Το πολιτικό παρασκήνιο του τελικού του Γουέμπλεϊ

Σήμερα είναι η επέτειος του τελικού του Ουέμπλεϊ, που έμεινε στην ιστορία όχι μόνο για το αθλητικό επίτευγμα του Παναθηναϊκού, αλλά και για την προσπάθεια της χούντας των συνταγματαρχών να το αξιοποιήσουν για τους δικούς τους σκοπούς. Με αυτή την αφορμή λοιπόν, αναδημοσιεύουμε ένα παλιότερο άρθρο της Φωτεινής Τομαή -τότε προϊσταμένης της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του ΥΠΕΞ, που είχε δημοσιευτεί το 2008 στα ΝΕΑ.

Δύο μεγάλα αθλητικά γεγονότα μέσα στην ίδια χρονιά, το 1971, έφεραν την Ελλάδα ξανά στο προσκήνιο μετά τη διεθνή απομόνωσή της για τρία χρόνια εξαιτίας του θλιβερού πραξικοπήματος του 1967. Θέλοντας να δημιουργήσει την εντύπωση μιας δήθεν φιλελευθεροποίησης στη λειτουργία του πολιτεύματος, ο Παπαδόπουλος «προκηρύσσει» μέσα στην ίδια χρονιά «εκλογές» για την ανάδειξη Συμβουλευτικής Επιτροπής, ενός είδους υβριδικής, μικρής Βουλής, και αδειάζει τα ξερονήσια και τις φυλακές από κάμποσους πολιτικούς κρατουμένους, μερικοί από τους οποίους παίρνουν διαβατήριο και αναχωρούν για το εξωτερικό. Εν τω μεταξύ η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Δράσης για την Ελλάδα, πρόεδρος της οποίας ήταν ο σερ Χιου Γκριν, τέως γενικός διευθυντής του BBC, εξαπολύει σφοδρή εκστρατεία δυσφήμησης της χούντας των συνταγματαρχών. Στο κλίμα αυτό, το καθεστώς της 21ης Απριλίου θα χρησιμοποιήσει τη χρυσή ευκαιρία της ελληνικής συμμετοχής στο Κύπελλο Εθνών και στο Κύπελλο Πρωταθλητριών Ευρώπης για να ενισχύσει το προφίλ του στον έξω κόσμο…

Μία από τις απρόσμενες στιγμές στις οποίες μπορεί να οδηγήσει η σοβαρή έρευνα είναι όταν τυχαίως κάποιος συναντά φακέλους όπως αυτός για τα δύο παιχνίδια στο Λονδίνο: για το Ευρωπαϊκό Πρωτάθλημα στις 21 Απριλίου 1971 μεταξύ Ελλάδος και Αγγλίας και για το Κύπελλο Πρωταθλητριών Ευρώπης, με τον αγώνα Παναθηναϊκού – Άγιαξ στις 2 Ιουνίου του ίδιου έτους.

Όπως αναμενόταν, η στρατιωτική χούντα των Αθηνών και ο εγκάθετος πρεσβευτής στο Λονδίνο, στρατιωτικός και αυτός, Ι. Σορόκος αντιμετώπισαν το γεγονός της διπλής ελληνικής συμμετοχής ως μάννα εξ ουρανού για την προβολή του καθεστώτος στο εξωτερικό. Ιδιαίτερα στη δεύτερη περίπτωση, του Παναθηναϊκού εναντίον του Άγιαξ, ο Παπαδόπουλος και οι περί αυτόν δεν στόχευαν μόνο στην εκμετάλλευση μιας πιθανής νίκης επί της ολλανδικής ομάδας, αλλά και στην πολύ καλή βιτρίνα που δημιουργούσε για το κατά άλλα τυραννικό και ανελεύθερο καθεστώς της 21ης Απριλίου η αθρόα μετάβαση ελλήνων φιλάθλων στο Λονδίνο, για τους οποίους είχε στηθεί μια ολόκληρη επιχείρηση εκδόσεως διαβατηρίων που ως τότε οι περισσότεροι ή στερούνταν ή κατόρθωναν να πάρουν με πολύ μεγάλη δυσκολία.

