Από την Κομιντέρν στην Κομινφόρμ! Από την Κομινφόρμ στην Κομιντέρν; – Ε’ Μέρος: – Η συγκρότηση και η οικοδόμηση των Λαϊκών Δημοκρατιών

Δείτε εδώ το Α’ Μέρος
Δείτε εδώ το Β’ Μέρος
Δείτε εδώ το Γ’ Μέρος
Δείτε εδώ το Δ’ Μέρος

Η συγκρότηση των Λαϊκών Δημοκρατιών

Παρά τους λάθος χειρισμούς που είχαν γίνει διεθνώς από μεμονωμένα κομμουνιστικά κόμματα στη διάρκεια του πολέμου, το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα είχε βγει ενισχυμένο μετά από τη λήξη του, καθώς μία σειρά χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είχαν στην μπει στην τροχιά του σοσιαλισμού. Οι χώρες αυτές πήραν την μορφή της Λαϊκής Δημοκρατίας, που αποτέλεσε κάτι πρωτόγνωρο στην ιστορία του κομμουνιστικού κινήματος. Η σοσιαλιστική οικοδόμηση σε αυτές τις χώρες απασχόλησε τόσο τα κομμουνιστικά κόμματα που την καθοδηγούσαν, όσο και την ΕΣΣΔ που τις στήριξε υλικοτεχνικά, ιδεολογικοπολιτικά και ηθικά. Βέβαια επειδή καθοριστική υπήρξε και η συμβολή της στην συγκρότησή τους, παρακάτω παρατίθεται μία σύντομη περιγραφή της:

Τσεχοσλοβακία: Ο λαός της κατεχόμενης από τον Σεπτέμβρη του 1938 Τσεχοσλοβακίας, αντιστάθηκε στους κατακτητές σε όλη τη διάρκεια της κατοχής. Τα πρώτα χρόνια το αντιστασιακό κίνημα, ήταν σχετικά αδύναμο και δεν σημείωσε αρκετές επιτυχίες. Όμως με την εξάπλωση του πολέμου στην Ευρώπη και την ανάπτυξη αντίστοιχων κινημάτων ανά τον κόσμο, αναπτύχθηκε και η αντίσταση στην Τσεχοσλοβακία. Παράλληλα αναπτύσσονταν και το κομμουνιστικό κόμμα, που από τις απαρχές της κατοχής αξίωνε την συμμαχία με την εξόριστη κυβέρνηση. Το Δεκέμβρη του 1943 ο πρόεδρος της εξόριστης κυβέρνησης Έντβαρντ Μπένες, μετέβη στη Μόσχα για να αποκαταστήσει τις διπλωματικές σχέσεις με την ΕΣΣΔ και ήρθε σε επαφή με τους Τσεχοσλοβάκους κομμουνιστές. Αν και τη δεδομένη στιγμή αρνήθηκαν την πρόσκλησή του για συμμετοχή στην κυβέρνησή του, συμφώνησαν στην συγκρότηση μίας προσωρινής κυβέρνησης μετά την απελευθέρωση της χώρας. Είναι γεγονός ότι δεν υπέδειξε ο Στάλιν στους Τσεχοσλοβάκους κομμουνιστές την απόφαση αυτή¹, οι οποίοι άλλωστε συμβουλεύονταν τον Δημητρόφ σε σχέση με τον προσδιορισμό των καθηκόντων τους. Το Μάρτη του 1945 ο Μπένες μετέβη ξανά στην Μόσχα, προκειμένου να τεθεί σε εφαρμογή τη συμφωνία για συγκρότηση της προσωρινής κυβέρνησης. Είναι γεγονός πως οι Σοβιετικοί δεν παρενέβησαν ούτε σε αυτές τις συνομιλίες², μολαταύτα όμως, οι Τσεχοσλοβάκοι κομμουνιστές διαπραγματεύτηκαν σωστά. Μέχρι το Μάη του 1945 είχαν συμφωνήσει στην συγκρότηση μίας κυβέρνησης που θα εθνικοποιούσε τον πλούτο. Αργότερα κατόπιν λαθών τους, θα στερέωναν την εξουσία τους με την βοήθεια της ΕΣΣΔ .

