Αθήναιον: 125 χρόνια κατεδαφίστηκαν για 337 κλίνες ξενοδοχείου.

Για να γράψουμε ένα αφιέρωμα όπως πρέπει για το ”Αθήναιον”, πρέπει να φανταστούμε μια άλλη διαφορετική Αθήνα. Μια Αθήνα που θεωρούσε τα Πατήσια ”Εξοχικό προάστιο”. Μια Αθήνα που είχε φοινικόδεντρα στην Ομόνοια και ελάχιστα κτίρια. Οι Αμπελόκηποι ήταν χωριό, τα Πετράλωνα κατσικότοπος, το Παγκράτι ήταν υπό σχεδιασμό και το Κουκάκι αραιοκατοικημένο.

Η Αθήνα μόλις είχε αντικαταστήσει τα λαδοφάναρα της με φανάρια γκαζιού και ο ηλεκτρικός δεν υπήρχε ακόμα. Η αστική τάξη της εποχής, η όποια τέλοσπαντων ”αστική τάξη ” της εποχής, επιθυμούσε διακαώς να μοιάσει η Αθήνα σαν τις υπόλοιπες πρωτεύουσες της Ευρώπης. Οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν ραγδαίοι, η ανέγερση των νεοκλασικών δημόσιων κτιρίων γίνοταν με φρενήρεις ρυθμούς και οι επαύλεις των πλουσίων ξεφύτρωναν στα ”εξοχικά προάστια” της πόλης.

Το 1894, οι γνωστοί επιχειρηματίες αδερφοί Χαραμή αποφάσισαν να χτίσουν ένα υπαίθριο θέατρο μέσα στην αθηναϊκή εξοχή προς τέρψη των λιγοστών κατοίκων της πρωτεύουσας. Ο τύπος της εποχής καλοσώρισε αυτό το ”αρχιτεκτονικό διαμάντι”, το καλαίσθητο  θέατρο μέσα στο οποίο θα έπαιζαν θεατρικά έργα τα οποία θα καλλιεργούσαν το πνεύμα των Αθηναίων πολιτών. Βρισκόταν Πατησίων 55 και Μάρνης 2 ..

Το μάρκετινγκ εκείνη την εποχή μπορεί να μην ήταν τόσο εξελιγμένο όσο σήμερα, αλλά οι δαιμόνιοι αδερφοί κατάφεραν να τραβήξουν την προσοχή του κόσμου, δημιουργώντας ένα διαγωνισμό για την ονομασία του νέου θεάτρου. Το 1895, λίγο πριν τα εγκαίνια του, δημιουργήθηκε μια επιτροπή η οποία θα εξέταζε όλα τα προτεινόμενα ονόματα από τους Αθηναίους και Αθηναίες. Τα ονόματα έφτασαν τα 2.417 και στην επιτροπή πήρε μέρες να αποφασίσει.

Η εξεταστική επιτροπή αποτελείτο από τους Ιωάννη Δαμβέργη, Δημήτριο Καμπούρογλου,Νικόλαο Λάσκαρη, Κωστή Παλαμά και Γεώργιο Πωπ. Το έπαθλο του διαγωνισμού ήταν 2 εισιτήρια διαρκείας για την τυχερή νονά ή τον τυχερό νονό του θεάτρου. Νικήτρια του διαγωνισμού ανακηρύχθηκε η Φωτεινή Καλάρη, με το πρωτότυπο όνομα …”Αθήναιον” . Κάποιες άλλες πηγές αναφέρουν σαν νικήτρια την Σ.Τσακάλη, ωστόσο οποια τελικά και αν ήταν νονά, σίγουρα θα απόλαυσε  πολύ θέαμα.

Καθώς η Πατησίων ήταν ”εξοχικό προάστιο” έπρεπε με κάποιο τρόπο να λυθεί το θέμα της μετακίνησης των θεατών σε αυτή την ”εξοχική περιοχή”. Έγιναν πολλά αιτήματα προς την Εταιρεία  Τροχιοδρόμων ώστε να γίνονται πολλά νυχτερινά δρομολόγια προς και από το θέατρο και αν είναι δυνατόν με μειωμένο εισιτήριο για τους θεατές.

