Η οργανωμένη αταξία του Mπορίς Αρκάντιεφ

Το κείμενο που θα διαβάσετε παρακάτω δεν είναι δικό μου. Σερφάροντας στο διαδίκτυο, έπεσα τυχαία πάνω του και κυριολεκτικά με ρούφηξε λέξη προς λέξη. Ιστορικά η περίοδος που αναφέρεται είναι από τις πιο σημαντικές για την σύγχρονη ανθρωπότητα και -προσωπικά- λατρεύω να διαβάζω και να μαθαίνω γι’ αυτή. Κάπως έτσι, αποφάσισα να κάνω μια προσπάθεια να το μεταφράσω (προσθέτοντας και μερικά δικά μου -ελάχιστα- λόγια) γιατί θεώρησα πως αξίζει να διαβαστεί και από ανθρώπους που δεν θα έμπαιναν στον κόπο να το διαβάσουν στα αγγλικά, κι απ’ την άλλη σκέφτηκα πως θα ήταν πολύ καλό να υπάρχει κάπου. Ο τρόπος γραφής του είναι απολαυστικός και ελπίζω να κατάφερα, έστω και στο ελάχιστο, να σας μεταφέρω το νόημά του.

Στο μεσοδιάστημα των δύο Παγκοσμίων Πολέμων οι χώρες της Δύσης ήρθαν αντιμέτωπες με μία μεγάλη κρίση. Μία διπλή κρίση για την ακρίβεια. Από τη μία ήταν ο παγκόσμιος καπιταλισμός και από την άλλη η επιβίωση από την κοινοβουλευτική δημοκρατία. To μέλλον του υπάρχοντος κοινωνικοοικονομικού συστήματος -ξαφνικά- έδειχνε αβέβαιο και για πολλούς οικονομικούς αναλυτές φάνταζε ως απόλυτα μη βιώσιμο. Σε πολλά μέτωπα -πολιτικά, οικονομικά και επιστημονικά- μάλιστα φάνταζε ως ηττημένο. Η Ιταλία, η Γερμανία και η Ισπανία υπέκυψαν στο φασισμό. Μπροστά σε αυτή τη σκοτεινή απειλή που κατάπινε την Ευρώπη, η ΕΣΣΔ ανέλαβε αυτό που ίσως ήταν το πιο φιλόδοξο πρότζεκτ στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Το πρόγραμμα των πρώτων πέντε ετών (1928-1932). Ένα πρόγραμμα που μετέτρεψε τη Σοβιετική Ένωση σε υπερδύναμη.

Το 1918, εν μέσω του Εμφυλίου Πολέμου, o ποιητής Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι έγραψε το «Ανοικτό Γράμμα προς τους Εργάτες» (την περίοδο εκείνη ο Μαγιακόφσκι βρίσκονταν στη Μόσχα όπου δούλευε στο ρωσικό πρακτορείο τηλεγραφίας). Εκεί αναφέρει: «Οι φωτιές του πολέμου και της επανάστασης έχουν ρημάξει τόσο τις πόλεις μας όσο και τις ψυχές μας. Τα μεγαλειώδη παλάτια του χθες στέκονται σαν καμμένοι σκελετοί. Οι κατεστραμμένες πόλεις περιμένουν να ξαναχτιστούν. Σε εσάς που δέχεστε την κληρονομιά της Ρωσίας, σε εσάς που αύριο (όπως πιστεύω) θα γίνετε οι κυρίαρχοι όλου του κόσμου, θα κάνω μια ερώτηση: Με τι υλικά φαντάζεστε πως θα καλύψετε τις φωτιές του χθες και πως θα δημιουργήσετε ξανά το σήμερα;» Για τους μοντέρνους και αβάν-γκαρντ αρχιτέκτονες, το πελώριο μπάτζετ που είχαν να διαχειριστούν ήταν μια ευκαιρία να κατανοήσουν πλήρως το όραμά τους και να το υλοποιήσουν στο σύνολό του. Εν μέσω της επανάστασης, του οικονομικού μαρασμού, της πολιτικής αβεβαιότητας και της κατάρρευσης του παλιού κόσμου, οι μοντερνιστές ένιωθαν ότι είχε γίνει πραγματικότητα η μεγαλύτερή τους ευχή. Να φτιάξουν δηλαδή μια νέα κοινωνία από την αρχή, χτίζοντας από τις στάχτες. H ουτοπία δεν ήταν πια ουτοπία και το παραμύθι έδειχνε να γίνεται πραγματικότητα.