Ουγγαρία: Από το 1920 έως το 1944, την κυβερνητική εξουσία στην Ουγγαρία είχε ο Μίκλος Χόρτι. Αναρριχήθηκε σε αυτή τη θέση μετά τη νίκη των δυνάμεων του, εναντίον των δυνάμεων του Μπέλα Κουν, εκδηλώνοντας αμέσως τα σοβινιστικά του αισθήματα σε βάρος των εθνικών μειονοτήτων. Οι εθνικιστικές αξιώσεις του που είχαν εκδηλωθεί το 1938, με το ξέσπασμα του πολέμου τον οδήγησαν στο πλάι της Γερμανίας. Αν και τα στρατεύματα του στην διάρκεια του πολέμου μάχονταν στο ανατολικό μέτωπο, το 1943 προσπάθησε να συνάψει ειρήνη με τους συμμάχους. Η Γερμανία αντέδρασε και το Μάρτη του 1944 κατέλαβε την Ουγγαρία, αλλά διατήρησε τον Χόρτι στη θέση του. Η απομάκρυνση του πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβρη του 1944, όταν ο Κόκκινος Στρατός προέλαυνε στην Ουγγαρία και ο ίδιος προσπαθούσε να προσεγγίσει την ΕΣΣΔ. Έτσι μαζί με την πτώση της Ουγγαρίας έπεσε και η κυβερνητική του εξουσία, που πέρασε στα αντιφασιστικά κόμματα, τα οποία συγκρότησαν προσωρινή κυβέρνηση συνασπισμού. Το ΚΚ της Ουγγαρίας ήδη πριν από αυτά τα γεγονότα προωθούσε την συνεργασία με τους αντιφασίστες, απευθυνόμενο στο Δημητρόφ για συμβουλές. Έτσι όταν το Δεκέμβρη του 1944 οι Ούγγροι κομμουνιστές είχαν αξιώσει την συμμετοχή στην κυβέρνηση με τις αντιφασιστικές δυνάμεις, ο Στάλιν αποδέχτηκε την απόφασή τους και τόνισε πως έπρεπε να αποφασίσουν οι ίδιοι, επειδή γνώριζαν καλύτερα την κατάστασή τους³. Αργότερα βέβαια οι Σοβιετικοί φρόντισαν να εξασφαλίσουν την κυριαρχία των Ούγγρων κομμουνιστών, έναντι των αντιφασιστικών κομμάτων⁴.

Ρουμανία: Από το 1938 την κυβερνητική εξουσία στη Ρουμανία, είχε το φασιστικό κόμμα “Σιδηρά Φρουρά”. Με την έναρξη του πολέμου το κόμμα βρέθηκε στο πλευρό της Γερμανίας και εκδήλωσε τα φίλο-ναζιστικά του αισθήματα, με μία σειρά πογκρόμ ενάντια σε εθνικές μειονότητες. Παρά τις διώξεις που υπέστησαν οι αντιφασιστικές δυνάμεις, από το 1943 είχαν αρχίσει να δυναμώνουν, ενώ είχαν έρθει και σε επαφή με την ΕΣΣΔ. Έτσι το 1944 με τον Κόκκινο Στρατό να πλησιάζει στη Ρουμανία, τα αντιφασιστικά κόμματα από κοινού με τον βασιλιά, ανέτρεψαν τον Ίον Αντονέσκου και συγκρότησαν προσωρινή κυβέρνηση συνασπισμού. Η συμμετοχή του ΚΚ της Ρουμανίας σε αυτές τις εξελίξεις συνέβη με δική του πρωτοβουλία, καθώς ήδη πριν από αυτά τα γεγονότα συνεργάζονταν με τους αντιφασίστες. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Σοβιετικός πρέσβης Νοβικόφ δεν είχε δώσει συμβουλές στους Ρουμάνους κομμουνιστές, ενώ αργότερα και το ίδιο το κόμμα της ΕΣΣΔ άσκησε μετριοπαθή κριτική για τις επιλογές τους την περίοδο του πολέμου. Το Γενάρη του 1945 το ζήτημα της διακυβέρνησης διευθετήθηκε από το ΚΚ της Ρουμανίας με την βοήθεια των Σοβιετικών, σε συνάντηση που είχε ο γενικός γραμματέας του, Γκεόργκε Γκεόργου-Ντεζ και η Άννα Πάουκερ με το Στάλιν. Στη συνάντηση τους ο Γκεόργου-Ντεζ υποστήριξε ότι η συνεργασία με τα αντιφασιστικά κόμματα, είχε δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για τους Ρουμάνους κομμουνιστές⁵, ενώ ο Στάλιν υποστήριξε ότι μπορούσε να συνεργαστεί μαζί τους, εφόσον δεν εμπόδιζαν την αποστολή του κόμματός του⁶. Πάντως παρά τα όσα ειπώθηκαν, οι Σοβιετικοί φρόντισαν να διευθετήσουν και διπλωματικά το πολιτειακό ζήτημα, αξιώνοντας μάλιστα στον ίδιο το βασιλιά τον εκδημοκρατισμό της χώρας.

