του συμπολίτη ΠΑΟΚ). Αλλά και μια επταετία παχιών (κι ιερών) αγελάδων, όπου ο Άρης χτίζει την αυτοκρατορία του και θα χρειαστεί να γκρεμιστεί (όχι φούρνος, αλλά) ο κόσμος όλος, για να χάσει ξανά τα σκήπτρα. Όταν σταματάει το τρομερό σερί του αυτοκράτορα, το 92′, δεν υπάρχει πια Σοβιετική Ένωση, ενωμένη Γιουγκοσλαβία, το τείχος του Βερολίνου, ενώ βρισκόμαστε στην εποχή του Μάασριχτ. Ένας διαφορετικός κόσμος…

15. Με την Εθνική, κατακτά την κορυφή στο χρυσό Ευρωμπάσκετ του 87′ στην Αθήνα (που έδωσε τεράστια ώθηση στο ελληνικό μπάσκετ, αλλάζοντάς του επίπεδο) και την καταξίωση στο Ευρωμπάσκετ του 89′, με το αργυρό μετάλλιο στο Ζάγκρεμπ. Ο “αμερικανοθρεμμένος” Γκάλης φυλάει τις καλύτερες παραστάσεις της καριέρας του για τους Σοβιετικούς.

Στον τελικό του 87′ έχει 40 πόντους και παράσημο την τελευταία επίθεση, όπου πέφτουν πάνω του δύο σοβιετικοί, αφήνοντας προκλητικά ελεύθερο ένα συμπαίκτη του, για να φύγει η μπάλα από τα δικά του χέρια.  Στον ημιτελικό του 89′, όπου είναι παρών κι ο Σαμπόνις, κάνει μια μαγική εμφάνιση με 45 (από τους 81 συνολικά!) πόντους της Εθνικής, και σηκώνει το χέρι πανηγυρίζοντας στο νικητήριο τρίποντο του Φάνη Χριστοδούλου, προτού καν καταλήξει η μπάλα στο καλάθι.

16. Τα Ευρωμπάσκετ γενικώς του πηγαίνουν. Έπαιξε μόλις σε τέσσερα, αλλά πήρε μετάλλιο στα μισά κι ήταν σε όλα πρώτος σε πόντους. Αναδείχτηκε μάλιστα πρώτος σκόρερ όλων των εποχών, στην ιστορία της διοργάνωσης, μέχρι το 15′, όταν τον πέρασαν Πάρκερ, Νοβίτσκι και Γκασόλ, σε απόλυτες τιμές. Αλλά οι μέσοι όροι του παραμένουν απλησίαστοι.

17. Δεν τα κατάφερε ποτέ ωστόσο να προκριθεί με την Εθνική και να δώσει το “παρών” σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Μάλιστα στο αποτυχημένο Προ-ολυμπιακό τουρνουά του 88′, ξεκίνησε και η κόντρα του με τον Κώστα Πολίτη, λόγω της καθυστερημένης ενσωμάτωσής του στην προετοιμασία της ομάδας, που χάλασε το καλό, ομαδικό κλίμα.

18. Το άλλο απωθημένο του, σε επίπεδο συλλόγων, είναι το Κύπελλο Πρωταθλητριών η της Ευρωλίγκα, όπως ονομάζεται πλέον. Ο Άρης έκλεινε κάθε Πέμπτη τα θέατρα και τον κόσμο σπίτι του, κι έφτασε τρεις φορές σερί στην πηγή των Φάιναλ Φορ (Γάνδη, Μόναχο, Σαραγόσα), αλλά νερό δεν ήπιε. Ο Γκάλης έπαιξε σε ένα ακόμα Φάιναλ Φορ με τον Παναθηναϊκό, στο Τελ Αβίβ, αλλά ούτε τότε -στην τελευταία του ευκαιρία- κατάφερε να περάσει το εμπόδιο του ημιτελικού. Παρόλα αυτά παραμένει μέχρι σήμερα πρώτος σκόρερ στην 30χρονη ιστορία των Φάιναλ Φορ.

19. Το 1991, ο Γκάλης πανηγυρίζει το τελευταίο του πρωτάθλημα, σε μια συγκλονιστική σειρά τελικών εναντίον του ΠΑΟΚ, και στο τέλος, πάνω στην ένταση της στιγμής, παίζει μπουνιές, με τον Μπάνε Πρέλεβιτς. Αυτό δεν εμποδίζει φυσικά τον Μπάνε να δώσει το “παρών”, πολλά χρόνια αργότερα, στη γιορτή που στήθηκε προς τιμήν του Γκάλη στο Αλεξάνδρειο.