Απο θέατρο …κινηματογράφος και πάλι θέατρο…

Ανοίγοντας  φιλοξένησε το   πρώτο θεατρικό  έργο του Γρήγορη Ξενόπουλου με τίτλο ”Ο ψυχοπατέρας”, ενώ ακολούθησαν και άλλα έργα γνωστών θεατρικών συγγραφέων της εποχής μέχρι το 1901 όπου η χρήση του αλλάζει σε κινηματογράφο.

Η διαφήμιση στις εφημερίδες έλεγε πως ανοίγει μεγάλος θερινός κινηματογράφος αμερικανικού τύπου με τιμές λαϊκές. Η πρώτη ταινία ήταν με τίτλο ”Ο Γολγοθάς” ενώ στην συνέχεια υπήρχε και νούμερο βαριετέ από διάφορους καλλιτέχνες. Το 1902, γίνεται θέατρο σκιών με καραγκιοζοπαίχτη τον Μίμαρο, ενώ την επόμενη χρονιά αλλάζει πάλι σε θέατρο έως το 1923 που ξαναγίνεται κινηματογράφος.

Το ”Αθήναιον” λειτουργούσε και σαν σινέ μπαρ, ενώ δεν έλειπαν και άλλες χρήσεις του χώρου όπως οι συγκεντρώσεις. πχ η μεγάλη συγκέντρωση εργατοϋπαλλήλων το 1920.

Το 1925, φιλοξενεί το ”Θέατρο Τέχνης” του Σπύρου Μελά μετατρέποντας την σκηνή του σε θερμοκήπιο νέων ταλέντων όπως της – πολυσυζητημένης πάλι τελευταία – Ελένης Παπαδάκη. Δυο χρόνια αργότερα αγοράζεται απο την ”Cine Orient” του Γιώργου Βακογιάννη, ο οποίος μαζί με άλλους συνεταίρους είχε δημιουργήσει τον πρώτο όμιλο κινηματογραφικών αιθουσών με ναυαρχίδες το ”Αττικόν” και το ”Σπέλντιτ”. Μόλις ένα χρόνο μετά αλλάζει ιδιοκτήτη και το 1929 νοικιάζεται ως dancing hall με θεάματα βαριετέ.

Ο Βασίλης Αυλωνίτης σε νεαρή ηλικία

Κατά την διάρκεια της δεκαετίας του 1930, απο το θεατρικό του σανίδι περνούν όλοι οι μετέπειτα γνωστοί ηθοποιοί του ελληνικού κινηματογράφου, όπως ο Βασίλης Αυλωνίτης, ο Νίκος Σταυρίδης και η Ντιριντάουα. Εξακολουθεί ανελλιπώς την θεατρική του πορεία μέχρι τα μισά της κατοχής, όπου λειτουργεί και πάλι ως κινηματογράφος με πρώτο έργο το ”Η κόρη της αμαρτίας” και άλλα δακρύβρεχτα δράματα που αγαπούσε τότε το κοινό.

Ο Ανδρέας Μακέδος, γνωστός ηθοποιός και θεατρικός επιχειρηματίας το αγοράζει και το ονομάζει ”Αθήναιον”-”Μπροντουαίη” όπως ήταν η εξελληνισμένη γραφή με σκοπό να έχει το ”Μ” αρχικό του επωνύμου του στην επιγραφή.Τακτική που ακολουθούσε σε όλα του τα θέατρα που αγόραζε. Υποστηρικτής του Μεταξικού καθεστώτος, λογόκρινε με ζήλο τα θεατρικά έργα που ανέβαζε, ενώ συνεργάστηκε τέλεια με τους Γερμανούς ακολουθώντας την δική τους λογοκριτική σχολή. Σε όλα τα θεατρικά έργα επί Κατοχής απαγορεύτηκαν οι εξής λέξεις : ‘Αγγλος, Αμερικάνος, Ρώσος, πείνα, Κατοχή, έλλειψη τροφίμων, αντίσταση, βουνό ή πλαγιά. Απαγορεύτηκαν τα κρητικά τραγούδια, τα βουκολικά έργα, η αναφορά στην επανάσταση του 1821 και σκηνικά με βουνοπλαγιές.