Βουλγαρία: Την κυβερνητική εξουσία στη Βουλγαρία, είχαν οι κυβερνήσεις του Τσάρου από το 1935. Στο παρελθόν ο Τσάρος της Βουλγαρίας Βόρις ο Τρίτος, είχε υποστηρίξει πραξικοπηματίες, αλλά από το 1935 είχε πιο ενεργό ρόλο στην διαμόρφωση των κυβερνήσεων του. Έτσι την περίοδο 1935-1944 διαμορφώθηκαν οι βασιλικές κυβερνήσεις του Γκεόργκι Κιοσεϊβάνοβ (1935-1940) και του Μπογκντάν Φίλοβ (1940-1943). Οι συντηρητικές δυνάμεις του Κιοσεϊβάνοβ από το 1935 οργάνωσαν όργια τρομοκρατίας ενάντια στα αντιφασιστικά κόμματα και με το ξέσπασμα του πολέμου κράτησαν ουδέτερη στάση. Οι αντιδραστικές δυνάμεις όμως του Φίλοβ συντάχθηκαν με τη Γερμανία, οργανώνοντας κυνηγητά σε βάρος των εθνικών μειονοτήτων. Βέβαια η κατάσταση αυτή άρχισε να αλλάζει το 1943, όταν η ΕΣΣΔ άρχισε να προελαύνει προς την Ευρώπη, σε συνδυασμό με τον θάνατο του Τσάρου. Ο διάδοχος του προέβη σε αναδιαμορφώσεις στις βασιλικές κυβερνήσεις, που δεν στάθηκαν ικανές να κάμψουν την δύναμη των αντιφασιστικών κομμάτων. Το ΚΚ της Βουλγαρίας, συνεργάζονταν με τους αντιφασίστες στα πλαίσια του “Πατριωτικού Μετώπου” και ήταν από τις ηγετικές δυνάμεις. Έτσι το Σεπτέμβρη του 1944 με την συνδρομή του Κόκκινου Στρατού, τα αντιφασιστικά κόμματα με καθοδηγητή το ΚΚ της Βουλγαρίας, κατέλαβαν την εξουσία και με πρωτοβουλία του, συγκρότησαν αντιφασιστική κυβέρνηση⁷. Σημαντικό ρόλο στην κατάληψη της εξουσίας είχε και ο ίδιος ο Δημητρόφ, ο οποίος από κοινού με το Στάλιν διαχειρίζονταν την κατάσταση⁸. Τέλος ο Δημητρόφ συνέχισε να ζητάει βοήθεια από την ΕΣΣΔ μέχρι το θάνατο του το 1949, που ήταν πολύτιμη για την εδραίωση της εξουσίας της Λαϊκής Δημοκρατίας της Βουλγαρίας.

