Άνγκελα Μέρκελ – Από τις σάουνες της ΓΛΔ στην καγκελαρία της καπιταλιστικής “ατμομηχανής” της Ευρώπης

Μπορεί στην Ελλάδα ο αντιμερκελισμός να είναι εν πολλοίς ο σοσιαλισμός των ηλιθίων, για να παραφράσουμε και τον Μπέμπελ, δεν υπάρχει ωστόσο αμφιβολία ότι η Γερμανίδα καγκελάριος που σήμερα συμπληρώνει τα 64 της χρόνια συνέδεσε τη θητεία της με την ανάδειξη της γερμανικής αστικής τάξης της σε μεγάλη κερδισμένη της καπιταλιστικής κρίσης. Αυτό συνέβη πράγματι κυρίως σε βάρος των λαών του λεγόμενου “ευρωπαϊκού νότου”, ιδίως του ελληνικού, χωρίς αυτό ασφαλώς να συνεπάγεται ζωή χαρισάμενη για τους Γερμανούς εργαζόμενους, ή τους πρόσφυγες που δέχτηκε σχετικά μαζικά η χώρα μετά το 2015 κυρίως για να καλύψει ανάγκες των ντόπιων επιχειρηματιών. Μπορεί μάλιστα η διαχείριση του συγκεκριμένου ζητήματος, που μετά και την πρόσφατη ενδοκυβερνητική κρίση βαδίζει σε πιο αυταρχικά μονοπάτια, να αποδειχτεί αχίλλειος πτέρνα για την ίδια, σε κάθε περίπτωση γνωρίζουμε ήδη ότι σε λίγα χρόνια αστοί δημοσιολόγοι και ιστορικοί θα κάνουν λόγο για τη “σπουδαία” ηγέτιδα, από αυτούς που “δε βγάζει πια η Ευρώπη” κλπ. Κι όλα αυτά παρότι δύσκολα θα χαρακτήριζε κανείς χαρισματική σε προσωπικό επίπεδο την ικανότατη σαφώς διαχειρίστρια των συμφερόντων της τάξης που υπηρετεί καγκελάριο.

Σε νηπιακή ηλικία

Υπήρχε ωστόσο μια εποχή που κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι γραμματέας της κομματικής νεολαίας στη ΓΛΔ θα ανερχόταν σε αυτό το αξίωμα. Η ίδια τις λίγες φορές που μιλάει για το παρελθόν της στην “κομμουνιστική δικτατορία”, όπως προ ημερών όταν μίλησε για “σοβιετική κατοχή της χώρας της” ως απάντηση στις αιτιάσεις του Τραμπ περί ρωσοφιλίας, έχει να πει μόνο τα χειρότερα, προβάλλοντας τη δική της “αντιστασιακή” δραστηριότητα. Είναι αληθές ότι η Μέρκελ συμμετείχε ενεργά στις πολιτικές κινήσεις που ανιστρατεύονταν το σοσιαλιστικό καθεστώς, αυτό όμως συνέβη αρκετά όψιμα. Κανείς δεν γνωρίζει αν αληθεύουν τα περί “ψυχικής της απομάκρυνσης” από το σοσιαλισμό σε πολύ νεαρή ηλικία, εξάλλου ο ψυχικός κόσμος του οποιουδήποτε αποκτά ιστορικό ενδιαφέρον μόνο όταν μεταφράζεται σε πράξεις. Το μόνο βέβαιο είναι πως ο ισχυρισμός για την επίδραση του πάστορα πατέρα σε αντικομμουνιστική κατεύθυνση είναι αν όχι μύθος, τουλάχιστον υπερβολή.

Μαθήτρια με τη στολή της Ελεύθερης Γερμανικής Νεολαίας

Η ίδια όπως είναι γνωστό γεννήθηκε στο Αμβούργο, αλλά ο πατέρας της Χορστ Κάσνερ μετοίκησε στη ΓΛΔ, καθώς ανήκε ιδεολογικά στον κύκλο των θεολόγων που επιθυμούσαν τη συνεργασία με το Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα σε επίπεδο εκκλησιαστικής πολιτικής, με τη δημιουργία ξεχωριστών ανατολικογερμανικών θρησκευτικών οργανώσεων, όπως του “Χριστιανικού Συνεδρίου Ειρήνης” που ιδρύθηκε το 1958 στην Πράγα, στο οποίο έγινε μέλος και ο πατέρας της. Αργότερα μάλιστα ο πατέρας της υποστήριζε πως ήταν εμπνευστής της θεωρίας περί “Εκκλησίας στο Σοσιαλισμό”, που διαφοροποιήθηκε από την πλειονότητα των προτεσταντικών εκκλησιών της ΓΛΔ, που υποστήριξαν πως οι χριστιανοί δεν έπρεπε να δέχονται το “μονοπώλιο οποιασδήποτε ιδεολογίας”. Η απομάκρυνση του Κάσνερ, του “κόκκινου πάστορα” όπως τον ονόμαζαν, από την κυβερνητική γραμμή χρονολογείται μετά τη δεκαετία του ’70.

Η Μέρκελ από μικρή ήταν καλή μαθήτρια και είχε συμμετάσχει μάλιστα σε μαθηματική Ολυμπιάδα. Σε αντίθεση με τα περισσότερα παιδιά ιερέων της χώρας, η ίδια μπήκε στους Νέους Πρωτοπόρους και αργότερα στην Ελεύθερη Γερμανική Νεολαία του σχολείου της, της οποίας έγινε δεύτερη γραμματέας. Στην Α’ Λυκείου μάλιστα παρέλαβε αργυρό μετάλλιο για την προσφορά της.

