Η εκτέλεση του ζεύγους Ρόζενμπεργκ – Ένα έγκλημα εκ προμελέτης
Η καταδίκη τους είχε προκαλέσει ένα τεράστιο διεθνές κύμα αλληλεγγύης, το οποίο δε στάθηκε ικανό να κάμψει την αποφασιστικότητα του αμερικανικού αστικού κράτους να απαλλαγεί από τους ανεπιθύμητους ιδεολογικούς εχθρούς.
Συμπληρώνονται σήμερα 65 χρόνια από τότε που οι ηλεκτρικές εκκενώσεις στις φυλακές του Σινγκ-Σινγκ σκότωναν το ζεύγος Έθελ και Τζούλιους Ρόζενμπεργκ, των δυο Αμερικανών κομμουνιστών που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο ως κατάσκοποι της ΕΣΣΔ δυο χρόνια νωρίτερα. Η καταδίκη τους είχε προκαλέσει ένα τεράστιο διεθνές κύμα αλληλεγγύης, το οποίο δε στάθηκε ικανό να κάμψει την αποφασιστικότητα του αμερικανικού αστικού κράτους να απαλλαγεί από τους ανεπιθύμητους ιδεολογικούς εχθρούς. Ήταν το τραγικό αποκορύφωμα του μακαρθισμού, το οποίο έμελε τα επόμενα χρόνια σταδιακά να δώσει τη θέση του σε πιο “εκλεπτυσμένες” (ως επί το πλείστον) μορφές αντικομμουνιστικών διώξεων, έχοντας προλάβει να καταστρέψει τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων, στην περίπτωση του ζεύγους Ρόζενμπεργκ να κυριολεκτικά.
Ο Τζούλιος Ρόζενμπεργκ ήταν διπλωματούχος ηλεκτρολόγος που γεννήθηκε στις 12 Μάη 1918 στη Νέα Υόρκη. Αποφοίτησε από εβραϊκό σχολείο κι ο πατέρας του ήθελε να τον δει ραββίνο, εκείνος ωστόσο ενδιαφερόταν για την τεχνολογία, αποφοιτώντας το 1939 από το Κολλέγιο Σίτυ της Νέας Υόρκης ως ηλεκτρολόγους. Ως φοιτητής εντάχθηκε στην κομμουνιστική νεολαία, όπου γνώρισε και τη μετέπειτα σύζυγό του Έθελ. Το 1942 γίνεται μέλος του ΚΚ ΗΠΑ και την ίδια χρονιά προσλαμβάνεται ως πολιτικός υπάλληλος στο στρατό, στον τομέα τεχνολογίας ραντάρ, αλλά λόγω της πολιτικής του δραστηριότητας απολύεται το 1945, ανοίγοντας μετά ένα μικρό συνεργείο για να ζήσει. Με τη σύζυγό του που εργαζόταν ως ιδιωτική υπάλληλος απέκτησαν δυο γιους, οι οποίοι δόθηκαν για υιοθεσία σε άλλο ζευγάρι, που τους έδωσε το επίθετό τους για να τα προστατέψει.
Η απόκτηση της ατομικής βόμβας από την ΕΣΣΔ είχε θορυβήσει πάρα πολύ τις αμερικανικές αρχές, φουντώνοντας την αντικομμουνιστική υστερία. Σε συνδυασμό με την εμπλοκή στον πόλεμο της Κορέας, ο στιγματισμός και η εξόντωση του “κόκκινου εχθρού” έμπαινε ολοένα και πιο επιτακτικά στην ημερήσια διάταξη. Το 1950 συνελήφθη ο γερμανικής καταγωγής επιστήμονας Κλάους Φουξ, ως κατάσκοπος της ΕΣΣΔ, κι ακολούθησε η σύλληψη του αδερφού της Έθελ Ρόζενμπεργκ Ντέιβιντ Γκρίνγκλας, ο οποίος επίσης συμμετείχε, όπως ο Φουξ στο πρόγραμμα Μανχάταν που κατασκεύασε την πρώτη αμερικανική ατομική βόμβα. Λίγο καιρό αργότερα συνελήφθη το ζεύγος Ρόζενμπεργκ, και όπως ομολόγησε αργότερο ο υπεύθυνος γενικός εισαγγελέας Γουίλιαμ Ρότζερς η σύλληψη της Έθελ έγινε ως μέσο πίεσης στο σύζυγό της, σχέδιο που έπεσε στο κενό, καθώς το ζευγάρι έμεινε πιστό ο ένας στον άλλον μέχρι τέλους.
