Ρόμπερτ Μουγκάμπε – Από τον Μάο στο ΔΝΤ

Το όνομα του Ρόμπερτ Μουγκάμπε συνδέθηκε με τον αγώνα των λαών της Αφρικής για την ελευθερία τους, για να γίνει τελικά και ο ίδιος μέρος του προβλήματος, διαψεύδοντας τις αρχικές προσδοκίες και αποδεικνύοντας πως “τα στερνά τιμούν τα πρώτα”.

Γεννήθηκε το Φλεβάρη του 1924 στην επαρχία Ζίμπα -το όνομα Ζιμπάμπουε μεταφράζεται ως “πέτρινο σπίτι”. Σπούδασε δάσκαλος και συμπλήρωσε τις σπουδές του στη Νότια Αφρική -και αρκετά χρόνια αργότερα στη φυλακή.

Επέστρεψε στη χώρα του -που ήταν ακόμα αποικία με το όνομα Ροδεσία- το 1960 και δραστηριοποιήθηκε στον εθνικο-απελευθερωτικό αγώνα, συνδεόμενος αρχικά με το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα (μετέπειτα ZAPU). Ο Μουγκάμπε αποχώρησε από τις γραμμές του, για να ιδρύσει και να τεθεί επικεφαλής του εθνικο-απελευθερωτικού στρατού (ZANU), που ανέπτυξε ένοπλη δράση μέχρι το 1975, με τη στήριξη της Μαοϊκής Κίνας -αφού η Σοβιετική Ένωση στήριζε άλλες οργανώσεις. Ο Μουγκάμπε ηγήθηκε του αντι-αποικιακού αγώνα ενάντια στους Βρετανούς ιμπεριαλιστές και της ρατσιστικής κυβέρνησης του λευκού Ίαν Σμιθ, καταφέρνοντας να πετύχει την παραχώρηση καθολικού δικαιώματος ψήφου.

Μετά την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ζιμπάμπουε -που αποκτά το σημερινό της όνομα-, μόλις το 1980, το ZANU του Μουγκάμπε εξασφάλισε την απόλυτη πλειοψηφία στις εκλογές. Επτά χρόνια αργότερα παίρνει το αξίωμα του Προέδρου της χώρας, εδραιώνει τη θέση του και παραμένει στην εξουσία για 37 συναπτά έτη, παρά την ανοιχτή στήριξη της αντιπολίτευσης από τους δυτικούς ιμπεριαλιστές.

Μετά την πρώτη δεκαετία και τη λήψη ορισμένων μέτρων σε προοδευτική κατεύθυνση, το ZANU ακολουθεί κατά κάποιον τρόπο την πορεία των Κινέζων συμμάχων του. Το 1991 απεμπόλησε το “μαρξισμό-λενινισμό” από τις πολιτικές αρχές του και αποδέχτηκε ένα πρόγραμμα “μεταρρυθμίσεων” του ΔΝΤ.

Την ίδια στιγμή, το βασικό πρόβλημα της Ζιμπάμπουε παρέμενε άλυτο. Τυπικά η αποικιοκρατία είχε τερματιστεί, αλλά στην πράξη οι τσιφλικάδες συνέχιζαν να έχουν το πάνω χέρι, σε μια καθαρά αγροτική χώρα. Τη δεκαετία του 00′, η κυβέρνηση του Μουγκάμπε στήριξε την κατάληψη γης από ακτήμονες, και κρατικοποίησε μεγάλες εκτάσεις γης με το σύνθημα “η γη είναι η οικονομία μας και η οικονομία είναι η γη μας”, χωρίς ωστόσο να βελτιώσει δραστικά την κακή οικονομική κατάσταση της χώρας, που ήταν κάποτε ο σιτοβολώνας της Αφρικής, και των φτωχών λαϊκών στρωμάτων. Παρόλα αυτά, η απόπειρα μεταρρύθμισης ξεσήκωσε ισχυρές διεθνείς αντιδράσεις, ενώ η ΕΕ εξέδωσε εντολής απαγόρευση εισόδου στις χώρες-μέλη της για τον Αφρικανό ηγέτη, γιατί τόλμησε να δημεύσει γη που ανήκε σε λευκούς…

Ο Μουγκάμπε συγκέντρωσε σταδιακά πολλές εξουσίες στα χέρια του και κατηγορήθηκε δικαιολογημένα για αυταρχισμό και εκτεταμένη διαφθορά. Του αποδίδεται χαρακτηριστικά η φράση “η Ζιμπάμπουε μου ανήκει”, καθώς και ότι “θα φύγω, όταν μου το πει ο θεός”… -μια πρόβλεψη που διαψεύστηκε από τη ζωή. Παράλληλα, είχε αποκαλέσει τους ομοφυλόφιλους “χειρότερους από γουρούνια και σκύλους, που γνωρίζουν τους φυσικούς ερωτικούς παρτενέρ τους”, ενώ ο προκάτοχός του, Κανάαν Μπανάνα, καταδικάστηκε σε φυλάκιση το 99, για σοδομισμό συνεργατών του.

Ο Μουγκάμπε είχε αδυναμία στην πολυτελή ζωή, τα φανταχτερά κιτς κοστούμια, και τα ακριβά κοσμήματα για την κατά 40 χρόνια νεότερη σύζυγό του, την ίδια ώρα που ο λαός της Ζιμπάμπουε δυστυχούσε και είχε πολύ χαμηλό προσδόκιμο ζωής. Δεν ήταν όμως αυτός ο λόγος που μπήκε στο στόχαστρο των δυτικών ιμπεριαλιστών, που προσπαθούσαν να βρουν κάθε δυνατό πάτημα, για να τον απομακρύνουν από την εξουσία, ενισχύοντας την αντιπολίτευση του Μόργκαν Τσβανγκιράι.

Μετά από διάφορα επεισόδια, καταγγελίες για εκλογική νοθεία και ζυμώσεις, ο Μουγκάμπε αναγκάστηκε να προχωρήσει σε μια μορφή “δυαδικής εξουσίας”, με τον ίδιο να κρατά τη θέση του Προέδρου και τον αντίπαλό του να αναδεικνύεται πρωθυπουργός, με ουσιαστικές αρμοδιότητες. Είχε προηγηθεί, τον Ιούνιο του 07′, η αποτροπή εκδήλωσης ενός πραξικοπήματος, στο οποίο φέρονταν αναμεμιγμένοι εκατοντάδες αξιωματικοί του εθνικού στρατού, που παραπέμφθηκαν σε δίκη για εσχάτη προδοσία και συνεργασία με δυνάμεις της Δύσης.

Τελικά η εξουσία του Μουγκάμπε τερματίστηκε δέκα χρόνια μετά (2017), από ένα άλλο πραξικόπημα που φέρεται να είχε υποστήριξη -ή τουλάχιστον την ανοχή- της Κίνας, και το χαρακτήρα ξεκαθαρίσματος ανάμεσα στους επίδοξους διαδόχους του που εποφθαλμιούσαν τη θέση του. Τελικά ο 93χρονος τότε Μουγκάμπε αναγκάστηκε να παραιτηθεί το Νοέμβρη του 2017 και η εξουσία πέρασε στα χέρια του πρώην αντιπροέδρου, Έμερσον Μαναγκάγκουα.

Απεβίωσε, σήμερα το πρωί, σε ηλικία 95 ετών στη Σιγκαπούρη, όπου νοσηλευόταν τακτικά.