Η αλληλογραφία της πρεσβείας του Λονδίνου για την προετοιμασία του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος αρχίζει, όπως φαίνεται από τον οικείο φάκελο, από τις πρώτες κιόλας ημέρες μετά την Πρωτοχρονιά του έτους 1971. Σε ένα μάλιστα από τα εσωτερικά σημειώματα προς ενημέρωση του Σορόκου, ο ίδιος, ενθουσιασμένος, θα σημειώσει με κόκκινο στυλό διαρκείας τη φράση «αυτή είναι η διπλωματία του ποδοσφαίρου! Προχωρήστε…». Θα εκδοθούν, κατόπιν αιτήματος των μελών της διπλωματικής μας αντιπροσωπείας στο Λονδίνο, 75 εισιτήρια, διαφόρων τιμών και κατηγοριών, και θα στηθούν προς τιμήν των ελλήνων ποδοσφαιριστών φιέστες και παράτες, με κορυφαία τη δεξίωση του Σορόκου στην πρεσβευτική κατοικία δύο ημέρες πριν από τον αγώνα, στις 19 Απριλίου (ΑΠ 1669/Γ/5, 10 Απριλίου 1971). Παρά τη μεγάλη ευφορία που επικρατεί, ο συνήθως γκρίζος ουρανός του Λονδίνου θα γίνει πιο βαρύς και τα σύννεφα θα «πλακώσουν» ακόμη και την Αθήνα! Τι θα γίνει αν το στάδιο κατακλύσουν πανό με συνθήματα κατά της δικτατορίας;

Η αγωνία των στιγμών κορυφώνεται σε πολυσέλιδο, χειρόγραφο, εσωτερικό σημείωμα διπλωματικού υπαλλήλου προτού ο Σορόκος συναντήσει για το ίδιο θέμα στο Φόρεϊν Οφις τον αναπληρωτή υφυπουργό Sir Thomas Brimelow στις 16 Απριλίου (ΑΠ 1809/ΣΤ/2). Αν και ο γραμματέας της πρεσβείας έχει κατακεραυνωθεί από τον τμηματάρχη του βρετανικού ΥΠΕΞ Palmer ότι σε μια χώρα δημοκρατική, όπως η Βρετανία, δεν μπορούν να αποκλειστούν φίλαθλοι βάσει των… πολιτικών φρονημάτων τους, ούτε οι τηλεοπτικές κάμερες μπορούν να γυρνούν για να αποφεύγουν… πανό με αντιχουντικά συνθήματα, ο Σορόκος θα αφιερώσει το μέγιστο του χρόνου του στο Φόρεϊν Οφις, και βεβαίως του εγγράφου του, στον ποδοσφαιρικό αγώνα της 21ης Απριλίου, αφήνοντας χώρο μόλις μιας παραγράφου για το… Κυπριακό!

Η κινητοποίηση προς αποφυγήν «εκτρόπων» της πρώτης αθλητικής συνάντησης όμως δεν ήταν παρά μία πρόβα τζενεράλε για την άλλη που θα ακολουθούσε με διαφορά μερικών μηνών. Εκμεταλλευόμενοι οι χουντικοί τη λατρεία του κόσμου για τον Παναθηναϊκό, που ζούσε μία από τις πιο ένδοξες στιγμές της ιστορίας του με προπονητή τον καλοκάγαθο, πάντα χαμογελαστό, εξαίρετο στο είδος του ούγγρο προπονητή Φέρεντς Πούσκας, ο οποίος πέθανε πρόσφατα, και αρχηγό τον Μίμη Δομάζο, στήνουν αερογέφυρα αποστολών από την Ελλάδα για να πνίξουν στο στάδιο τη μαζική συρροή ελλήνων αντιστασιακών όχι μόνο από την Αγγλία αλλά και από τη Γερμανία, τη Γαλλία και το Βέλγιο. Η πρεσβεία του Λονδίνου κυριολεκτικά βράζει και τα κρυπτοτηλεγραφήματα με τη χούντα των Αθηνών δίνουν και παίρνουν.

Η Επιτροπή Δράσης κατά της Δικτατορίας κυκλοφορεί φυλλάδια. «KALOSORISATE» αρχίζει ένα από αυτά, «είναι το ελληνικό welcome!», και αφού αναφερθεί στα πατροπαράδοτα ιδεώδη της ελευθερίας, της δημοκρατίας και του σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα που πίστευαν ανέκαθεν οι δύο λαοί, ελληνικός και βρετανικός, θα καταλήξει – απουσία αυτών στην Ελλάδα – «έως ότου τα ιδανικά αυτά κατισχύσουν, έως ότου η Ελλάδα γίνει ελεύθερη, ας παίξουμε δίκαια το παιχνίδι στην Ελλάδα,χωρίς άλλα φάουλ!» (let’s have fair play in Greece and no more fouls!). Εν τω μεταξύ έχει κυκλοφορήσει το σχέδιο κάτοψης του σταδίου.