Από διαδήλωση συμπαράστασης στους Ρόζενμπεργκ στη Γαλλία
Ο στενός συνεργάτης του Μακάρθι Ρόι Κον, (ο οποίος το 1969 καταδικάστηκε για εξαγορά, εκβιασμό και απάτη), επί μήνες πίεζε τους Ντέιβιντ και Ρουθ Γκρίνγκλας να επιβαρύνουν τους Ρόζενμπεργκ ώστε να γλιτώσουν την ηλεκτρική καρέκλα. Πράγματι ο Γκρίνγκλας κατέθεσε ότι ως τεχνικός συνεργάτης του Κέντρου Ατομικών Ερευνών του Λος Άλαμος είχε ακούσει συζητήσεις επιστημόνων σχετικά με τα μυστικά της πυρηνικής βόμβας, τις οποίες μετέδιδε μετά στο γαμρπό του Τζούκιους Ρόζενμπεργκ. Όπως σημείωνε ο νομπελίστας πυρηνικός φυσικός καθηγητής Γιούρεϊ σε γράμμα του προς τον πρόεδρο των ΗΠΑ, ήταν επιστημονικά αδύνατον ο Γκρίνγκλας να μπορούσε να μεταφέρει τα φυσικά, μαθηματικά και χημικά μυστικά της κατασκευής της βόμβας σε τρίτους.
Ως κύριο “τεκμήριο” χρησιμοποιήθηκε μια “πρωτόγονη καρικατούρα της ατομικής βόμβας” του Ναγκασάκι, όπως τη χαρακτήρισε ο πυρηνικός φυσικός δρ. Μόρισον, μέλος του προγράμματος Μανχάταν, την οποία ισχυριζόταν πως έδωσε ο Γκρίνγκλας στον Ρόζενμπεργκ, ο οποίος έλαβε ως “αμοιβή” ένα ειδικό τραπέζι από τους σοβιετικούς, με βαθούλωμα ώστε να φωτογραφίζονται τεχνικά σχέδια. Το τραπέζι που εντοπίστηκε δυο χρόνια μετά τη δίκη από δημοσιογράφο, αποδείχτηκε πως ήταν ένα κοινό τραπέζι κουζίνας. Ο Γκρίνγκλας κατηγόρησε επίσης την αδερφή του ότι δακτυλογραφούσε το 1945 κείμενα με μυστικά της ατομικής βόμβας, κατηγορία εξολοκλήρου χαλκευμένη. Οι αποδείξεις εξάλλου ήταν το τελευταίο που ενδιέφερε αυτό το δικαστήριο σκοπιμότητας, με πρόεδρο τον φανατικό αντικομμουνιστή Ίρβινγκ Κάουφμαν. Προειλημμένη ήταν και η απόφαση επιβολής της θανατικής ποινής, θεωρώντας πως έτσι θα λύγιζαν το ζευγάρι. Οι διεθνείς διαμαρτυρίες ήταν άνευ προηγουμένου και περιλάμβαναν μορφές όπως τον Αλβέρτο Αϊνστάιν, τον Μπέρτολτ Μπρεχτ, τον Ζαν-Πωλ Σαρτρ, τη Φρίντα Κάλο, ακόμα και τον πάπα Πίο ΙΒ’.