Την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου οι αβάν-γκαρντ καλλιτέχνες, όπως είναι λογικό, γνώρισαν περίοδο ακμής και στάθηκαν δίπλα στο λαό. Ο αρχιτέκτονας Νικολάι Κόλλι-για παράδειγμα, έφτιαξε ένα γλυπτό που απεικόνιζε μια κόκκινη σφήνα  να σπάει ένα άσπρο τούβλο. Με αυτό εννοείται συμβόλιζε τον επαναστατικό αγώνα. O Ελ Λισίτσκι απότισε φόρο τιμής για την δολοφονία της Ρόζας Λούξεμπουργκ με μια δημιουργία που είχε διάφορα αιωρούμενα πολύγωνα μπροστά σε ένα κόκκινο κύκλο, επίσης σχεδίασε ένα πόστερ που στις μέρες μας είναι γνωστό με τον τίτλο «Νίκησε τους Λευκούς με την Κόκκινη Σφήνα» για τη νίκη των Μποσελβίκων. Ανάμεσα στο 1928 και το 1937 τα σπουδαιότερα αβάν-γκαρντ μυαλά του κόσμου συγκεντρώθηκαν στη Ρωσία για να δώσουν τα «φώτα» τους στη δημιουργία μιας νέας κοινωνίας. Μιας κοινωνίας που έδειχνε να αλλάζει ριζικά. Όλοι οι καλλιτέχνες της εποχής -και όχι μόνο- πίστευαν πως μέσα από αυτό το νέο περιβάλλον, μπορούσε να αναδυθεί ο νέος, ελεύθερος άνθρωπος (βλ. «Λογοτεχνία και Επανάσταση» του Λέων Τρότσκυ).

O νέος άνθρωπος/έργο του 1920

Την ίδια περίοδο, το ήδη δημοφιλές σπορ του ποδοσφαίρου, συνέχιζε να «μεγαλώνει» και σύντομα, παράλληλα με την αρχιτεκτονική και τη λογοτεχνία, έγινε ένας σημαντικός εκπρόσωπος της κουλτούρας της Σοβιετικής Ρωσίας. Το ποδόσφαιρο στην Τσαρική Ρωσία ήταν σημαντικά επηρεασμένο από το βρετανικό μοντέλο, και μετά την επανάσταση, με τη Σοβιετική Ένωση να βάζει φρένο σε καθετί ξένο, ήταν λογικό να μπει «φρένο» και στις ξενόφερτες τακτικές του ποδοσφαίρου. Εκείνα τα χρόνια όλος ο πλανήτης χρησιμοποιούσε το σύστημα WM του Χέρμπερτ Τσάπμαν και -εννοείται- και στην ΕΣΣΔ οι ομάδες  έπαιζαν με εκείνη την παραλλαγή του 2-3-5. Όλα αυτά άλλαξαν το 1937 όταν, με τον εμφύλιο να μαίνεται στην Ισπανία, η εθνική ομάδα της Βασκωνίας περιόδευσε στη Σοβιετική Ένωση για να βρει χρήματα (και να αποκτήσει εμπειρίες) κατά των φασιστικών δυνάμεων του Φράνκο. Οι Ρώσοι βρέθηκαν μπροστά σε μια τεράστια έκπληξη καθώς είδαν τις ομάδες τους να διαλύονται. Πρώτα ηττήθηκε η Λοκομοτίβ Μόσχας με 5-1, μετά ακολούθησε η ήττα με 2-1 της Δινάμο και τέλος η βαριά ήττα μιας ομάδας Ρώσων επίλεκτων με 7-4.

