Η δίκη της Χρυσής Αυγής: μια κρίσιμη νομική και πολιτική μάχη
Η Χρυσή Αυγή δικάζεται ως πολυπρόσωπη εγκληματική δομή που τελούσε κακουργηματικές πράξεις υπό τη καθοδήγηση της ιεραρχίας της, με τη διευθύνουσα ομάδα της εγκληματικής δομής και αυτή του “νόμιμου πολιτικού κόμματος” να ταυτίζονται.
Το παρακάτω κείμενο είναι του δικηγόρου Θανάση Καμπαγιάννη που δημοσιεύτηκε στα γερμανικά στο περιοδικό Infobriefe της δικηγορικής ένωσης “Republikanischer Anwältinnen- und Anwälteverein e.V.”, τεύχος 115 (2018).
Η δίκη της Χρυσής Αυγής – μιας νεοναζιστικής οργάνωσης με κοινοβουλευτική εκπροσώπηση – ως εγκληματικής οργάνωσης του άρθρου 187 του ελληνικού Ποινικού Κώδικα αποτελεί μια πολιτειακή, πολιτική και νομική πρόκληση (challenge).
Η Χρυσή Αυγή δεν δικάζεται γιατί ως ναζιστικό κόμμα αμφισβητεί το δημοκρατικό πολίτευμα και επιδιώκει την κατάλυσή του: αν και αυτά είναι απολύτως αληθή, η Χρυσή Αυγή δικάζεται ως πολυπρόσωπη εγκληματική δομή που τελούσε κακουργηματικές πράξεις υπό τη καθοδήγηση της ιεραρχίας της, με τη διευθύνουσα ομάδα της εγκληματικής δομής και αυτή του “νόμιμου πολιτικού κόμματος” να ταυτίζονται. Με δεδομένο ότι η ποινική δίωξη ξεκίνησε αφότου η Χρυσή Αυγή είχε αποκτήσει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση (όχι δηλαδή όταν αποτελούσε μια εξαιρετικά περιθωριακή και απομονωμένη ομάδα), το εγχείρημα καθίσταται πολιτικά μοναδικό, καθώς μια οργάνωση που εμφανίζεται να λειτουργεί – ακόμα και τη στιγμή που δημοσιεύεται αυτό το άρθρο – ως πολιτικό κόμμα εντός του Κοινοβουλίου, δικάζεται ταυτόχρονα ως “συνδικάτο εγκλήματος” στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων: ο αρχηγός της κοινοβουλευτικής ομάδας και οι περισσότεροι βουλευτές της, τα βασικά στελέχη της οργάνωσης, είναι ταυτόχρονα κατηγορούμενοι ως διευθύνοντες την εγκληματική δράση της. Τέλος, το εγχείρημα είναι φιλόδοξο στη νομική και δικαστική του διάσταση: με 69 κατηγορούμενους (οι 18 διατελέσαντες βουλευτές, 13 μέχρι και σήμερα) και πλήθος συνεκδικαζόμενων και συσχετισμένων υποθέσεων, το δικαστήριο λειτουργεί από τις 20/4/2015 εδώ και πάνω από τρία χρόνια, φτάνοντας αισίως στην εξέταση των μαρτύρων υπεράσπισης. Οι κατηγορούμενοι αναμένεται να απολογηθούν περίπου στα τέλη του 2018.