Γιουγκοσλαβία: Το 1941 οι δυνάμεις του άξονα εισέβαλαν και κατέλαβαν τη Γιουγκοσλαβία, την οποία διαίρεσαν σε ζώνες κατοχής. Αν και το πρώτο διάστημα η Ένωση Κομμουνιστών Γιουγκοσλαβίας δεν είχε επαφή με την Κομιντέρν, ανέπτυξε σωστή στρατηγική και τακτική, ρίχνοντας το σύνθημα της αντιφασιστικής πάλης. Το κόμμα άρχισε να αναπτύσσεται με ταχύτατους ρυθμούς, όπως και τα παρτιζάνικα τμήματα στην ύπαιθρο. Όταν οι Γιουγκοσλάβοι κομμουνιστές ανέκτησαν την επικοινωνία με την Κομιντέρν, ήρθαν σε επαφή με το Δημητρόφ και ζήτησαν συμβουλές για την διαχείριση της κατάστασης. Σε γενικές γραμμές υπήρχε συμφωνία, ενώ διαφωνία υπήρχε μόνο στο ζήτημα της αντιμετώπισης της εξόριστης κυβέρνησης. Αν και η ΕΣΣΔ δεν την αναγνώριζε, διατηρούσε επαφές για διπλωματικούς λόγους, σε μία φάση που οι σύμμαχοι είχαν φιλικές σχέσεις μαζί της. Όμως όταν ο Τίτο συγκρότησε το “Αντιφασιστικό Συμβούλιο Εθνικής Απελευθέρωσης της Γιουγκοσλαβίας”, οι Σοβιετικοί του έδωσαν νέες συμβουλές. Προκειμένου η ΕΣΣΔ να αναγνωρίσει την “κυβέρνηση του βουνού” του Τίτο, τον προέτρεψαν να έρθει σε σύγκρουση με την εξόριστη κυβέρνηση και να καλέσει τους συμμάχους να αναγνωρίσουν την δική του⁹. Εν’ τέλει ο Τίτο βρήκε διπλωματική λύση, όταν τον Ιούνη του 1944 ήρθε σε συμφωνία με την εξόριστη κυβέρνηση και τους συμμάχους. Η κυβέρνησή του θα αναγνωρίζονταν, ενώ ο ίδιος θα δεχόταν κάποια μέλη της στην κυβέρνησή του. Στα τέλη του 1944 ο Κόκκινος Στρατός βοήθησε τους Γιουγκοσλάβους παρτιζάνους, να απελευθερώσουν τη χώρα και να στερεώσουν την εξουσία τους. Με την συνδρομή της ΕΣΣΔ, η παρτιζάνικη εξουσία μέχρι το 1945 είχε εδραιωθεί¹⁰.

Αλβανία: Η εισβολή των Ιταλών στην Αλβανία τον Απρίλη του 1939, σήμανε την είσοδο της χώρας στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Μετά την επιτυχή εισβολή τους, οι Ιταλοί μετέτρεψαν την Αλβανία σε προτεκτοράτο και εγκατέστησαν ένοπλα τμήματα τους. Αντιστασιακές οργανώσεις εμφανίστηκαν από την πρώτη στιγμή της κατοχής, αλλά χωρίς ιδιαίτερη δραστηριότητα μέχρι το 1940. Με την εισβολή όμως της Ιταλίας στην Ελλάδα και την γενίκευση του πολέμου, από το 1940 και μετά, το αντιστασιακό κίνημα άρχισε να δυναμώνει. Σημαντική συνεισφορά είχε και το νεοσυσταθέν ΚΚ της Αλβανίας, που είχε ιδρυθεί τον Νοέμβρη του 1941, μετά από χρόνια απουσίας αντίστοιχου φορέα. Το κόμμα οργάνωσε το “Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο” (ένοπλο τμήμα του “Δημοκρατικού Μετώπου” του ΚΚ της Αλβανίας) και πολέμησε, τόσο ενάντια στον διεθνή φασισμό, όσο ενάντια και στον Αλβανικό. Κατάφερε να κερδίσει με το μέρος του τις λαϊκές μάζες και τον Νοέμβρη του 1944 κατέλαβε την εξουσία. Είναι γεγονός ότι στη διάρκεια του πολέμου, οι Σοβιετικοί δεν γνώριζαν πολλά για την κατάσταση στην Αλβανία¹¹. Βέβαια όταν στις 22 Οκτώβρη 1944 η “Αντιφασιστική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης” της Αλβανίας, που ήταν αντίστοιχη με την “κυβέρνηση του βουνού”, ανακήρυξε το μετασχηματισμό της σε Αλβανική κυβέρνηση με επικεφαλής τον Ενβέρ Χότζα, η ΕΣΣΔ έστειλε κλιμάκιο για να χαιρετήσει την απόφαση των συντρόφων της¹², που σταδιακά οδήγησε στην συγκρότηση της Λαϊκής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Αλβανίας.

