79 χρόνια από την αυτοδιάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς – 2 πολύτιμα Κομματικά ντοκουμέντα της εποχής

Στις 22 Μαΐου του 1943 η Εκτελεστική Επιτροπή (ΕΕ) της Κομμουνιστικής Διεθνούς (ΚΔ) εισηγείται στα όργανα των Κομμουνιστικών Κομμάτων (ΚΚ) την αυτοδιάλυση της. Η πρόταση της ΕΕ της ΚΔ επικυρώθηκε ομόφωνα από τα ΚΚ, με αποτέλεσμα το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα να «χάσει» το κεντρικό του καθοδηγητικό όργανο σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη ιστορική περίοδο. Όπως αναφέρει η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ στην απόφαση της για τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς « εν μέσω του ιμπεριαλιστικού πολέμου, αποφασίστηκε η αυτοδιάλυση της ΚΔ, ύστερα από πρόταση του Προεδρείου της που επικύρωσαν όλα τα ΚΚ. Αιτιολογήθηκε με την εκτίμηση ότι είχε εκπληρώσει την ιστορική αποστολή της ως διεθνής μορφή ενότητας του κομμουνιστικού κινήματος. Στην απόφαση για τη διάλυσή της σημειωνόταν ότι ήδη από το 7ο Συνέδριο είχε υπογραμμιστεί η ανάγκη η Εκτελεστική Επιτροπή της ΚΔ κατά την επίλυση όλων των ζητημάτων του εργατικού κινήματος να ξεκινά από τις συγκεκριμένες συνθήκες και τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας και να αποφεύγει, ως κανόνα, την άμεση ανάμειξη στις εσωοργανωτικές υποθέσεις των κομμουνιστικών κομμάτων».1 Επίσης, το Προεδρείο της ΕΕ τη ΚΔ δήλωνε ότι «…υπολογίζοντας την άνοδο και πολιτική ωριμότητα των κομμουνιστικών κομμάτων και των ηγετικών τους στελεχών (…) και έχοντας επίσης υπόψη ότι κατά τη διάρκεια του παρόντος πολέμου μια σειρά τμημάτων ανακίνησαν ζήτημα διάλυσης της ΚΔ ως καθοδηγητικού κέντρου του διεθνούς εργατικού κινήματος, το Προεδρείο της ΕΕ της ΚΔ μη έχοντας σε συνθήκες παγκοσμίου πολέμου τη δυνατότητα να συγκαλέσει Συνέδριο επιτρέπει στον εαυτό του να θέσει προς επικύρωση στα τμήματα της ΚΔ την παρακάτω πρόταση: Η Κομμουνιστική Διεθνής (…) να διαλυθεί». 2

Προκειμένου να δικαιολογήσει την αυτοδιάλυση της ΚΔ ο Ι. Β. Στάλιν ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «ξεσκεπάζει την ψευτιά των χιτλερικών ότι η “Μόσχα” δήθεν σκοπεύει να παρεμβαίνει στη ζωή των άλλων κρατών και να τα “μπολσεβικοποιήσει”». 

Στην Ελλάδα, το ΚΚΕ επικύρωσε με τη σειρά του την αυτοδιάλυση της ΚΔ με τη συνεδρίαση της ΚΕ στις 2 Ιούνη του 1943 με θέμα: «Πρόταση του Προεδρείου της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς» . Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει το Πολιτικό Γραφείο της ΚΕ του Κόμματος με ανακοίνωση, η οποία εκδόθηκε στον Ριζοσπάστη στις 10 Ιούνη: 

«Στις 2 του Ιούνη συνήλθε η Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας. 

Η ΚΕ ασχολήθηκε με ένα μοναδικό θέμα: Πρόταση του Προεδρείου της Εχτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς για τη διάλυση της Διεθνούς (εισηγητής σ. Γιάννης Ιωαννίδης). 

Η ΚΕ παίρνοντας υπ’ όψει τις σημερινές συνθήκες και τις ανάγκες της συντριβής του φασιστικού άξονα και των πραχτόρων του χαιρέτισε και ενέκρινε την πρωτοβουλία και την πρόταση του Προεδρείου της Εχτελεστικής Επιτροπής για τη διάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Το ΚΚΕ που παύει να είναι και να τιτλοφορείται Ελληνικό Τμήμα της Κομμουνιστικής Διεθνούς και        σοβαρότατες ιστορικές ευθύνες καλεί τα μέλη και τους οπαδούς του ΚΚΕ, πιστοί στο τελευταίο ιστορικό προσκλητήριο της ΚΔ που είναι το συμφέρον της εθνικής μας απελευθέρωσης να ρίξουν όλες τους τις προσπάθειες στη συνένωση όλων των εθνικών δυνάμεων για τη συντριβή των γερμανών, ιταλών και βούλγαρων καταχτητών μας, για την απελευθέρωση του ελληνικού λαού. 