Μετά από 24 χρόνια από την μεγάλη εργατοϋπαλληλική συγκέντρωση του 1920, στο ίδιο χώρο διοργανώνεται στις  14/06/1944 η ομιλία του Ανώτατου Γενικού Διευθυντή Ασφαλείας Υπουργείου Εσωτερικών της κυβέρνησης Ράλλη,  κύριου Μπακογιάννη με θέμα ” Οι κίνδυνοι του κομμουνισμού”. Γενικότερα η κυβέρνηση Ράλλη αρεσκόταν να επιμορφώνει τους Αθηναίους πάνω σε διάφορα θέματα τα οποία εξυπηρετούσαν τις κατοχικές δυνάμεις έναντι των Ελλήνων πολιτών. Η δεξιά, διόρθωση ”η πατριωτική δεξιά”, είχε πάντα  παράδοση να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ξένων.

Η απελευθέρωση ήρθε, η σύγκρουση μεταξύ κομμουνιστών και ”πατριωτών” έγινε στους δρόμους της Αθήνας.Ο Μακέδος βρέθηκε νεκρός δίπλα στην ηθοποιό Ελένη Παπαδάκη στα γεγονότα των Δεκεμβριανών.Οι νικητές του πολέμου περιθωριοποιήθηκαν, κυνηγήθηκαν, φυλακίστηκαν και εκτελέστηκαν ενώ οι δωσίλογοι παρέα με την αστική τάξη γυρίζοντας απο την Μέση Ανατολή ήθελαν ..επιστροφή στην κανονικότητα και θέαμα ..Πολύ θέαμα..και ενίοτε ξύλο..

Η πορεία του θεάτρου -κινηματογράφου: Τα μετεμφυλιακά χρόνια, η Χούντα και η μεταπολίτευση.

Η Σοφία Βέμπο, η εθνική μας τραγουδίστρια και ο Μίμης Τραϊφόρος δίνουν  μεγάλη συναυλία το 1949 στο χώρο του ”Αθήναιον” με τίτλο ”Η ιστορία του ελληνικού τραγουδιού”, ενώ το πρώτο έργο που παίζεται απο το ”Αθήναιον” μετά την απελευθέρωση ήταν το ”Σκλάβος της γης”.

Απο το 1947 έως και το 1950, στέγασε και την σχολή θεάτρου του Σωκράτη Καραντινού ”Μορφωτικός Σύλλογος” ,ενώ για τα επόμενα 20 χρόνια λειτούργησε αμιγώς σαν κινηματογράφος με λιγοστά έσοδα απο τις ταινίες, χωρίς  όμως ποτέ να ξεπέσει σε προβολή ταινιών δεύτερης διαλογής.

Το 1973 ξανανοίγει σαν ανακαινισμένο θέατρο και  το έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη ”Το μεγάλο μας τσίρκο ” με πρωταγωνιστές την Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο. Το έργο γρήγορα έγινε σύμβολο κατά της Χούντας και λόγω της θέσης του απέναντι απο το Πολυτεχνείο υπήρξε άμεσο αγκάλιασμα από την εξεγερμένη νεολαία της εποχής. Οι χωροφύλακες της συνέλαβαν το ζεύγος με τις κατηγορίες πως έφτιαχναν μέσα στο θέατρο πανό και τα έδιναν στους φοιτητές στο Πολυτεχνείο, ενώ η Τζένη Καρέζη κατηγορήθηκε πως εθεάθη με ένα σφυρί μέσα στο χώρο του Πολυτεχνείου να δημιουργεί  υλικές ζημιές. Το ζεύγος αφέθηκε ελεύθερο μετά μερικές μέρες και ανέβασε πάλι την παράσταση με τεράστια επιτυχία.

Στην πρώτη πορεία του Πολυτεχνείου το 1974, οι διαδηλωτές βρήκαν καταφύγιο στο θέατρο όταν η αστυνομία, με αγριότητα, έπεσε πάνω τους επιθυμώντας να διαλύσει την πορεία. Το θέατρο άνοιξε από τους ηθοποιούς που βρισκόταν εντός του και τα ρολά έκλεισαν αφήνοντας τους αστυνομικούς απέξω, ωστόσο δεν παράβλεψαν να πετάξουν δακρυγόνα εντός της στοάς προκαλώντας ασφυκτική ατμόσφαιρα στους έγκλειστους.