Πολωνία: Στην κατεχόμενη Πολωνία, αναπτύχθηκε ένα από τα πιο ιστορικά αντάρτικα κινήματα στην Ευρώπη. Οι κομμουνιστές αρχικά δεν είχαν ιδιαίτερη επιρροή στο αντιστασιακό κίνημα, αλλά αυτό επρόκειτο να αλλάξει. Μέχρι το 1942 οι Πολωνοί κομμουνιστές είχαν συγκροτήσει το κόμμα τους, μετά από χρόνια απουσίας παρόμοιου φορέα. Η δράση τους στο αντιστασιακό κίνημα ήταν πολύμορφη, καθώς οι αντιστασιακές τους ομάδες σταδιακά αύξησαν την επιρροή τους και κυριάρχησαν. Η ΕΣΣΔ από την πρώτη στιγμή ήταν δίπλα τους, παρέχοντας οπλισμό και συμβουλές, ενώ οι ίδιοι την ακολουθούσαν πιστά. Τον Ιούλη του 1944 ιδρύθηκε η “Πολωνική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης” (ΠΕΕΑ), που ήταν παρόμοια με την “κυβέρνηση του βουνού”. Η συμβολή της ήταν μεγάλη κατά την διάρκεια της “εξέγερσης της Βαρσοβίας” (αρχές Αυγούστου-αρχές Οκτώβρη), η οποία αν και ηττήθηκε άφησε σημαντική παρακαταθήκη. Εν τω μεταξύ η εξόριστη κυβέρνηση προσπαθούσε να έρθει σε επαφή με την ΠΕΕΑ, προκειμένου να την απορροφήσει, αλλά ανεπιτυχώς. Με την καθοδήγηση του Στάλιν ο Μπόλεσλαβ Μπιερούτ έκανε ένα ελιγμό, προτείνοντας την απορρόφηση της εξόριστης κυβέρνησης στην ΠΕΕΑ¹³, καθώς επιδίωκε την αναγνώριση της από τους συμμάχους. Παρά τις άκαρπες διαπραγματεύσεις, τον Δεκέμβρη του 1944 αναδιαμορφώθηκε στην “Προσωρινή Κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Πολωνίας” (ΠΚΔΠ), προκειμένου να αποκτήσει ένα πιο δυνατό διαπραγματευτικό χαρτί. Έτσι τον Φλεβάρη του 1945 ο Στάλιν ήταν σε θέση να απαιτήσει στην διάσκεψη της Γιάλτας την αναγνώριση της ΠΚΔΠ με συμβιβασμό την διεύρυνση της¹⁴. Πράγματι το Ιούνη του 1945, η ΠΚΔΠ αναδιαμορφώθηκε μετά από συνομιλίες στην “Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας” και αποτέλεσε τον πυρήνα της. Με την καθοδήγηση των Σοβιετικών ήδη πριν από την διάσκεψη του Πότσνταμ, αλλά και αργότερα, έγινε δυνατή η αναδιαμόρφωση της στην κυβέρνηση της “Λαϊκής Δημοκρατίας της Πολωνίας”.