Όπως έχουν περιγράψει η Ηλέκτρα Αλεξανδροπούλου και η Ειρήνη Βλάχου σε προηγούμενο άρθρο τους:
Σ’ αυτή τη δίκη δικάζονται μαζί τέσσερις υποθέσεις: α) η δολοφονία του Παύλου Φύσσα τον Σεπτέμβριο του 2013…, β) η επίθεση κατά των αιγύπτιων αλιεργατών, γ) η επίθεση κατά συνδικαλιστών του ΚΚΕ και δ) η κατηγορία για ένταξη και διεύθυνση σε εγκληματική οργάνωση. Ο Παύλος Φύσσας, μουσικός και αντιφασίστας, δολοφονήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2013 στο Κερατσίνι, κοντά στον Πειραιά. Η επίθεση έγινε νύχτα, έξω από ένα μπαρ: μια ομάδα 50 ατόμων κύκλωσε την παρέα του Φύσσα, απομόνωσε τον Παύλο, ώστε να έρθει ο δολοφόνος Ρουπακιάς και να τον μαχαιρώσει εν ψυχρώ. Ο Ρουπακιάς είναι ο μόνος κατηγορούμενος που έχει ομολογήσει το έγκλημά του. Η επίθεση στους αλιεργάτες συνέβη τον Ιούνιο του 2012, όταν χρυσαυγίτες προσπάθησαν να εισβάλουν σε σπίτι αιγύπτιων αλιεργατών βρίζοντας και απειλώντας. Κατάφεραν να πιάσουν έναν που κοιμόταν στην ταράτσα, ο οποίος υπέστη ξυλοδαρμό και βαριές σωματικές βλάβες. Πέντε μέρες πριν από τη δολοφονία του Φύσσα, μέλη της Χρυσης Αυγής επιτέθηκαν με λοστάρια σε συνδικαλιστές του ΚΚΕ (οργάνωση ΠΑΜΕ) οι οποίοι πραγματοποιούσαν αφισοκόλληση στο Πέραμα, κοντά στον Πειραιά. Πέρα από τις βρισιές και τον εκφοβισμό, οι συνδικαλιστές τραυματίστηκαν πολύ σοβαρά. Η επίθεση αυτή ήταν οργανωμένη, με τα ίδια χαρακτηριστικά τάγματος”.
Για τις τρεις πρώτες συνεκδικαζόμενες υποθέσεις, εξετάστηκαν 51 μάρτυρες από τον Σεπτέμβριο του 2015 μέχρι τον Φεβρουάριο του 2017 (μεσολάβησε μια διακοπή της δίκης από τον Ιανουάριο του 2016 μέχρι τις αρχές Ιουνίου του 2016 λόγω αποχής των δικηγόρων για το ασφαλιστικό). Στη συνέχεια, ακολούθησε η εξέταση μαρτύρων για άλλες επιθέσεις στις οποίες εμπλέκονται μέλη και στελέχη της Χρυσής Αυγής, καθώς και η εξέταση μαρτύρων που εκ της κοινωνικής τους ιδιότητας (καθηγητές πανεπιστημίου, δημοσιογράφοι, δήμαρχοι και δημοτικοί σύμβουλοι, βουλευτές, κλπ) κατέθεσαν για τη στοιχειοθέτηση της κατηγορίας της εγκληματικής οργάνωσης. 16 μάρτυρες κλήθηκαν περαιτέρω από την πολιτική αγωγή. Συνολικά, 147 μάρτυρες κατέθεσαν μέχρι τον Φεβρουάριο του 2018 (κληθέντες από τον Εισαγγελέα, το δικαστήριο και την πολιτική αγωγή) πριν την έναρξη της φάσης ανάγνωσης των εγγράφων.
Επισκοπώντας τους μάρτυρες που κατέθεσαν για τις υποθέσεις πέραν των τριών συνεκδικαζόμενων, αποκτά κάποιος εικόνα της ευρύτητας της εγκληματικής δράσης και της στοχοθεσίας της Χρυσής Αυγής. Αναφέρουμε ενδεικτικά: επίθεση μηχανοκίνητης πορείας με επικεφαλής βουλευτές της οργάνωσης τον Ιούλιο του 2013 στον Ελεύθερο Κοινωνικό Χώρο “Συνεργείο” με αποτέλεσμα σωματικές βλάβες και φθορές ξένης ιδιοκτησίας· επίθεση μηχανοκίνητης πορείας τον Ιούνιο του 2008 σε αναρχικό στέκι στα Πετράλωνα (γειτονιά της Αθήνας), με θύματα δύο άντρες που συμμετείχαν σε μάθημα Ισπανικών (για την υπόθεση αυτή υπάρχει ήδη αμετάκλητη καταδίκη δύο δραστών, ο ένας στέλεχος της Χρυσής Αυγής, για απόπειρα ανθρωποκτονίας)· εμπρησμός τον Μάιο του 2013 ενός καταστήματος υπηκόου Καμερούν στο κέντρο της Αθήνας (υπάρχει ήδη τελεσίδικη καταδίκη δύο δραστών, ο ένας μέλος της Χρυσής Αυγής, για την επιμέρους υπόθεση)·επικίνδυνες σωματικές βλάβες κατά Αφγανών προσφύγων τον Σεπτέμβριο του 2011 από ομάδα 10 ατόμων με επικεφαλής υποψήφια βουλευτή της Χρυσής Αυγής (υπάρχει ήδη πρωτόδικη καταδίκη)· επικίνδυνες σωματικές βλάβες κατά Πακιστανών εργατών τον Φεβρουάριο του 2013 στην Ιεράπετρα της Κρήτης από τα στελέχη της τοπικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής (υπάρχει ήδη καταδίκη των δραστών από το πρωτοβάθμιο δικαστήριο). Μαζί με αυτά, πλήθος ρατσιστικών επιθέσεων, εμπρησμοί τζαμιών, βεβηλώσεις χώρων εβραϊκού ενδιαφέροντος, ξυλοδαρμοί πολιτικών αντιπάλων και ούτω καθεξής.