20. Το ίδιο καλοκαίρι, ο Γκάλης δίνει τον τελευταίο του αγώνα με την Εθνική, στο Ευρωμπάσκετ της Ρώμης, σε μια διοργάνωση, όπου χάθηκε άδοξα η πρόκριση στην τετράδα. Έτσι μπαίνει τέλος σε μια ανεπανάληπτη πλην αρκετά επεισοδιακή σχέση, όπου υπήρχαν διαχρονικά παράπονα και γκρίνιες για τις απουσίες του. Σήμερα αυτό αποτελεί σχεδόν τον κανόνα και δε θα προξενούσε σε κανέναν εντύπωση, αν ένας παίκτης σταματούσε από την Εθνική στα 34 του. Ο Διαμαντίδης πχ σταμάτησε στα 30, στην ίδια ηλικία δηλαδή που ο Γκάλης έπαιρνε το χρυσό με την εθνική στο Ευρωμπάσκετ και ξεκινούσε να γράφει ιστορία.

21. Ο τελευταίος τίτλος του με τον Άρη ήταν το Κύπελλο του 92′ κόντρα στην ΑΕΚ -παρηγοριά στον άρρωστο, που μετά από πολλά χρόνια, δε θα έβγαινε στα σαλόνια της Ευρωλίγκα. Ο Γκάλης θα κατακτήσει άλλο ένα Κύπελλο, το τελευταίο του, στο ίδιο γήπεδο, με τον Παναθηναϊκό, κόντρα στην παλιά του ομάδα, σε έναν αγώνα όπου βαρέθηκε να εκτελεί ελεύθερες βολές (24/29, μία παραπάνω από ό,τι όλος ο Άρης συνολικά).

22. Είχε προηγηθεί το επεισοδιακό διαζύγιο με τους κίτρινους, το καλοκαίρι του 92′, με το Θεόφιλο Μητρούδη να του προτείνει απαξιωτικά να σταματήσει το μπάσκετ και να γίνει προπονητής στην ομάδα των εφήβων, ωθώντας τον ουσιαστικά στην έξοδο. Ο Γκάλης σκέφτηκε προς στιγμήν ακόμα και το ενδεχόμενο να παίξει με τα χρώματα του αιώνιου αντιπάλου (ΠΑΟΚ), αλλά προτίμησε τελικά την Αθήνα και την πρόταση του Παύλου Γιαννακόπουλου. Ενώ ο Μητρούδης κατάφερε να γίνει το πιο μισητό πρόσωπο στην ιστορία του μπασκετικού Άρη.

23. Η επιστροφή του Γκάλη στο Αλεξάνδρειο ήταν επεισοδιακή, κι ένα από τα χειρότερα βράδια της ζωής του Νικ, που έμεινε σε ρηχά νερά ή μάλλον σαν ψάρι έξω από τα νερά του, βλέποντας το κοινό που τον αγάπησε να βράζει και να καταφέρεται εναντίον του, ακόμα και με υβριστικά συνθήματα, για να του δείξει πως ο έρωτας μπορεί και να αντιστραφεί σε μίσος.

24. Στον Παναθηναϊκό ο Γκάλης αποτυγχάνει δύο φορές να πάρει το πρωτάθλημα. Στην πορεία συναντά τον “ευρωκόουτς” Κώστα Πολίτη και τον Παναγιώτη Γιαννάκη. Αλλά στον αγώνα με τους Αμπελόκηπους στο Μετς, ο προπονητής του τον αφήνει σαράντα λεπτά στον πάγκο. Ο Γκάλης νιώθει προσβεβλημένος και φεύγει χολωμένος από το γήπεδο, για να μη γυρίσει ποτέ στον Παναθηναϊκό και την ενεργό δράση. Το πιο άδοξο τέλος στην πιο ένδοξη καριέρα, αφού στάθηκε αδύνατο να τον μεταπείσουν στη συνέχεια.

25. Μέχρι τα 45 του -δηλαδή για μια δεκαετία σχεδόν- κυκλοφορούσαν σενάρια επιστροφής του, που δεν ευοδώθηκαν ποτέ, αν και είχαν βάση, καθώς ο Γκάλης ήταν φανατικός της προπόνησης, διατηρούσε πολύ καλή φόρμα και σταμάτησε μεν στα 37, αλλά πρόωρα και παρά τη θέλησή του.