Στην Πράγα το 1982

Μετά την αποφοίτησή της σπούδασε φυσική στο πανεπιστήμιο Καρλ Μαρξ της Λειψίας, όπου επίσης είχε πολιτικά καθήκοντα στην Ελεύθερη Γερμανική Νεολαία. Εκείνη την εποχή έρχεται σε επαφή με ευρωκομμουνιστικούς κύκλους υπό τον καθηγητή Ραλφ Ντερ, φροντίζει ωστόσο να τηρεί τις απαραίτητες αποστάσεις. Μετά από ταξίδι ανταλλαγής φοιτητών στη Μόσχα γνωρίζει τον πρώτο σύζυγό της και συμφοιτητή Ούλριχ Μέρκελ, με τον οποίο χώρισε μετά από τέσσερα χρόνια γάμου το 1981. Είχε ήδη ολοκληρώσει τις σπουδές της με άριστα και σύντομα έγινε διδάκτορας φυσικών επιστημών στο Κεντρικό Ινστιτούτου Φυσικής και Χημείας της Ακαδημίας Επιστημών της ΓΛΔ στο Βερολίνο.

Στα πλαίσια του ινστιτούτου ανέλαβε την ίδια χρόνια γραμματέας προπαγάνδας της ΕΓΝ, κάτι το οποίο βεβαιώνουν συνεργάτες της εκείνη την εποχή, ενώ η ίδια το αρνείται πεισματικά μέχρι σήμερα, ισχυριζόμενη πως ήταν απλώς “υπεύθυνη πολιτισμού”. Την περίοδο εκείνη ξεσπούν οι ταραχές στην Πολωνία, κάτι που προκάλεσε επανειλημμένα ταξίδια της Μέρκελ στα πλαίσια αντιπροσωπείας της ΕΓΝ στη γειτονική χώρα. Κάποια στιγμή μάλιστα ανακρίθηκε από συνοριοφύλακα γιατί είχε μαζί της υλικό της “Αλληλεγγύης”. Δεν μπορεί κανείς να γνωρίζει αν από τότε συμμεριζόταν το περιεχόμενό τους, επισήμως πάντως δήλωνε πως συμφωνούσε με την εκτίμηση της ΕΣΣΔ πως υπήρχε κίνδυνος υπονόμευσης του σοσιαλισμού στην Πολωνία.

Στα γραφεία του “Δημοκρατικού Ξεκινήματος” το 1989

Σε κάθε περίπτωση ενθουσιάστηκε για τις “φανταστικές εξελίξεις στη χώρα της Περεστρόικα”, κάτι που την οδήγησε σε ένα εκτεταμένο προσωπικό ταξίδι στην ΕΣΣΔ. Το 1986 πραγματοποίησε και το πρώτο της ταξίδι στην ΟΔΓ, για επίσκεψη στο πανεπιστήμιο της Καρλσρούης. Το φθινόπωρο του 1989 οι αντιπολιτευόμενες πολιτικές κινήσεις ξεφύτρωναν σαν τα μανιτάρια, και παρότι ο πατέρας της Μέρκελ θα προτιμούσε να τη δει στο SPD, εκείνη επέλεξε το “Δημοκρατικό Ξεκίνημα”, μια οργάνωση που όπως πολλές εκείνη την εποχή, έκρυβαν τον προσανατολισμό τους αρχικά υπό το πρόταγμα του “Δημοκρατικού Σοσιαλισμού”. Σύντομα αναδείχθηκε σε ηγετικό στέλεχος της “Συμμαχίας για τη Γερμανία”, που συνδεόταν στενά με τους δυτικογερμανούς χριστιανοδημοκράτες και ιδίως τον τότε καγκελάριο Χέλμουτ Κολ. H ίδια πάντως παραδεχόταν αργότερα ότι δεν περίμενε τόσο γρήγορα τις εξελίξεις και πως τα νέα για την πτώση του τείχους το Νοέμβρη του 1989 την βρήκαν καθώς έβγαινε από τη… σάουνα. Το Μάρτη του 1990 η “Συμμαχία” κέρδισε τις εκλογές και η Μέρκελ έγινε αναπληρώτρια εκπρόσωπος τύπου της κυβέρνησης Λόταρ ντε Μαιζιέρ. Μετά την επίσημη συνένωση της “Συμμαχίας” με τους Χριστιανοδημοκράτες η Μέρκελ γνωρίζεται προσωπικά με τον Κολ, που γοητεύεται από εκείνη και αναδεικνύεται σε πολιτικό της μέντορα. Σύντομα μετά τις πρώτες εκλογές της ενοποιημένης καπιταλιστικής Γερμανίας το “κορίτσι του Κολ” θα διοριζόταν η νεαρότερη υπουργός της γερμανικής ιστορίας κι από εκεί και πέρα η άνοδος της θα ήταν μετεωρική, με αποκορύφωμα την άνοδο στην καγκελαρία για πρώτη φορά το 2005 ως σήμερα.

Αν κάτι διέκρινε την πορεία της Μέρκελ στη ΓΛΔ ήταν ο “πραγματισμός”  και η προσαρμοστικότητα στα όρια του αριβισμού, που διέκρινε βέβαια ουκ ολίγους από τους σχετικά προνομιούχους του σοσιαλιστικού συστήματος , αφήνοντας ανοιχτά τα ερωτήματα για τη δυνατότητα διάκρισης μεταξύ εξωτερικής νομιμοφροσύνης και πραγματικής αφοσίωσης στην κομμουνιστική υπόθεση, που θα ταλανίζουν αναμφίβολα κάθε μελλοντική απόπειρα σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Δύσκολες Νύχτες