Κάποια σημεία από τη μέχρι σήμερα αποδεικτική διαδικασία που οι αναγνώστες αυτού του άρθρου θα βρουν ενδιαφέροντα είναι τα εξής:
α. Από τις περισσότερες εξεταζόμενες υποθέσεις προκύπτει ο οργανωμένος χαρακτήρας των επιθέσεων που εκφράζεται με ένα συγκεκριμένο modus operandi: πολυπρόσωπες επιθέσεις μαυροφορεμένων συνήθως αντρών κατά λίγων ατόμων-θυμάτων, συγκρότηση της επιτιθέμενης ομάδας με τηλέφωνα-sms, μετάβαση στο σημείο, πολλές φορές με μηχανές που εξασφαλίζουν και την οργανωμένη διαφυγή, σύντομο χρονοδιάγραμμα επίθεσης, αιφνιδιασμός των θυμάτων, χρήση μαχαιριών, ροπάλων και άλλων ανάλογων όπλων, δήλωση πολιτικής ταυτότητας (με διακριτικά ή με σύνθημα), πλήξη ζωτικών εννόμων αγαθών, οργανωμένη αιφνιδιαστική αποχώρηση, παρουσία επικεφαλής, συνήθως στελέχους της οργάνωσης. Το βούλευμα χρησιμοποιεί τον όρο “τάγμα εφόδου” για αυτές τις ομάδες, σε ευθεία αναφορά προς τις αντίστοιχες ομάδες του NSDAP στον γερμανικό Μεσοπόλεμο. Σε πολλές περιπτώσεις τα πολιτικά γραφεία της Χρυσής Αυγής χρησιμεύουν ως ορμητήρια των επιτιθέμενων.
β. Οι επιθέσεις δεν είναι οργανωμένες μόνον οριζόντια, αλλά και κάθετα: στις περιπτώσεις που διαθέτουμε ηχητικά τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και μηνύματα των δραστών, προκύπτει εκ των προτέρων ενημέρωση του ιεραρχικά ανώτερου οργάνου (πχ περιφερειάρχη-βουλευτή). Στην χαρακτηριστικότερη επίθεση στους κομμουνιστές συνδικαλιστές στο Πέραμα τον Σεπτέμβριο του 2013, ο βουλευτής της Χρυσής Αυγής και κατηγορούμενος για διεύθυνση εγκληματικής οργάνωσης Ι. Λαγός εγκρίνει εκ των προτέρων την επίθεση της ομάδας κρούσης, πληροφορείται για αυτή κατά τη διάρκεια της επίθεσης και δίνει σύνθημα λήξης με σκοπό την αποφυγή συλλήψεων. Η παρουσία ως επικεφαλής στελεχών της οργάνωσης στις επιθέσεις και η μη αποπομπή τους από αυτήν στη συνέχεια επιβεβαιώνει τον κεντρικό σχεδιασμό των εγκληματικών πράξεων.
