«Ο Λένιν τον Οχτώβρη» – Το αριστούργημα του Μιχαήλ Ρομ στην πλήρη έκδοσή του

Ο Λένιν τον Οχτώβρη – το αριστούργημα του Μιχαήλ Ρομ από 17/10/19 για πρώτη φορά στην μεγάλη οθόνη στην πλήρη έκδοσή του (μετά τη λεγόμενη “αποσταλινοποίηση”, όλες οι σκηνές στις οποίες εμφανίζεται ο Ιωσήφ Στάλιν διαγράφτηκαν για την επανακυκλοφορία της ταινίας στις σοβιετικές αίθουσες το 1958).

Ο Λένιν τον Οχτώβρη «Lenin v oktyabre»

Βιογραφία/Ιστορικό, 1937, Ασπρόμαυρη 108min.

Σκηνοθεσία: Μιχαήλ Ρομ, Ντμίτρι Βασιλιέφ.

Σενάριο: Αλεξέι Κάπλερ

Με τους: Μπορις Σουκιν (ΛΕΝΙΝ), Νικολάι Οκλοπκοφ, Σεμυον Γκολσταμπ (ΣΤΑΛΙΝ)

ΔΙΑΝΟΜΗ NEW STAR

Ο «Λένιν τον Οχτώβρη» είναι η πρώτη σοβιετική ταινία εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στον ηγέτη της ρωσικής επανάστασης, που δείχνει τον Λένιν στη φρενίτιδα της επανάστασης και ταυτόχρονα τον παρουσιάζει μέσα στην απλότητα της καθημερινής του ζωής.

Επιστρέφοντας από τη Φιλανδία ο Λένιν φτάνει στην Αγ. Πετρούπολη τον Οκτώβρη του 1917 και πρέπει να ανατρέψει την προσωρινή κυβέρνηση. Ο εργάτης Βασίλι αναλαμβάνει την προστασία του,  όσο οι Μπολσεβίκοι ετοιμάζονται για την ένοπλη εξέγερση. Μέσα σ’ ένα εργοστάσιο της Αγ. Πετρούπολης οι εργάτες ανατρέπουν τον υπουργό, ο οποίος με τη συνοδεία ενός Μενσεβίκου, απαιτεί να παραδώσουν τα όπλα. Οι Ζινοβίεφ και Κάμενεφ δημοσιοποιούν την ημερομηνία της εξέγερσης, ενώ η προσωρινή κυβέρνηση προσπαθεί να εμποδίσει τον Λένιν.

Η εργατική αλληλεγγύη αποτρέπει το σχέδιο αυτό και ο Λένιν παίρνει τον έλεγχο της κατάστασης. Εγκατεστημένος στο ινστιτούτο Σμόλνι συναντά τους αρχηγούς των Μπολσεβίκων και δίνει το σινιάλο της δράσης. Τα χειμερινά ανάκτορα καταλαμβάνονται και η προσωρινή κυβέρνηση συλλαμβάνεται. Ο Λένιν διακηρύσσει τη νίκη της επανάστασης και την ανάληψη της εξουσίας από τα Σοβιέτ. Είναι η πρώτη φορά, στα χρονικά του σοβιετικού κινηματογράφου, που μια μεγάλη ιστορική μορφή αποδιδόταν μέσα από την ερμηνεία ενός ηθοποιού. Ο Λένιν, που ερμηνεύεται εξαίρετα από τον Μπόρις Σιούκιν, παρουσιάζεται στη διάρκεια των πιο κρίσιμων στιγμών της ιστορίας όπως η συνέλευση της Κεντρικής Επιτροπής και η επίθεση στα Χειμερινά Ανάκτορα.

Η συνέχεια της ταινίας γυρίστηκε το 1939, με τίτλο “Ο Λένιν το 1918” που αφηγείται τα γεγονότα γύρω από το ρωσικό εμφύλιο, με τον ίδιο πρωταγωνιστή. Αμφότερες οι ταινίες αποτελούν από τα πλέον επιτυχημένα παραδείγματα σοσιαλιστικού ρεαλισμού στον κινηματογράφο.

Και οι δύο ταινίες θα μπορούσαν να θεωρηθούν «σκηνοθετημένα ντοκιμαντέρ», αν η προσοχή του Ρομ δε συγκεντρωνόταν αποκλειστικά στην προσωπικότητα του Λένιν. Έτσι, το ντοκιμαντερίστικο στοιχείο που υπάρχει σαν φόντο υποβαστάζει ένα σκηνοθετημένο «φιλμ-πορτρέτο», χωρισμένο στα δύο. Θα ήταν σωστότερο αν λέγαμε πως πρόκειται για δύο υπερμεγεθυσμένες λεπτομέρειες της αγύριστης κινηματογραφικής βιογραφίας του Λένιν, με φανερή την πρόθεση να υπερτονιστεί η καθαρά ανθρώπινη πλευρά του μεγάλου επαναστάτη.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερή η δυσκολία που ενέχει ένα τέτοιο εγχείρημα: ο Ρομ έπρεπε αφενός να αναπαραστήσει μια λεπτομερειακά γνωστή ιστορική περίοδο και αφετέρου να σκιαγραφήσει, με τα μέσα της τέχνης του, το πορτρέτο ενός σχεδόν μυθικού προσώπου.