Μαζί με την ανακοίνωση δημοσιεύεται η απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής, που πάρθηκε παμψηφεί»

Στο ίδιο φύλλο του Ριζοσπάστη, επίσης, δημοσιεύθηκε και η απόφαση της ΚΕ του Κόμματος για την αυτοδιάλυση της ΚΔ που εξηγεί και αναλύει την φιλοσοφία πίσω από την απόφαση της ΕΕ της ΚΔ καθώς και της θετικής ανταπόκρισης από την πλευρά του ΚΚΕ, που ουσιαστικά αντικατοπτρίζει και την θέση του ΚΚΣΕ. 

Πρωτοσέλιδο του Ριζοσπάστη με την Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ για την αυτοδιάλυση της ΚΔ

Αναλυτικά η απόφαση του Κόμματος: 

« 1.- Στην αποφασιστική καμπή του σημερινού παγκόσμιου πολέμου, που επέβαλε ο φασισμός στην ανθρωπότητα, σε στιγμές υπέρτατης έντασης και κινητοποίησης όλων των δυνάμεων για την τελική συντριβή του φασιστικού άξονα, η Κομμουνιστική Διεθνής προσφέρνει στην αγωνιζόμενη ανθρωπότητα την ανυπολόγιστη και ιστορική συμβολή της στον κοινό αγώνα για την νίκη: το Προεδρείο της Εχτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς αποφασίζει και προτείνει σ’όλα τα εθνικά τμήματα της, να εγκρίνουν τη διάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς. 

Η διάλυση της Διεθνούς αποτελεί καίριο πλήγμα σ’ ολάκερη την πολιτική στρατηγική του φασιστικού άξονα, που διεξάγει τον εξοντωτικό πόλεμο της υποδούλωσης όλου του κόσμου με το σύνθημα της καταπολέμησης του κομμουνισμού (σύμφωνο Αντικομιντέρν). Του καταστρέφει τη μοναδική ελπίδα νίκης που έφερε και που την στήριζε στις προσπάθειες του να διασπάσει την παγκόσμια αντιαξονική συμμαχία και το εσωτερικό μέτωπο των λαών που παλεύουν για την εθνική λευτεριά τους.

Η διάλυση της Κομμ. Διεθνούς διευκολύνει τη συνένωση όλου του λαού μέσα σε κάθε χώρα βγάζει κάθε εμπόδιο για τη συσπείρωση του εθνικού αγώνα ενάντια στους βάρβαρους καταχτητές.

Είναι συνεπώς μέτρο που δυναμώνει το μεγάλο απελευθερωτικό πόλεμο, μας πλησιάζει αποφασιστικά στη νίκη. Γιαυτό ο άξονας μαίνεται Γιαυτό οι λαοί το χαιρετούν με ενθουσιασμό.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας, πρωτοπόρος μαχητής στο μεγάλο πόλεμο της απελευθέρωσης των λαών από τη φασιστική τυραννία κατανοεί την ιστορική ανάγκη της διάλυσης της ΚΔ και γιαυτό χαιρετίζει την πρωτοβουλία του Προεδρείου της Εχτελεστικής Επιτροπής της αυτές στιγμές που ο αιμοβόρος φασισμός με πρωτεργάτη το Χίτλερ απειλεί να δουλώσει τα πάντα, να συντρίψει το εργατικό κίνημα, να σκλαβώσει τους λαούς, να  καταστρέψει τον ανθρώπινο πολιτισμό, μάλλα λόγια να γυρίσει αιώνες πίσω στο σκοτάδι την ανθρωπότητα. Δεν υπάρχει πιο μεγάλη υπηρεσία από τη συμβολή που δίνει η Κομμουνιστική Διεθνής με την τελευταία απόφαση της. Η εξόντωση του φασισμού και κάθε αντίδρασης με τη νίκη των λαών στον πόλεμο της λευτεριάς είναι ο μόνος τρόπος που ανοίγει στην εργατική τάξη το δρόμο των κοινωνικών αγώνων της προόδου, συνεπώς η διάλυση της ΚΔ είναι σήμερα η μόνη ενδεδειγμένη πράξη σωστής Μαρξιστικής-Λενινιστικής πολιτικής.  

