Αλία Σιροτάνοβιτς – Ο Σταχάνοφ των Βαλκανίων

Ο εικονιζόμενος Βόσνιος μουσουλμάνους ανθρακωρύχος, Αλία Σιροτάνοβιτς (Alija Sirotanovic) ήταν ίσως ο πιο φημισμένος εργάτης της Γιουγκοσλαβίας. Ο λόγος; Στις 24 Ιουλίου 1949, μαζί με την οχταμελή ομάδα του κατάφερε να βγάλει σε μία βάρδια (8 ώρες) την εξωπραγματική ποσότητα των 152 τόνων άνθρακα σπάζοντας το ρεκόρ του σοβιετικού εργάτη Αλεξέι Σταχάνοφ από το 1935 (102 τόνοι σε 5 ώρες και 45 λεπτά).

Το ρεκόρ του αμφισβητήθηκε καθώς θεωρήθηκε ότι τα 128 βαγόνια του ορυχείου της Βοσνίας που γέμισε ο Σιροτάνοβιτς στην 8ωρη βάρδιά του δεν ήταν πραγματικότητα αλλά ένα στημένο πολιτικό τέχνασμα που έτυχε πολιτικής εκμετάλλευσης για δύο λόγους. Ο πρώτος σχετιζόταν με εσωτερικούς λόγους. Το καλοκαίρι του 1949, η Γιουγκοσλαβία προσπαθούσε να πετύχει το πρώτο της μεταπολεμικό πενταετές πλάνο ανάπτυξης που θα της επέτρεπε να ξεκολλήσει από τα προβλήματα που τις κληροδότησαν οι καταστροφές που υπέστη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο έτερος λόγος σχετιζόταν με την πρόσφατη ρήξη στις Σοβιετο-Γιουγκοσλαβικές σχέσεις γνωστή και ως ρήξη Τίτο-Στάλιν και την ανάγκη της Γιουγκοσλαβίας να αποδείξει την υπεροχή του γιουγκοσλαβικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό σε σχέση με το σοβιετικό μοντέλο.

Σε κάθε περίπτωση, ο Σιροτάνοβιτς κατέστη το σύμβολο της εργατικότητας αλλά και του ήθους για τη γιουγκοσλαβική κοινωνία. Όταν ο ηγέτης της Γιουγκοσλαβίας, Γιόζιπ Μπροζ Τίτο, τον επισκέφτηκε για να τον συγχαρεί για το επίτευγμά του και του προσέφερε ως ανταμοιβή ένα διαμέρισμα στην πόλη ή ο,τιδηποτε άλλο θα ζητούσε, ο ίδιος δήλωσε ότι θέλει να συνεχίσει να μένει στο χωριό του για το οποίο παρακάλεσε τον Γιουγκοσλάβο ηγέτη να φέρει το ηλεκτρικό ρεύμα. Για τον εαυτό του ζήτησε απλά ένα μεγαλύτερο φτυάρι συμβολίζοντας έτσι την αφοσίωση της εργατικής τάξης στην οικοδόμηση μίας σοσιαλιστικής κοινωνίας. Αμέσως δόθηκε εντολή για τον σχεδιασμό ενός ειδικού φτυαριού, που δωρίστηκε στον Σιροτάνοβιτς και έλαβε το όνομά του (Σιροτάνοβιτσκα). Όσον αφορά την έλευση του ηλεκτρισμού στο χωριό του, αυτή λέγεται ότι άργησε αρκετά χρόνια.

Στα επόμενα χρόνια το ρεκόρ του Σιροτάνοβιτς έσπασε αλλεπάλληλες φορές από άλλους Γιουγκοσλάβους ανθρακωρύχους που τιμήθηκαν ως Ήρωες της Εργασίας. Ο ίδιος ο Σιροτάνοβιτς συνταξιοδοτήθηκε μετά από 25 χρόνια εργασίας (σήμερα στη Βοσνία απαιτούνται 35 έτη εργασίας για τη συνταξιοδότηση εργατών ορυχείων) και σε συνέντευξή του το 1975 δήλωνε ικανοποιημένος από τη ζωή του και τη σύνταξή του. Η κωμόπολη Μπρέζα όπου εργαζόταν είδε εκείνη την περίοδο το άνοιγμα σχολείων, εστιατορίων και κινηματογράφου ενώ οι ανθρακωρύχοι έκαναν πληρωμένες διακοπές στις ακτές της Αδριατικής. Μάλιστα τη δεκαετία του ’80 στο ορυχείο της Μπρέζα άρχισαν να εργάζονται δεκάδες γυναίκες που αποφοίτησαν από αντίστοιχες σχολές σπάζοντας το ανδρικό μονοπώλιο σε αυτή τη σκληρή εργασία (σήμερα ελάχιστες έχουν απομείνει). Ο Σιροτάνοβιτς στα τέλη της δεκαετίας του ’80 είδε τη μορφή του αποτυπωμένη σε γιουγκοσλαβικό χαρτονόμισμα. Ίσως να ήταν μία απ’ τις ελάχιστες φορές που η μορφή ενός απλού εργάτη απεικονιζόταν σε χαρτονόμισμα. Πέθανε, σε ηλικία 76 ετών, το 1990 πριν δει τη Γιουγκοσλαβία να διαλύεται.

Το γιουγκοσλάβικο ροκ συγκρότημα Ζαμπρανιένο Πούσενιε (Zabranjeno pušenje) έγραψε για τον Αλία Σιροτάνοβιτς το κομμάτι Σρτσε, ρούκε ι λοπάτα (Srce, ruke i lopata) δηλαδή Καρδιά, χέρια και φτυάρι. Όπως λένε και κάποιοι στίχοι του:

Δεν ήταν ούτε βομβαρδιστής
Δεν ήταν ούτε αθλητής
Κι είχε μόνο από όπλα
Καρδιά, χέρια κι ένα φτυάρι

Πηγή: Our balkans