Γερμανία: Πριν το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το ΚΚ της Γερμανίας, ήταν ένα από τα πιο ισχυρά τμήματα της Κομιντέρν. Με την άνοδο του Χίτλερ στην κυβερνητική εξουσία και τα όργια τρομοκρατίας ενάντια στους δημοκράτες, τους αντιφασίστες, τους συνδικαλιστές και γενικότερα ενάντια στο λαό, όπως τους Εβραίους και τους Ρομά, το κόμμα βρέθηκε στο επίκεντρό του. Αν και χτυπήθηκε βαριά από τον αντικομουνισμό, κατάφερε να επιβιώσει όλη την περίοδο κυριαρχίας του ναζισμού, οργανώνοντας την αντίσταση, ενώ μετά την είσοδο του Κόκκινου Στρατού στο Βερολίνο, άρχισε την ανασυγκρότησή του. Στην ΕΣΣΔ οι ηγέτες του συμφώνησαν από κοινού με το Στάλιν, ότι προκειμένου η Γερμανία να επιστρέψει στην κανονικότητα, έπρεπε να συγκροτηθεί μία προσωρινή κυβέρνηση¹⁵. Η απόφαση ήταν σωστή καθώς η Γερμανία είχε διαιρεθεί στα δύο, με τους Σοβιετικούς να ελέγχουν την ανατολική και τους Αμερικάνους, τους Άγγλους και τους Γάλλους να ελέγχουν τη δυτική (και με παρόμοιο τρόπο τμήματα του Βερολίνου). Η διαίρεση ήταν προσωρινή και αποσκοπούσε στην ανασυγκρότηση της χώρας, με την σταδιακή αποχώρηση αυτών των δυνάμεων. Η υπονομευτική όμως δραστηριότητα των δυτικών, που ήθελαν μία χώρα εξαρτημένη, εξώθησε την ΕΣΣΔ και τους Γερμανούς κομμουνιστές, στην ίδρυση ανεξάρτητης χώρας. Το 1948 οι Γερμανοί ακολουθώντας την ΕΣΣΔ, άρχισαν να αποχωρούν από κυβερνητικά πόστα¹⁶ και το 1949 με την καθοδήγησή τους, ίδρυσαν την Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία (Ανατολική Γερμανία).

Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, με τη λήξη του πολέμου το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα σημείωσε επιτυχίες. Η σχέση αυτών των κομμάτων με την ΕΣΣΔ απέδωσε, αν και υπήρχαν περιπτώσεις, όπως αυτές της Αυστρίας και του Βιετνάμ, που διαφαίνεται να αποτέλεσαν εξαίρεση στον κανόνα. Στην Αυστρία που μετά τον πόλεμο πραγματοποιήθηκε μία διαίρεση παρόμοια με τη Γερμανική (δυτική Αυστρία: ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Ανατολική Αυστρία: ΕΣΣΔ), δεν υπήρξε αντίστοιχο αποτέλεσμα. Το ΚΚ της Αυστρίας που από το 1944 συζητούσε για την συγκρότηση προσωρινής κυβέρνησης¹⁷, η οποία με την αρωγή των Σοβιετικών το 1945 πράγματι συγκροτήθηκε, δεν έφερε την κανονικότητα. Η υπονομευτική δράση των δυτικών εξώθησε την ΕΣΣΔ και τους Αυστριακούς κομμουνιστές, να ακολουθήσουν μια λογική αντίστοιχη με την Γερμανική, που αποσκοπούσε στην επαναστατική συγκρότηση ξέχωρου κράτους, αλλά χωρίς επιτυχία. Στο Βιετνάμ οι κομμουνιστές δεν είχαν επαφή με την Σοβιετική Ένωση, αλλά κατάφεραν να βγουν νικητές, με μία νίκη για την οποία αργότερα θα έπαιρναν τα εύσημα από τους Σοβιετικούς¹⁸. Αυτά τα δύο παραδείγματα επομένως φαίνεται ότι δεν αποτέλεσαν εξαίρεση στον κανόνα, αλλά αντιθέτως δείχνουν, πως όταν τα κομμουνιστικά κόμματα είχαν ενιαία στρατηγική και τακτική είχαν περισσότερες επιτυχίες.

Η οικοδόμηση των Λαϊκών Δημοκρατιών

Πρέπει να ξεκαθαριστεί σε αυτό το σημείο ένα ζήτημα, σε σχέση με την κατάληψη της εξουσίας σε αυτές τις χώρες. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα κομμουνιστικά κόμματα, συμμετείχαν σε κυβερνήσεις. Όμως αυτές οι κυβερνήσεις δεν ήταν ξεκάθαρα αστικές, αλλά είχαν χαρακτηριστικά παρόμοια με τα αστικοδημοκρατικά κοινοβούλια την περίοδο των αστικοδημοκρατικών επαναστάσεων. Σε αυτές τις χώρες η είσοδος του Κόκκινου Στρατού, εκμηδένισε την δύναμη των αστικών τάξεων και απονέκρωσε το κράτος τους. Έτσι δόθηκε η δυνατότητα της αξιοποίησης του κοινοβουλίου ως οργάνου εξουσίας, στα οποία διεξάγονταν ταξική πάλη με τις αστικές δυνάμεις.