Εμπνευσμένοι από την περίφημη φράση του Μαγιακόφσκι «Οι δρόμοι πινέλα μας, οι πλατείες παλέτες μας» αρκετοί αβάν-γκαρντ Ρώσοι καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες απέρριψαν την ιδέα της Τέχνης ως κάτι αυτόνομο ενός οργανισμού για λίγους και θέλησαν να «χτίσουν» για κοινωνικούς σκοπούς, βάζοντας -ουσιαστικά- τις Τέχνες στην υπηρεσία της Επανάστασης. Ένας από τους πολλούς καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν από αυτή την κίνηση  (το νέο αυτό «ρεύμα» ονομάστηκε Κονστρουκτιβισμός) ήταν και ο Γερμανός θεατρικός συγγραφέας Μπέρτολτ Μπρεχτ, ο οποίος για τη σχέση ποδοσφαίρου και επανάστασης κάποτε είχε πει: «Ρίχνουμε τις ελπίδες μας στο κοινό των αθλημάτων. Σε αυτό το αληθινό και τεράστιο «πιάτο» (εννοώντας το γήπεδο). Γεμάτο από 15.000 άντρες και γυναίκες κάθε Τάξης. Του πιο δίκαιου και έξυπνου κοινού στον κόσμο». Όλες οι Τέχνες έδειχναν να πηγαίνουν ολοένα και πιο μπροστά στη Σοβιετική Ένωση και το ποδόσφαιρο δεν μπορούσε να μην ακολουθήσει αυτή την πορεία. Για την ΕΣΣΔ πλέον ήταν ζήτημα τιμής και αυτά τα ποδοσφαιρικά αποτελέσματα είχαν ντροπιάσει τον σοβιετικό εγωισμό και την σοβιετική  κουλτούρα. Από την άλλη, το γεγονός πως έπαιζαν με ξένους αντιπάλους ήταν ο καλύτερος τρόπος για να μπει το σοβιετικό ποδόσφαιρο στον παγκόσμιο χάρτη, όχι όμως από την πλευρά των ηττημένων.

Η Σοβιετική κυβέρνηση δεν μπορούσε να δεχθεί τα ντροπιαστικά αποτελέσματα και άσκησε αμέσως έντονη πίεση στον προπονητή της Σπαρτάκ Μόσχας, Νικολάι Στάροστιν, για να σταματήσει αυτός ο εξευτελισμός και να έρθουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Όπως είναι εύκολο να γίνει αντιληπτό, η Σπαρτάκ ήταν -ίσως- η τελευταία ελπίδα ενός ολόκληρου λαού για να νιώσει δυνατός (και) μέσα από το ποδόσφαιρο. O Στάροστιν έριξε αμέσως βάρος στο ξεπερασμένο σύστημα των Σοβιετικών και έφερε την αλλαγή που χρειαζόταν για να έρθει η νίκη. Για να περιορίσει τον επιθετικό των Βάσκων, τον θρυλικό Ισίντρο Λανγκάρα, ο Στάροστιν έφερε τον κεντρικό του χαφ ανάμεσα στους δύο κεντρικούς αμυντικούς, η Σπαρτάκ είχε δοκιμάσει αυτή την τακτική (παραλλαγή) του WM σε μια περιοδεία στη Νορβηγία και την είχε επαναφέρει -επιτυχώς- μετά από μια ήττα από τη μεγάλη αντίπαλο Δινάμο, οπότε και δεν ήταν μεγάλο το ρίσκο. Τελικά η σκέψη του Στάροστιν έφερε αποτέλεσμα και μάλιστα πολύ γρήγορα μιας και οι Σοβιετικοί διέλυσαν τους Βάσκους με 6-2, με τον Λανγκάρα να είναι μετριότατος σε ολόκληρη την αναμέτρηση. Κάτι έδειχνε να αλλάζει.

Την ίδια περίοδο ο Μπορίς Αρκάντιεφ (παλιός μέσος της Μέταλουργκ Μόσχας) είχε αναλάβει τον πάγκο της Δινάμο Μόσχας το 1936 και, μετά την περιοδεία των Βάσκων, όπως και οι περισσότεροι Ρώσοι προπονητές μπήκε ξανά στη διαδικασία να δει το παιχνίδι από μια νέα οπτική, με μια διαφορετική και πιο σύγχρονη ματιά. Εντωμεταξύ η Σπαρτάκ είχε μάθει πολλά από εκείνη τη νίκη απέναντι στους Βάσκους και εκμεταλλευόμενη και την κακή κατάσταση της Δινάμο (που είχε βρεθεί στη μέση του βαθμολογικού πίνακα) τελικά κέρδισε το πρωτάθλημα του 1938. Ο επικεφαλής της μετέπειτα ΚGB -τότε πολιτικός και επικεφαλής του σοβιετικού μηχανισμού ασφαλείας- Λαβρέντι Μπέρια (και μέγας ευεργέτης της ομάδας εκείνα τα χρόνια) άρχισε να ασκεί πίεση στον Αρκάντιεφ, ζητώντας του, παράλληλα, θετικά  αποτελέσματα. Άμεσα. O Αρκάντιεφ αφού είδε πως δεν μπορούσε να βρει καλύτερους παίκτες, σε εκείνη τη φάση τουλάχιστον, αποφάσισε να ρίξει περισσότερο βάρος στην τακτική και το σύστημα της ομάδας. Κάπως έτσι επέλεξε να πατήσει πάνω στο WM, αλλά να το βελτιώσει όσο αυτό ήταν εφικτό.