2.- Η Κομμουνιστική Διεθνής γεννήθηκε το Μάρτη του 1919 στη μεταπολεμική επαναστατική εποχή όπου το παγκόσμιο εργατικό κίνημα βρέθηκε πολιτικά απροσανατόλιστο, οργανωτικά διασπασμένο, θεωρητικά αφοπλισμένο από τις οπορτουνιστικές διαστρεβλώσεις του μαρξισμού, που είναι η θεωρία δράσης του προλεταριακού κόμματος. Η 3η Κομμουνιστική Διεθνής ιδρύθηκε για να εκπληρώσει τούτη την ιστορική ανάγκη: να βοηθήσει την εργατική τάξη όλων των χωρών να δημιουργήσει ανεξάρτητα πολιτικά κόμματα απαλλαγμένα από τον οπορτουνισμό, βασισμένο στον επαναστατικό μαρξισμό-λενινισμό ελεύθερα από κάθε επιρροή της κεφαλαιοκρατίας. Μέσα στα 24 χρόνια της ηρωικής δράσης της η Κομμουνιστική Διεθνής-πολιτική ένωση των εργατών όλου του κόσμου- βοήθησε να στερεωθούν σε όλες τις χώρες Κομμουνιστικά Κόμματα που παιδαγώγησαν επαναστατικά την εργατική τάξη σαν πρωτοπόρο του εργαζόμενου λαού στον αγώνα για την εθνική, πολιτική και κοινωνική απελευθέρωση ανέδειξαν δοκιμασμένες φάλαγγες μαχητικών στελεχών , συνδέθηκαν με μύριους αδιάσπαστους δεσμούς με τις λαϊκές μάζες, σφυρηλατήθηκαν σε μονολιθικούς και ευλύγιστούς οργανισμούς, ωρίμασαν ιδεολογικά και πολιτικά ώστε να γίνουν οι οδηγητές του λαού στον αγώνα για τα καθημερινά του δίκαια και τον τελικό του λυτρωμό από κάθε εκμετάλλευση και σκλαβιά. 

[…] 3. – Η διάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς βρίσκει το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας πάνοπλα προετοιμασμένο για την αποδοχή της Σχεδόν από την ίδρυση του εδώ και 25 χρόνια το ΚΚΕ αναπτύχτηκε και αντρώθηκε με την πολύτιμη βοήθεια της πείρας της Κομμούν. Διεθνούς και ιδιαίτερα με την έκκληση της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς του Νοέμβρη του 1931 και την ανάληψη της καθοδήγησης από το σ. Ν. Ζαχαριάδης αναδείχτηκε ισχυρό με την ικανότητα του να αντιμετωπίζει ρεαλιστικά τα ελληνικά-εθνικά συμφέροντα. Οι αποφάσεις του για τις στρατηγικές επιδιώξεις (1934), η απόφαση για τη συγχώνεψη των αγροτικών κομματικών οργανώσεων του μέσα στους κόλπους ενός ενιαίου αγροτικού κόμματος (1935), οι αδιάκοπες και επίμονες προσπάθειες του για τη συνένωση όλων των λαϊκών δυνάμεων στην πάλη κατά του φασισμού, των δικτατοριών και κάθε αντιλαϊκής δύναμης (αντιφασιστικό μέτωπο, παλλαϊκό μέτωπο, σύμφωνο παλλαϊκού- φιλελεύθερων, σύμφωνο Λαϊκού Μετώπου ΚΚΕ και Αγροτικού Κόμματος, αντιδικτατορικό κ.α.) φανερώνουν χτυπητά αυτήν την πρωτόβουλη εξέλιξη της πολιτικής του ΚΚΕ. […]

Επισφράγιση αυτής της δράσης και ωριμότητας του είναι η επεξεργασία απ’ το Πολιτικό Γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ του προγράμματος της εθνικής απελευθέρωσης και της Λαϊκής Δημοκρατίας. Πάνω σ’ αυτή τη βάση το Κόμμα μας μόνο απ’ την Πανελλαδική του Συνδιάσκεψη (Δεκέμβρης 1942) μέσα σε πέντε μήνες διπλασίασε τον αριθμό των μελών του. Έγινε πολιτική δύναμη πρώτης σειράς.