Αξίζει και μία περιγραφή από το Στάλιν, που ως ηγέτης της ΕΣΣΔ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην σοβιετοποίηση αυτών των χωρών: “Δύο μορφές δικτατορίας του προλεταριάτου είναι γνωστές. Η πρώτη είναι η δημοκρατική δημοκρατία, την οποία είδαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς στην Παρισινή Κομμούνα….εννοώντας μια δημοκρατική δημοκρατία στην οποία το προλεταριάτο έπαιζε κυρίαρχο ρόλο, και όχι οι δημοκρατίες όπως στην Αμερική ή την Ελβετία. Ο Λένιν διατύπωσε τη Σοβιετική μορφή της δικτατορίας του προλεταριάτου….στις χώρες σας….με τη βοήθεια από το εξωτερικό -με τη βοήθεια του σοβιετικού στρατού, με άλλα λόγια – η κατάληψη της εξουσίας ήταν ευκολότερη, μπορείτε να τα καταφέρετε χωρίς τη σοβιετική μορφή, πηγαίνοντας πίσω στο μοντέλο του Μαρξ και του Ένγκελς, δηλαδή στην λαϊκή δημοκρατική κοινοβουλευτική μορφή….Η Λαϊκή Δημοκρατία θα παίξει το ρόλο της δικτατορίας του προλεταριάτου….το καθεστώς της Λαϊκής Δημοκρατίας μπορεί να εκπληρώσει το σημαντικό καθήκον της δικτατορίας του προλεταριάτου, τόσο ως προς την κατάργηση των τάξεων όσο και ως προς την οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Η λαϊκή δημοκρατία και το σοβιετικό καθεστώς είναι δύο μορφές δικτατορίας του προλεταριάτου”¹⁹.

Στο ίδιο πνεύμα σε σχέση με τη δυνατότητα των καθυστερημένων χωρών να αναπτυχθούν προς το σοσιαλισμό, ο Λένιν είπε: “Δεν χωράει καμιά συζήτηση πως το προλεταριάτο των προηγμένων χωρών μπορεί και πρέπει να βοηθήσει τις καθυστερημένες εργαζόμενες μάζες και πως η ανάπτυξη των καθυστερημένων χωρών μπορεί και πρέπει να βγει από το σημερινό της στάδιο, όταν το νικηφόρο προλεταριάτο των Σοβιετικών Δημοκρατιών θα τείνει το χέρι στις μάζες αυτές και θα μπορέσει να τις υποστηρίξει”²⁰.

Οι χώρες αυτές δεν ήταν σαν αυτές που περιγράφει ο Λένιν, δηλαδή με προκαπιταλιστικά στοιχεία, αλλά όπως οι προκαπιταλιστικές χώρες έτσι και οι χώρες που περιγράφει ο Στάλιν, είχαν πιο καθυστερημένο τρόπο και σχέσεις παραγωγής σε σχέση με την ΕΣΣΔ. Επομένως όπως οι χώρες που αναφέρεται ο Λένιν, έτσι και οι χώρες που αναφέρεται ο Στάλιν, θα μπορούσαν να βοηθηθούν από την ΕΣΣΔ. Άλλωστε η ιστορία έδειξε ότι με την αρωγή της ΕΣΣΔ, πολλές χώρες αναπτύχθηκαν προς το σοσιαλισμό. Το γεγονός ότι μετά την αποσταλινοποίηση απομακρύνθηκαν από τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης και ανατράπηκαν από την αντεπανάσταση, δεν οφείλεται στον τρόπο που αναπτύχθηκαν. Τα πρώτα χρόνια με την καθοδήγηση των Σοβιετικών, ακολούθησαν τις νομοτέλειες της σοσιαλιστικής οικονομίας και ανοικοδομήθηκαν. Ήταν οι λανθασμένες πρακτικές του Σοβιετικού κόμματος μετά την αποσταλινοποίηση, που οδήγησαν τις αυτές χώρες στις αντεπαναστατικές ανατροπές, όπως άλλωστε και στην ίδια την Σοβιετική Ένωση.

Στάθης Παπαδόπουλος

Υποσημειώσεις