Για το ρόλο του Λένιν διάλεξε ένα σωσία του ονόματι Μπόρις Σιούκιν, που με την αποτελεσματική βοήθεια του μακιγιέρ και την εξαντλητική διδασκαλία του Ρομ έγινε τελικά ο «μετενσαρκωτής» του μεγάλου επαναστάτη: το πορτρέτο του Λένιν, φτιαγμένο από τον Σιούκιν, είναι συναρπαστικό σε ζωντάνια και ακρίβεια, κατά τις μαρτυρίες όσων γνώρισαν τον Λένιν.»

Βασίλης Ραφαηλίδης «Το Βήμα», 23-10-1974.

Μιχαήλ Ρομ (Mikhail Romm) (1901-1971)

Σοβιετικός σκηνοθέτης και σεναριογράφος. Πολέμησε στον Κόκκινο Στρατό το 1921. Εργάστηκε αρχικά ως σεναριογράφος και βοηθός σκηνοθέτη. Το 1934 γύρισε την πρώτη του ταινία, τη Φραντζολίτσα, μια διασκευή νουβέλας του Γκυ ντε Μωπασσάν που σατιρίζει τη ζωή ενός αστού. Αν και η τελευταία βουβή ταινία του ομιλούντος ήδη σοβιετικού κινηματογράφου, η ταινία αυτή τον καθιέρωσε αμέσως ως σκηνοθέτη, χάρη στην εύστροφη χρησιμοποίηση του σατυρικού γκροτέσκου και την ανάγλυφα πλαστική απόδοση των ρόλων.

Ο Ρομ έγινε ευρύτερα γνωστός το 1937 με την ταινία Ο Λένιν τον Οκτώβρη. Στη μεταπολεμική περίοδο δημιούργησε μια σειρά από αντιφασιστικές ταινίες και την ιστορική ταινία Ναύαρχος Ουσάκωφ. Το 1965, ύστερα από μια παύση αρκετών χρόνων γυρίζει τον Καθημερινό Φασισμό, ένα έργο στο οποίο το παρελθόν συγκρούεται με το παρόν με τη χρήση αφήγησης και σκηνών πλάνων από ντοκυμαντέρ. Η κατάδειξη της κοινωνικής φύσης του φασισμού και οι στοχασμοί για την τύχη του μεταπολεμικού κόσμου προσδίδουν στην ταινία οξύτατη πολιτική και φιλοσοφική χροιά. Η ταινία πήρε το Ειδικό Βραβείο Κριτών στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Λάιπτσιχ το 1965 και το Κρατικό Βραβείο ΣΟΣΔΡ Αδελφών Βασίλιεφ το 1966.

Ο Ρομ δίδασκε από το 1949 μέχρι το θάνατό του στο Πανενωσικά Κρατικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου. Πέρα από τα βραβεία που έλαβε για τις ταινίες του, έλαβε τον τίτλο του Λαϊκού Καλλιτέχνη της ΕΣΣΔ πέντε φορές (το 1941, το 1946, 1948, το 1949 και το 1951) και έλαβε δύο Παράσημα Λένιν.

ΒΡΑΒΕΙΑ

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΣ ΦΑΣΙΣΜΟΣ: Επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ Λάιπτσιχ (Ειδικό Βραβείο Κριτών 1965)
ΕΝΝΙΑ ΜΕΡΕΣ ΤΟ ΧΡΟΝΟ: Επίσημη συμμετοχή στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καρλόβυ Βάρυ (Χρυσή Σφαίρα 1962)
Ο ΛΕΝΙΝ ΤΟ 1918: Επίσημη συμμετοχή στο Φεστιβάλ Καννών

ΦΙΛΜΟΓΡΑΦΙΑ

1934: Η ΧΟΝΤΡΟΥΛΑ
1937: Ο ΛΕΝΙΝ ΤΟΝ ΟΚΤΩΒΡΗ
1937: ΟΙ ΔΕΚΑΤΡΕΙΣ
1939: Ο ΛΕΝΙΝ ΤΟ 1918
1943: ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ
1944: Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΑΡ. 217
1948: ΤΟ ΡΩΣΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
1950: ΜΥΣΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ
1953: ΝΑΥΑΡΧΟΣ ΟΥΣΑΚΩΦ
1956: ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΝΤΑΝΤΕ
1966: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΣ ΦΑΣΙΣΜΟΣ

Dmitri Ivanovich Vasilyev ΣΥΝ-ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ

(21 Οκτωβρίου 1900 – 5 Ιανουαρίου 1984)  Σοβιετικός Σκηνοθέτης – Σκηνοθέτησε εννέα ταινίες μεταξύ 1931 και 1960.

Σιδηρόδρομος (1931); συν-σκηνοθετείται με τον Μιχαήλ Βερνέρ
Ο Λένιν τον Οκτώβριο (1937); συν-σκηνοθεσία του Μιχαήλ Ρομ
Αλέξανδρος Νέβσκι (1938); συν-σκηνοθεσία με τον Σεργκέι Αϊζενστάιν
Στο όνομα της πατρίδας (1943); σε συνεργασία με τον Vsevolod Pudovkin
Zhukovsky (1950). σε συνεργασία με τον Vsevolod Pudovkin