Τελικά η ποινή εκτελέστηκε, αφήνοντας πίσω την ιστορική σκηνή του τελευταίου φιλιού μεταξύ του ζεύγους. Ο πρόεδρος Άιζενχάουερ λίγο πριν την εκτέλεση είχε απορρίψει την αίτηση χάριτος. Η Έθελ Ρόζενμπεργκ βασανίστηκε ιδιαίτερα, διότι το πρώτο ηλεκτρικό ρεύμα δεν σταμάτησε την καρδιακή της δραστηριότητα. Σε μεταγενέστερα χρόνια υπήρξαν πολλές προσπάθειες να παρουσιάστει η εμπλοκή του Τζούλιους Ρόζενμπεργκ στο σοβιετικό κατασκοπευτικό δίκτυο, βασισμένες σε συνέντευξη του συγκατηγορουμένου του Μόρτον Σόμπελ το 2008, καθώς και σε μαρτυρία του πρώην πράκτορα της NKVD Αλεξάντερ Φελίξοφ μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Οι δυο μαρτυρίες είναι αντιφατικές μεταξύ τους, καθώς ο πρώτος ισχυρίζεται ότι παρέδωσε ατομικά μυστικά, αλλά αυτά απλώς επιβεβαίωναν πράγματα ήδη γνωστά στους Σοβιετικούς, ο δεύτερος ότι παρέδιδε στρατιωτικά μυστικά, που δεν σχετίζονταν ωστόσο με το ατομικό πρόγραμμα. Αμφότεροι συμφωνούν πάντως στην πλήρη αθωότητα της Έθελ Ρόζενμπεργκ, η οποία απλώς γνώριζε και στήριζε ιδεολογικά το σύζυγό του. Σε κάθε περίπτωση, είτε ανήκε είτε όχι ο Τζούλιους Ρόζενμπεργκ στον κύκλο των ιδεολόγων κυρίως που επέλεξαν με κίνδυνο της ζωής τους να συμμετάσχουν κατασκοπευτικά στην προσπάθεια της ΕΣΣΔ για κατασκευή της ατομικής βόμβας, (η οποία στηρίχτηκε βέβαια κατά κύριο λόγο στο εγχώριο, άριστα εκπαιδευμένο επιστημονικό της δυναμικό), είτε όχι, ο λόγος της εκτέλεσής του δεν ήταν η όποια δραστηριότητα του για τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες, πολλώ δε μάλλον της αμέτοχης Έθελ. Ο λόγος ήταν η άρνησή τους να αποκηρύξουν την ιδεολογία τους και να προδώσουν τους συντρόφους τους. Είναι χαρακτηριστικό πως η ίδια η δίκη ξεκίνησε μόνο όταν ο Τζούλιους Ρόζενμπεργκ αρνήθηκε να κατηγορήσει ως κατάσκοπο τον επίσης συλληφθέντα ηγέτη του ΚΚ ΗΠΑ.
Σε απόρρητη ως τότε συνέντευξη του Νίξον, αντιπροέδρου του Αϊζενχάουερ την εποχή της εκτέλεσης, ομολογούσε ότι στη δίκη είχαν γίνει “λάθη” και “χειραγώγηση των αποδεικτικών στοιχείων”. Οι γιοι του ζεύγους προσπάθησαν επανειλημμένα επί προεδρίας Ομπάμα, την τελευταία φορά το Γενάρη του 2017, λίγο πριν αποχωρήσει από το αξίωμά του, να τον πείσουν να αποκαταστήσει την και τυπικά αθώα μητέρα τους από τις κατηγορίες, χωρίς επιτυχία. Επίσης παρά τις μακροχρόνιες προσπάθειες της επιτροπής Ρόζενμπεργκ, με επικεφαλής το δικηγόρο Μάρσαλ Πέρλιν, να αναψηλαφηθεί η δίκη, μέχρι σήμερα κάτι τέτοιο δεν έχει πραγματοποιηθεί, παρότι χάρη στις προσπάθειες τις επιτροπής έχουν δοθεί στη δημοσιότητα πολλά από τα πρακτικά της, που αποδεικνύουν το μέγεθος των παρατυπιών και του τρομοκρατικού κλίματος στο οποίο διεξήχθη.