Κάπως έτσι τον Φεβρουάριο του 1940 -στο Camp Gagry- άρχισε να δουλεύει με την ομάδα του ώρες ατελείωτες σε θέματα τακτικής και στον τρόπο που ήθελε οι παίκτες του να μάθουν να βλέπουν και να κατανοούν το παιχνίδι. Σύμφωνα με πολλούς παίκτες εκείνης της ομάδας μάλιστα, ήταν σαν να μάθαιναν ένα νέο σπορ. O Αρκάντιεφ είχε διακρίνει πως πολλές ομάδες είχαν αρχίσει να χρησιμοποιούν παίκτες που -καθώς η ομάδα έκανε επίθεση, αυτοί στηριζόμενοι στα εξωπραγματικά τους αθλητικά προσόντα, άφηναν τη θέση τους και βοηθούσαν τους επιθετικούς, ασχέτως αν ήταν αμυντικοί ή μέσοι. Aυτοί οι παίκτες έβγαιναν εκτός συστήματος ομάδας, αλλά κατάφερναν να αναστατώσουν τις αμυντικές τακτικές του αντιπάλου καθώς οι αμυντικοί δεν ήξεραν πως να αντιδράσουν στα πολλά πρόσωπα που ανέβαιναν στην επίθεση, και παράλληλα οι επιθετικοί της ομάδας που είχε την μπάλα, έβλεπαν περισσότερα πρόσωπα για να πασάρουν. «Η επίθεση γέμιζε αλλά τι γίνονταν με την άμυνα» σκέφτηκε πολύ σωστά ο Αρκάντιεφ και  κάπως έτσι πήγε αυτή την τακτική ακόμα πιο μακριά.

Mπορίς Αρκάντιεφ

Ο Αρκάντιεφ άλλαξε αγωνιστική φιλοσοφία και προσάρμοσε το νέο αυτό στυλ πάνω στις δικές του ιδέες. Παρότρυνε τους παίκτες του να βγαίνουν στην επίθεση όσο περισσότερο μπορούσαν, αλλά το ποδόσφαιρο που παρουσίαζε δεν ήταν αυτό που λέμε φύσιν επιθετικό μιας και ήθελε να προσέχει και τα μετόπισθεν. Και το κατάφερε. Το τέμπο ήταν χαμηλό στη μεγαλύτερη διάρκεια, με πολλές κοντινές πάσες (κάτι σαν το τίκι τάκα των ημερών μας), προσπαθώντας να ανοίξει υπομονετικά τις αντίπαλες άμυνες, και με τα ανεβάσματα των αμυντικών παικτών,  έψαχνε να βρει την κατάλληλη στιγμή -και το κενό- για να χτυπήσει τον αντίπαλο, πετυχαίνοντας γκολ. Φυσικά ο Τύπος της εποχής δεν άργησε να βρει όνομα γι’ αυτό το νέο στυλ παιχνιδιού και το όνομα που του έδωσε ήταν το πλέον χαρακτηριστικό.

Εκείνες λοιπόν τις μέρες του 1940 γεννήθηκε στη Ρωσία η Οργανωμένη Αταξία του Αρκάντιεφ. Οι περισσότεροι αντίπαλοι άρχισαν να παίζουν man to man τους παίκτες της Δινάμο και να κλείνονται όλο και περισσότερο στην άμυνά τους, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ο πανούργος Αρκάντιεφ έβρισκε ολοένα νέους τρόπους για να σπάει όλες τις αμυντικές -τις πολυπρόσωπες αμυντικές- τακτικές των αντιπάλων και είχε μετατρέψει την ομάδα του σε κυρίαρχο του παιχνιδιού. Ο δημοσιογράφος της Daily Expres, Φρανκ Μπάτλερ είχε γράψει για την Δινάμο του Αρκάντιεφ: «Ήταν ένα κινέζικο παζλ να προσπαθείς να ακολουθήσεις εκείνους τους παίκτες, Ήταν μία εδώ και μία εκεί σε πλήρη αρμονία, μα το καλύτερο απ’ όλα ήταν πως κανένας και ποτέ δεν έπεφτε πάνω στον άλλο». Τα σπουδαία αποτελέσματα ήρθαν αρκετά γρήγορα και η Δινάμο στέφθηκε πρωταθλήτρια με μόλις τέσσερις ήττες και +44 στη διαφορά τερμάτων.

