50 χρόνια τώρα η ίδια ιστορία…

…χούντες, πολέμοι (ο τόνος κατεβαίνει, ποιητική αδεία), τρομοκρατία. Κι εκατομμύρια θύματα των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων, που ασφαλώς διαρκούν πολύ παραπάνω από μισό αιώνα. Σήμερα όμως συμπληρώνονται ακριβώς 50 χρόνια από τη μέρα που τραβήχτηκε αυτή η φωτογραφία.

Δεν πρόκειται για τυχαίο, μεμονωμένο περιστατικό, για κάποιον τυχαίο δράστη, για ενέργεια που έγινε εν βρασμώ ψυχής. Είναι ο αρχηγός της αστυνομίας του Νοτίου Βιετνάμ. Πυροβολεί έναν ανυπεράσπιστο κρατούμενο, τον Μπέι Λοπ, που είναι δεμένος με χειροπέδες πισώπλατα. Τον παίρνει από τη φυλακή και δεν τον ανακρίνει, αλλά τον εκτελεί εν ψυχρώ. Χωρίς δίκες, αποσπάσματα, κι άλλες περιττές, γραφειοκρατικές λεπτομέρειες. Η δικαιολογία του εκτελεστή προς το φωτογράφο που απαθανάτισε τη συγκλονιστική στιγμή, ήταν κυνική: σκότωσε πολλούς δικούς μου άντρες και αρκετούς δικούς σας…

Αυτό το “σας” πήγαινε προς τους Αμερικάνους δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ. Η συγκεκριμένη λήψη ανήκει στο φωτογράφο Ασοσιέτιντ Πρες, Έντι Άνταμς. Οι προϊστάμενοί του προβληματίστηκαν αρκετά για το αν πρέπει να την δημοσιεύσουν ή όχι. Η δημοσίευση της φωτογραφίας προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, ένα κύμα αντιδράσεων στη διεθνή κοινή γνώμη, κι ιδιαίτερα στο εσωτερικό των ΗΠΑ, καθώς οι αμερικανοί πολίτες έβλεπαν ένα πολύ απτό και χαρακτηριστικό παράδειγμα για το ποιόν των ανθρώπων που ενίσχυε η κυβέρνησή τους και για ποιον πολεμούσαν στο Βιετνάμ. Την ίδια περίπου περίοδο, άρχισαν μαζικές αντιπολεμικές διαδηλώσεις που ζητούσαν τον τερματισμό της αμερικανικής επέμβασης στη χερσόνησο και την επιστροφή των στρατιωτών που πολεμούσαν και σκοτώνονταν εκεί για αυτήν την υπόθεση.

Ο φωτορεπόρτερ που τράβηξε αυτή τη φωτογραφία τιμήθηκε με το Βραβείο Πούλιτζερ. Αλλά ένιωσε τρομερή πίεση, εξαιτίας των αντιδράσεων που προκάλεσε το στιγμιότυπο, κι έκανε τα πάντα για να διασκεδάσει τις εντυπώσεις για την ενέργεια που αποτυπώθηκε, αλλά και για την αμερικανική επέμβαση εν γένει. “Οι φωτογραφίες δε λένε όλη την αλήθεια, δεν εξηγούν το γιατί” ήταν μια χαρακτηριστική δήλωσή του, για να αθωώσει το δράστη (Νγκιουέν Νγκογκ Λόαν), που ενέργησε τάχα εν βρασμώ ψυχής για το θάνατο των ανδρών του. Ο επίλογος του πολέμου πάντως -στον οποίο επικράτησε το Βόρειο Βιετνάμ, το 1975- τον βρήκε να απολαμβάνει την ασυλία των ΗΠΑ και να ζει ειρηνικά εκεί τη ζωή του, μέχρι το θάνατό του, το 1998…

Σε κάθε περίπτωση, είναι από τις περιπτώσεις που το έργο ξεφεύγει από το δημιουργό του και αυτονομείται από τις προθέσεις του. Ακόμα κι αν εδώ δε μιλάμε για τέχνη, αλλά για τη φρίκη του πολέμου και του ιμπεριαλισμού που τον γεννά, όπως το σύννεφο τη βροχή.