γ. Η ιδεολογία της οργάνωσης είναι αδιαμφισβήτητα εθνικοσοσιαλιστική. Οι κατηγορούμενοι στις απολογίες τους είτε αρνήθηκαν τον εθνικοσοσιαλισμό, ισχυριζόμενοι ότι είναι “έλληνες εθνικιστές”, είτε υποστήριξαν ότι επρόκειτο για ιδέες της νιότης τους τις οποίες στη συνέχεια εγκατέλειψαν. Από την ακροαματική διαδικασία και τους σκληρούς δίσκους των ηγετικών στελεχών, αποδείχτηκε πέραν κάθε αμφιβολίας ότι ο εθνικοσοσιαλισμός αποτελεί και σήμερα τον ιδεολογικό πυρήνα της οργάνωσης. Σε βίντεο ορκωμοσίας νέων μελών το 2011, τα ηγετικά στελέχη της ορκίζουν τα νέα μέλη “ενάντια στον Αιώνιο Εβραίο”. Ο εκπρόσωπος τύπου της οργάνωσης, κατηγορούμενος Ηλίας Κασιδιάρης εικονίζεται σε φωτογραφίες ορκωμοσίας νέων μελών τον Δεκέμβριο 2012 να χαιρετά ναζιστικά μπροστά στην πολεμική σημαία της Βέρμαχτ. Ο Φύρερ της οργάνωσης, κατηγορούμενος Νικόλαος Μιχαλολιάκος δηλώνει σε κλειστή εκδήλωση μελών το 2012: “Εμείς δεν είμαστε Λεπέν… Εμείς είμαστε η σπορά των ηττημένων του 1945, αυτό είμαστε! Οι εθνικιστές, οι εθνικοσοσιαλιστές, οι φασίστες”. Ωστόσο, αξίζει εδώ να επισημάνουμε ότι η εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία δεν είναι αξιόποινη κατά την ελληνική έννομη τάξη: ο μόνος λόγος για τον οποίο διερευνάται στο δικαστήριο είναι γιατί προσφέρει το κίνητρο και τη στοχοθεσία των εγκληματικών πράξεων κατά αλλοεθνών, κομμουνιστών, αντιφασιστών, αντιφρονούντων, κλπ.
δ. Η πολύχρονη εγκληματική δράση της Χρυσής Αυγής και η αποφυγή συσχέτισης των επιμέρους υποθέσεων μπορούν να εξηγηθούν μόνο από την ανοχή των κρατικών μηχανισμών και του πολιτικού συστήματος επί δεκαετίες. Στην ακροαματική διαδικασία, αν και αρχικά το δικαστήριο απαγόρευε τις σχετικές ερωτήσεις, προέκυψε η αδράνεια της Αστυνομίας, η οποία αν και παρούσα σε πλήθος επιθέσεων δεν επενέβη, με εμβληματικότερη περίπτωση την παρουσία 8 αστυνομικών στη διάρκεια της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα.
ε. Ο πυρήνας της νομικής υπεράσπισης της Χρυσής Αυγής στο δικαστήριο αποτελείται από πολιτικά στελέχη της οργάνωσης και επιστημονικούς συνεργάτες των κατηγορούμενων βουλευτών. Το γεγονός αυτό σημαίνει το παράδοξο ότι η ελληνική έννομη τάξη πληρώνει τα έξοδα υπεράσπισης των κατηγορούμενων για εγκληματική οργάνωση βουλευτών της Χρυσής Αυγής μέσω του κοινοβουλευτικού προϋπολογισμού, την ίδια στιγμή που δεν προβλέπεται νομική βοήθεια (legal aid) για τα θύματα της εγκληματικής οργάνωσης (οικογένεια Φύσσα, Αιγύπτιοι μετανάστες, συνδικαλιστές), οι δικηγόροι των οποίων εργάζονται pro bono.
Αν τα πράγματα εξελιχθούν κανονικά, περί τα τέλη του 2018 οι κατηγορούμενοι ως διευθύνοντες την εγκληματική οργάνωση Χρυσή Αυγή θα κληθούν να απολογηθούν. Η δολοφονία του Παύλου Φύσσα τα μεσάνυχτα της 17-18/9/2013 υπήρξε η αφορμή μιας κατακραυγής και μιας μαζικής αντιφασιστικής κινητοποίησης που ανάγκασε το ελληνικό κράτος να συλλάβει τους ηγέτες της Χρυσής Αυγής, κινώντας την ποινική δίωξη για το αδίκημα της εγκληματικής οργάνωσης. Σύντομα το ελληνικό κράτος θα κληθεί να αποφασίσει αν μια νεοναζιστική οργάνωση που τέλεσε πλήθος εγκληματικών πράξεων θα επανανομιμοποιηθεί στα πλαίσια της ελληνικής έννομης τάξης. Για κάθε επίδοξο φασίστα και νεοναζί διεθνώς, η απόφαση αυτή θα έχει προφανές ενδιαφέρον για το ποιά ειναι τα όρια της ακροδεξιάς δράσης.
Γι’ αυτό και για κάθε δημοκράτη, για κάθε αντίπαλο του φασισμού οπουδήποτε στον κόσμο, η δίκη της Χρυσής Αυγής είναι μια κρίσιμη νομική και πολιτική μάχη.
*Ο Θανάσης Καμπαγιάννης είναι δικηγόρος στην Αθήνα και παρίσταται ως πολιτική αγωγή των Αιγύπτιων αλιεργατών στη δίκη της Χρυσής Αυγής.