Το 1943 ο Αρκάντιεφ ανέλαβε τις τύχες της CDKA (μετέπειτα TΣΣΚΑ Μόσχας) συνεχίζοντας να δουλεύει το σύστημά του και -εννοείται- να το βελτιώνει συνεχώς μέρα με τη μέρα. Ήταν ο πρώτος που «δημιούργησε» τον αμυντικό μέσο που έρχονταν ακριβώς μπροστά από την τριάδα της άμυνας για να δώσει τις απαιτούμενες βοήθειες και ο πρώτος που έφερε ένα εκ των δύο εσωτερικών επιθετικών (ανάλογα με το που ήταν η μπάλα) για να γεμίσει το κενό που άφηνε στο χώρο το βύθισμα του αμυντικού μέσου μπροστά από την άμυνα. Το σύστημα WM του Τσάπμαν είχε εξελιχθεί και είχε γίνει ένα ανίκητο 3-1-2-1-3 στα χέρια του Αρκάντιεφ. Οι ποδοσφαιρικοί αναλυτές της εποχής μάλιστα είχαν γράψει πως ο σπουδαίος προπονητής ήταν ο πρώτος που είχε εφαρμόσει την τετράδα της άμυνας σε πλήρη ευθεία. Ιστορικό και πρωτοποριακό γεγονός για την εποχή.

H επιρροή του Σοβιετικού αβάν-γκαρντ ήταν περισσότερο εμφανές στους κανόνες συμπεριφοράς των ομάδων του Αρκάντιεφ, απ΄όλες τις άλλες ομάδες. Οι παίκτες του μετά από κάθε παιχνίδι έγραφαν κριτική τόσο για τους συμπαίκτες τους όσο και για το άτομό τους, κάτι που τους βοηθούσε να καταλάβουν καλύτερα ο ένας τον άλλο και να αναπτυχθεί μεταξύ τους μια σχέση αγάπης, εκτός της κατανόησης και του σεβασμού. Ο Αρκάντιεφ ήθελε να προπονεί μια ομάδα με όλη τη σημασία της λέξης και όλοι ενωμένοι να δουλεύουν για το σύνολο. «Όλοι αμυνόμαστε-όλοι κάνουμε επίθεση». Αυτός ήταν ο βασικός κανόνας της στρατηγικής του, κάτι σαν το Σοβιετικό κίνημα της αβαντ-γκαρντ εκείνης της εποχής. Εργατικότητα και αποδοτικότητα. Μια ποδοσφαιρικά τέλεια κολεκτίβα.

Καθώς οι Σοβιετικοί μοντερνιστές και αρχιτέκτονες σχεδίαζαν και έχτιζαν σύμφωνα με τις αρχές της λειτουργικότητας, καθώς αυτή ήταν και η βασική ιδέα, ο Αρκάντιεφ εφάρμοζε αυτή την ιδέα στο γήπεδο του ποδοσφαίρου. Ο Άγγλος αρχιτέκτονας Αύγουστος Πουγκίν είχε δηλώσει πως «δεν πρέπει να χτίζονται κτίρια που δεν είναι βολικά και όμορφα»και ο Αρκάντιεφ συμπλήρωσε -ποδοσφαιρικά- αυτή τη φράση λέγοντας πως «ο κάθε παίκτης πρέπει να γνωρίζει ποδόσφαιρο (να είναι «όμορφος» δηλαδή) αλλά να παίζει και για την ομάδα («βολικός»). Για να καταλάβετε καλύτερα την ποδοσφαιρική κολεκτίβα του Αρκάντιεφ αρκεί μια φράση του όταν γνωστός δημοσιογράφος τον είχε ρωτήσει για τον σπουδαίο Άγγλο αρτίστα -και μετρ της ντρίμπλας- Σερ Στάνλεϊ Μάθιους και αν θα ήθελε να τον δει με τη φανέλα της ομάδα του. «Τα τεχνικά  χαρακτηριστικά του είναι απίστευτα αλλά εμείς βάζουμε το σύνολο πρώτα και μετά το άτομο. Δεν διαθέτουμε παίκτη με την τεχνική του αλλά αν τον είχαμε στην ομάδα μας, το σύνολό μας θα υπέφερε από αυτόν».