Μέριμνα των Βρετανών ήταν να καθίσουν σε απόσταση Ελληνες και Ολλανδοί για την αποφυγή εκτρόπων. Μέριμνα των αντιστασιακών το πού θα «βλέπουν» οι τηλεοπτικές κάμερες αναμετάδοσης του αγώνα, για να στήσουν τα πανό. Και μέριμνα της πρεσβείας η εξασφάλιση 150 εισιτηρίων διαφόρων κατηγοριών για το προσωπικό της, η τέλεση και συμμετοχή σε δεξιώσεις προς τιμήν της ομάδας του Παναθηναϊκού και των αθλητικών παραγόντων (μία από τον πρόεδρο του Committee στο Λονδίνο Ι. Κουλουκουντή στο Soneste Tower Hotel στις 22 Μαΐου και μία δεύτερη στις 3 Ιουνίου, προτού η ομάδα επιστρέψει στην Αθήνα, καθώς και εκείνη της πρεσβείας σε σουίτα του ξενοδοχείου Royal Garden, όπου διέμενε η ελληνική ομάδα, στις 28 Μαΐου) και, βεβαίως, ο μόνιμος πονοκέφαλος με τον Τύπο και τις αντιχουντικές εκδηλώσεις, που αυτή τη φορά προβλέπονταν σφοδρότερες.

Σε κρυπτοτηλεγράφημα του προξενείου Φραγκφούρτης στις 28 Μαΐου που διαβιβάζεται μέσω ΥΠΕΞ στην πρεσβεία του Λονδίνου διαβάζουμε: «Πληροφορούμαι ότι ικανός αριθμός στελεχών εσωτερικού κομμουνιστικού κόμματος Ελλάδος (ΕΚΚΕ) αποστέλλεται εκ Γερμανίας και άλλων ευρωπαϊκών χωρών εις Λονδίνον προς παρακολούθησιν ποδοσφαιρικού αγώνος Παναθηναϊκού 2ας Ιουνίου. Ατομα αυτά θα σχηματίσουν ομάδας οποίαι κατά διάρκειαν αγώνος θα ανυψώσουν πανό με αντικυβερνητικά συνθήματα ίνα προβληθούν εις εκπομπάς τηλεοράσεως προς τόνωσιν ηθικού αντιστασιακών εν Ελλάδι και επίδειξιν ωργανωμένης αντιστάσεως εις Εξωτερικόν. Μεταξύ συνθημάτων περιλαμβάνεται ναι στον Παναθηναϊκό, όχι στην χούντα.

Περαιτέρω άτομα αυτά θα είναι εφοδιασμένα με μικρά χάρτινα συνθήματα μεγέθους χαρτοσήμου τα οποία επικολληθούν εις οχήματα, αποσκευάς και άλλα αντικείμενα. Ταύτα αναγράφουν, οργανωθήτε σε μικρές αυτόνομες ομάδες και πολεμήστε την δικτατορία με όλη σας την δύναμιν. Συνεργασία.Επίσης αντισταθήτε. Συνεργασία, και εικονίζεται γρόνθος δεξιάς χειρός κρατούσης καψύλιον δυναμίτιδος άνωθεν αλύσσεων» (ΑΠ ΓΞ 50-22).

Το Λονδίνο κατακλύζεται από προκηρύξεις της Επιτροπής Δράσης κατά της Δικτατορίας όπου μεταξύ άλλων καταγγέλλεται η πολιτική διασπάθισης του κρατικού χρήματος από τη χούντα, που εκμεταλλεύεται το ελληνικό ποδόσφαιρο, και ο ίδιος ο διαβόητος τότε γραμματέας Αθλητισμού Ι. Ασλανίδης, «ο απόλυτος αφέντης των γηπέδων, πάνω από φιλάθλους και επαγγελματικά σωματεία».

Τελικά ο αγώνας θα γίνει χωρίς έκτροπα, στις 5 Ιουνίου ο Σορόκος με κρυπτοτηλεγράφημά του (ΑΠ 2757/Γ/5) θα αναφερθεί «εκ καθήκοντος σε δημιουργηθέν ευνοϊκόν κλίμα εκ της εμφανίσεως του Παναθηναϊκού εις τον Διεθνή Ποδοσφαιρικόν Στίβον».

Και ο καημός του για το χάιδεμα της χούντας που τον είχε διορίσει πρέσβη στο Λονδίνο τον κάνει να καταλήγει ως εξής: «Εν λόγω κίνησις έφερε μεθ’ εαυτής μήνυμα οικονομικής ευμαρείας και κοινωνικής προόδου χώρας, είχε δε και καλώς νοουμένας συναφείς πολιτικάς επιπτώσεις εις τον χώρον κυρίως των επικριτών μας οίτινες έσπευδον κατά το παρελθόν να επισημαίνουν ως αδυναμίαν του καθεστώτος επιβαλλομένην δήθεν δυσχέρειαν μεταβάσεως πολιτών εις εξωτερικόν.

Άπαντα ανωτέρω σημεία, μη διαφυγόντα προσοχής υπευθύνων Βρεταννικών και δημοσιογραφικών κύκλων, δέον νομίζω να καταγραφούν ως θετικά σημεία της εμφανίσεως Παναθηναϊκού εις Wembley», ΣΟΡΟΚΟΣ.