Τζέσε Όουενς: Ο ολυμπιονίκης που ταπείνωσε το ναζισμό αλλά ταπεινώθηκε από τους ρατσιστές συμπατριώτες του

Το 1936, οι Ολυμπιακοί Αγώνες πραγματοποιήθηκαν στο Βερολίνο, την πρωτεύουσα της ναζιστικής Γερμανίας και αποτέλεσαν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία προώθησης για το χιτλερικό καθεστώς και την προπαγάνδα του. Την ίδια περίοδο ήταν προγραμματισμένο να διεξαχθεί η Εργατική Ολυμπιάδα στη Βαρκελώνη, που ματαιώθηκε όμως από την ανταρσία των φασιστών και την έναρξη του ισπανικού εμφυλίου.

Η αποστολή των ΗΠΑ απέσπασε 11 χρυσά μετάλλια κατά τη διάρκεια των αγώνων του Βερολίνου. Από αυτά τα έξι κατακτήθηκαν από αφροαμερικανούς αθλητές και τα τέσσερα από τον Τζέσε Όουενς, που ήταν αναμφισβήτητα το πρόσωπο των αγώνων με τις αθλητικές του επιδόσεις (στα σπριντ, τη μικρή σκυτάλη και το άλμα εις μήκος) και το ρεκόρ συγκομιδής μεταλλίων που πέτυχε -που θα το ισοφάριζε μετά από 48 χρόνια ο Καρλ Λιούις, στο Λος Άντζελες.

Θρυλείται πως ο Χίτλερ ενοχλήθηκε τόσο πολύ, βλέποντας ένα αθλητή με μαύρη επιδερμίδα να θριαμβεύει και να αφήνει πίσω του τους λευκούς αθλητές της Άριας φυλής, που αναγκάστηκε να φύγει από το γήπεδο, για να μη χαιρετήσει τον αφροαμερικανό Ολυμπιονίκη. Ο ίδιος ο Τζέσε Όουενς και κάποιες βιογραφίες του διαψεύδουν το γεγονός, δίνοντας μια διαφορετική εκδοχή των πραγμάτων. Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι αθλητικές του επιτυχίες ήταν μια γροθιά στις αντιεπιστημονικές -και προπαντός αντι-ανθρωπιστικές- θεωρίες των ναζί περί ανωτερότητας της λευκής φυλής έναντι των υπολοίπων, που ήταν τάχα κατώτερες.

Ό,τι δεν κατάφεραν πάντως οι ναζί, που ταπεινώθηκαν στην έδρα τους από το Τζ. Όουενς, το κατάφεραν οι συμπατριώτες του στις ΗΠΑ του Ρούσβελτ, όπου μπορεί να είχε καταργηθεί η δουλεία, αλλά ο ρατσισμός ήταν -και παραμένει μέχρι και σήμερα- ανοιχτή πληγή, με αρκετή ισχύ. Τέτοια που ο “δημοκρατικός Ρούσβελτ” απέφυγε να συγχαρεί και να υποδεχτεί τον αφρο-αμερικανό Ολυμπιονίκη, για να μη στρέψει εναντίον του τους συντηρητικούς, ρατσιστές ψηφοφόρους εν όψει των επικείμενων εκλογών.

Ο ίδιος ο Τζέσε Όουενς φέρεται να είχε πει: “δε με σνόμπαρε ο Χίτλερ, αλλά ο Φράνκλιν Ρούσβελτ. Ο Πρόεδρος δε μου έστειλε ούτε ένα τηλεγράφημα”.

Κι αυτή ήταν απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Ο Τζ. Όουενς ουσιαστικά δεν έγινε ποτέ αποδεκτός από τους ρατσιστές συμπατριώτες του, που τον έβλεπαν ως πολίτη δεύτερης κατηγορίας. Είναι χαρακτηριστικό πως τρία μόλις χρόνια μετά το θρίαμβό του, κήρυξε χρεοκοπία και αναγκάστηκε να τρέχει σε αγώνες με σκύλους και άλογα, για να βγάλει τα προς το ζην. Και παρά τις τιμές που έλαβε μεταπολεμικά -μετά την ανάδειξη των ναζί σε εχθρό- πέθανε φτωχός, στα 66 του χρόνια από καρκίνο του πνεύμονα -αφού είχε γίνει μανιώδης καπνιστής.

Στον αντίποδα, είχε καταφέρει να διατηρήσει αλληλογραφία και μια στενή φιλική σχέση με το Γερμανό αντίπαλό του Λουτς Λονγκ, που τον συνεχάρη μπροστά στο Χίτλερ, και στην τελευταία του επιστολή προς τον Όουενς -λίγο πριν σκοτωθεί στο μέτωπο της μάχης, κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο- του ζητούσε να βρει το γιο του και να του πει ποιος ήταν.

Συμπερασματικά, μπορεί ο Όουενς να ταπείνωσε το ναζισμό και τη “θεωρία της Άριας φυλής” μες στο γήπεδο, αλλά γνώρισε ο ίδιος την ταπείνωση από τους ρατσιστές συμπατριώτες του στις ΗΠΑ, που δεν έπαψαν να τον υποτιμούν και να τον βλέπουν ως κατώτερό τους, λόγω του χρώματος της επιδερμίδας του…