Τη δεκαετία του 1950 ο Γκούσταβ Σέμπες πάτησε πάνω και στις τακτικές του Αρκάντιεφ  για να φτιάξει την δική του εθνική Ουγγαρίας. Μια ομάδα που θεωρείται -καθόλου άδικα- ως η κορυφαία εκείνης της εποχής. Ο Τύπος βάφτισε εκείνο το πρωτοποριακό ποδόσφαιρο ως Σοσιαλιστικό και αυτός ο χαρακτηρισμός δεν ήταν καθόλου -μα καθόλου- υπερβολικός. Ο Σέμπες δεν είχε διαλέξει τους κορυφαίους παίκτες για να συνθέσει ένα άρτιο σύνολο, αλλά «αυτούς που πάνω τους μπορούσε να φτιάξει την καλύτερη ομάδα». Αυτή του η φράση έγινε πολλά χρόνια αργότερα το «ευαγγέλιο» του σπουδαίου Γιόχαν Κρόιφ, όταν δημιούργησε την δική του dream team στην Καταλωνία – «δώστε μου τον καλύτερο σε κάθε θέση και τότε θα έχω τις 11 καλύτερες μονάδες αλλά όχι την καλύτερη ομάδα» είχε πει ο «ιπτάμενος» Ολλανδός. Η Ουγγαρία έμεινε αήττητη για σχεδόν 5 χρόνια και στις 25 Νοεμβρίου του ’53 διέλυσε στο κατάμεστο Γουέμπλεϊ την Αγγλία με 6-3, βάζοντας ουσιαστικά τέλος στο «αρχαίο σύστημα» WM του Τσάπμαν που οι Άγγλοι χρησιμοποιούσαν για σχεδόν 20 χρόνια, νομίζοντας πως είναι οι κορυφαίοι στον πλανήτη, παίζοντας αποκλειστικά με τις υπόλοιπες ομάδες του Νησιού.

Μετά τον πόλεμο και την περιοδεία της Δινάμο στα γήπεδα της Αγγλίας, ο Μπράιν Λέστερ Γκλάνβιλ (συγγραφέας και ποδοσφαιρικός αρθρογράφος) έγραψε: «Από την αρχή ως το τέλος το ποδόσφαιρό τους ήταν τέλειο. Ένας θρίαμβος του Σοσιαλισμού κόντρα στον ατομικισμό. Η μπάλα δεν ήταν ποτέ στα πόδια ενός παίκτη αλλά άλλαζε πόδια σωστά και αρμονικά, από τον ένα στον άλλο. Αυτό ήταν χαρακτηριστικό των περισσότερων Σοβιετικών ομάδων εκείνες τις μέρες.» Όπως η αριστερή αβάν-γκαρντ έψαχνε να καταστρέψει όλη τη μπουρζουαζία και τις τέχνες που είχε γεννήσει η Φεουδαρχία, έτσι και οι Ρώσοι προπονητές χρησιμοποιούσαν παρόμοιες αρχές για να φέρουν μια νέα αίσθηση ελευθερίας απέναντι στις δογματικές ποδοσφαιρικές τακτικές του παρελθόντος, με το αποτέλεσμα να τους δικαιώνει. Το επόμενο μεγάλο βήμα για το ποδόσφαιρο ήρθε το 1965, όταν ένας πρώην επιθετικός ανέλαβε τις τύχες του Άγιαξ. Ήταν ένας Ολλανδός, φανερά επηρεασμένος από την Ουγγαρία του Σέμπες και το Φουτουριστικό ποδόσφαιρο του Λομπανόφσκι. To όνομά του ήταν Ρίνους Μίχελς.

Πηγή: Red Soccer του Shirsho Dasgupta
(Το κείμενο γράφτηκε υπό τους ήχους των Social Waste)

Από το El somprero