26. Μερικά χρόνια πριν, στο ίδιο γήπεδο όπου γράφτηκε ο επίλογος της καριέρας του, ξεπέρασε το Βασίλη Γκούμα και έγινε ο πρώτος σκόρερ στην ιστορία του εληνικού πρωταθλήματος. Ο αγώνας διακόπηκε για να βραβευτεί, αλλά δεν υπήρχε κανείς εκπρόσωπος της Ομοσπονδίας για να τον τιμήσει, αφού οι μεταξύ τους σχέσεις είχαν ήδη διαρραγεί…

27. Συνολικά έφτασε τους 12.849 πόντους σε αγώνες πρωταθλήματος με τον εξωπραγματικό μέσο όρο των 33.4 ανά αγώνα. Αναδείχτηκε μάλιστα 11 συνεχόμενες φορές πρώτος σκόρερ του ελληνικού πρωταθλήματος, από το 1980 ως το 1991, καταρρίπτοντας αμέτρητα ρεκόρ.

28. Ο Γκάλης λοιδορήθηκε πολλές φορές για τον άτεγκτο επαγγελματισμό του. Είναι χαρακτηριστικό ένα επεισόδιο που διηγείται ο Βαγγέλης Αλεξανδρής, με τον οποίο ήταν συγκάτοικοι στο δωμάτιο στις αποστολές του Άρη. Πριν από έναν αγώνα, ο Γκάλης ζήτησε από τη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου ένα ξυραφάκι, με το οποίο έξυσε τη φίρμα της μάρκας των παπουτσιών του, για να μην την διαφημίζει με το αζημίωτο. Κι όντως κατάφερε σε μερικές μέρες να την πείσει να του προσφέρει συμβόλαιο, για κάτι που ως τότε έκανε δωρεάν.

29. Εξίσου χαρακτηριστικό είναι πως είχε προκληθεί μεγάλο πρόβλημα με τη δήλωσή του πως το επάγγελμά του είναι μπασκετμπολίστας, σε μια εποχή που οι επαγγελματίες καλαθοσφαιριστές αποκλείονταν από τις διοργανώσεις της ΦΙΜΠΑ (της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας). Στην πραγματικότητα, βέβαια, ο Γκάλης είχε πει απλώς την αλήθεια, αφού έβγαζε τα προς το ζην (και το παντεσπάνι του) από το μπάσκετ, κι η Ομοσπονδία κρατούσε απλώς ένα φύλλο συκής και τα προσχήματα, που ωστόσο σύντομα καταργήθηκαν (με τη συμμετοχή κι αθλητών του ΝΒΑ από το 92′ και την Ολυμπιάδα της Βαρκελώνης).

30. Στον αντίποδα, η συμπεριφορά του Γκάλη αντανακλά απλώς την αμερικάνικη νοοτροπία του. Όπως έχει πει κι ο ίδιος άλλωστε, για να είσαι επαγγελματίας, πρέπει να είσαι τέλειος ερασιτέχνης και να αγαπάς αυτό που κάνεις (ακόμα κι αν δεν πληρωνόμουν, πάλι μπάσκετ θα έπαιζα και θα σκιζόμουν στο γήπεδο). Είναι, επίσης, υποκριτικό να καταλογίζεται σε ένα μόνο παίκτη μια αντικειμενική τάση που αργά ή γρήγορα θα ερχόταν στην Ελλάδα, ή μια συμπεριφορά που είχαν κι άλλοι παίκτες της γενιάς του (Φασούλας, Γιαννάκης, κ.ά.) που δεν αποδείχτηκαν πιο “ιδεολόγοι”.

Το μόνο βέβαιο είναι πως ο Γκάλης, θέτοντας επαγγελματικά πρότυπα στο μπάσκετ, κατάφερε να εκτινάξει τα δεδομένα του αθλήματος, και να ωφελήσει -από σπόντα- χιλιάδες παίκτες, παράγοντες και δημοσιογράφους, που σε στιγμές ειλικρίνειας παραδέχονται πως θα έπρεπε να του πληρώνουν ειδικό φόρο τιμής, το λεγόμενο “Γκαλόσημο”…

Συνεχίζεται…