Η διάλυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς επιβεβαιώνει πλέρια την ορθότητα της βασικής πολιτικής γραμμής του ΚΚΕ. 

4.– Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ εκφράζοντας τη θέληση ολάκερου του Κόμματος αποδέχεται ολόψυχα την πρόταση του Προεδρείου της Εχτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς για τη διάλυση της Διεθνούς. Το ΚΚΕ πιστό στη διδασκαλία του Μαρξισμού-Λενινισμού-Σταλινισμού και την τελευταία εντολή της ΚΔ δηλώνει ότι θα δώσει τα πάντα για τη συνένωση όλων των εθνικών δυνάμεων της Ελλάδας για την ολοκληρωτική εξόντωση του φασισμού. [….]

Κομμουνιστές της Ελλάδας! Πρωτοπόροι προλετάριοι!

Ένα τέταρτο του αιώνα κάτω από τις ένδοξες σημαίες της Κομμουνιστικής Διεθνούς σταθήκατε οι διαφωτιστές και οργανωτές της εργατιάς και του λαού στον αγώνα για τη χειραφέτηση και απελευθέρωση του από την ολιγαρχία του πλούτου. 

Η Διεθνής σας φεύγει σε μια στιγμή που η ιστορία σας φορτώνει με καινούργια και υψηλά καθήκοντα. Επωμίζεστε το μεγάλο μας χρέος να συμβάλετε πιο ενεργά με όλα τα μέσα στη συντριβή του πιο επικίνδυνου εχθρού της ανθρωπνης προόδου και ν’ αναλάβετε αύριο τις ευθύνες της αναδημιουργίας, της αγαπημένης Ελλάδας μας και του λαού της από τα ερείπια που αφήνει στα διάβα του ο φασισμός. 

Με την ίδια πίστη και τον ενθουσιασμό που αγωνιστήκατε κάτω από τις σημαίες της Διεθνούς, βαδίστε τώρα με πεποίθηση και αποφασιστικότητα στον αγώνα για την εθνική απελευθέρωση της Ελλάδας για τη λαοκρατία που θα κάνει την Ελλάδα κράτος γερό χτήμα του λαού της. […..]»

Συνολικά. η απόφαση για την αυτοδιάλυση της ΚΔ όσο και η στάση που κράτησαν τα ΚΚ σχετικά με αυτό το ζήτημα αποτελέσαν ιδιαίτερα προβληματικές και, όπως ανέδειξαν οι μετέπειτα εξελίξεις στο διεθνή πολιτική σκηνή όσο και μέσα στο παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα, αρκετά λανθασμένες, αποδεικνύοντας την ανάγκη για την ύπαρξη ενιαίας επαναστατικής στρατηγικής. Όπως σωστά εκτίμησε στην Απόφαση του το 18ο Συνέδριο του Κόμματος: « είναι αντικειμενική η ανάγκη το κομμουνιστικό κίνημα, σε διεθνές επίπεδο, να διαμορφώνει ενιαία επαναστατική στρατηγική, να σχεδιάζει και να συντονίζει τη δράση του. Ο βαθύτερος προβληματισμός για τη διάλυση της ΚΔ πρέπει να παίρνει υπόψη μια σειρά εξελίξεις όπως: Το σταμάτημα της δράσης της Κόκκινης Συνδικαλιστικής Διεθνούς, το 1937. (…) Την απόφαση του 6ου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς των Νέων (1935), σύμφωνα με την οποία η πάλη ενάντια στο φασισμό και τον πόλεμο απαιτούσε την αλλαγή του χαρακτήρα των Ενώσεων της Κομμουνιστικής Νεολαίας…» 3

Παραπομπές

1.Ανακοίνωση της ΚΕ του ΚΚΕ, «100 χρόνια από την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς», ΚΟΜΕΠ, τευχ. 3, 2019

2.Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ: 1949-1968,  Η απόφαση του Προεδρείου της ΕΕ της Κομμουνιστικής Διεθνούς για την αυτοδιάλυση της, σελ. 592-595, εκδ. Σύγχρονη Εποχή

3.Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ: Εκτιμήσεις και συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ο αιώνα, με επίκεντρο την ΕΣΣΔ. Η αντίληψη του ΚΚΕ για το Σοσιαλισμό, σελ. 74-75, εκδ. ΚΕ του ΚΚΕ

Περισσότερα άρθρα σχετικά με την Κομμουνιστική Διεθνή (Κομιντέρν) μπορείτε να βρείτε εδώ 

Γ. Κατημερτζής