Ο Γιώργος Νταλάρας και η Μαργαρίτα Ζορμπαλά εμφανίζονται επί της σκηνής του σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού για να ερμηνέψουν ”Το τραγούδι του νεκρού Αδερφού ” του Μίκη Θεοδωράκη το 1980. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 ο Γιώργος Λεμπέσης, θεατρικός παραγωγός ανεβάζει συχνά έργα με μεγάλη απήχηση στο ελληνικό κοινό, κυρίως επιθεωρήσεις. Σε μια τέτοια επιθεώρηση με τίτλο ”Τι είδε ο Γιαπωνέζος ;” ο Λάκης Λαζόπουλος βρίσκεται στο εδώλιο του κατηγορουμένου για την εξύβριση του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Χρήστου Σαρτζετάκη και σύσσωμο το καλλιτεχνικό στερέωμα στέκεται στο πλάι του. Μάλιστα η Αλίκη Βουγιουκλάκη, την οποία είχε μειώσει καλλιτεχνικά στο παρελθόν ο ίδιος, βρέθηκε μάρτυρας υπεράσπισης του.Το 1989 ο θίασος Παπαμιχαήλ -Χατζηαργύρη ανεβάζουν το θεατρικό έργο ”Ο Αμπιγιέρ” μαζί με τους Νικήτα Τσακιρογλου και Τίμο Περλέγκα.

Ακολουθούν πολλές επιθεωρήσεις, άλλα με πετυχημένα σατιρικά κείμενα και άλλα με πιο χονδροειδή αστεία. Η τελευταία πολυδάπανη (και σοβαρή) θεατρική παράσταση ήταν ”Ο Βιολιστής της Στέγης” με τον Γρηγόρη Βαλτινό το 1997. Για την Ολυμπιάδα 2004 χρησιμοποιήθηκε σαν μεγάλο θερινό σινεμά για ένα καλοκαίρι.Τέσσερα χρόνια αργότερα μετά την εν ψυχρώ δολοφονία του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τα χέρια του Ειδικού Φρουρού της αστυνομίας Επαμεινώνδα Κορκονέα ακολούθησαν εκτεταμένα επεισόδια στην γύρω περιοχή με συνέπεια να πυρποληθούν αρκετά μαγαζιά που βρίσκοταν στην στοά κάτω απο το θέατρο.

Στην συνέχεια υπήρξαν μια σειρά απο επιθεωρήσεις με ευφάνταστα ονόματα όπως ”Νου Δου η άσχημη” ενώ η τελευταία παράσταση παίχτηκε το 2011 με τίτλο ”Που πας Γιωργάκη με τέτοιο καιρό ;” με πρωταγωνιστές τον Στάθη Ψάλτη, Γιώργο Κωνσταντίνου και Μάρθα Καραγιάννη.

Απο το 2012, παρέμεινε κλειστό και εγκαταλελειμμένο στην τύχη  του να ρημάζει στο κέντρο της Αθήνας. Κάποιοι μιλούν για υπέρογκα ενοίκια απο τους ιδιοκτήτες τα οποία δεν μπορούσαν να βγουν απο τις τσέπες των θεατρικών παραγωγών εν μέσω κρίσης. Ρήμαξε και αφέθηκε βορά σε κάθε είδους σύληση το κουφάρι του.

Κατεδαφίστηκε πριν μια βδομάδα με σκοπό να χτιστεί μεγάλο ξενοδοχείο το οποίο θα εξυπηρετήσει τις ανάγκες του μαζικού τουρισμού που πλασάρεται σαν η μόνη βαριά βιομηχανία της Ελλάδας  και η ευκαιρία της για ανάπτυξη. Η εποχή επιτάσσει οι χώροι που θα μπορούσαν να αναβιώσουν πάλι σαν χώροι τέχνης και καλλιτεχνικής δημιουργίας ή έστω και λαϊκής διασκέδασης να ξεπουλιούνται ώστε να στεγάσουν τουρίστες σε ένα κέντρο που ήδη ασφυκτιά από την προσέλευση τους.

Οι μισθοί των εργαζομένων είναι στο πάτο, το κέντρο γίνεται απαγορευτικός χώρος κατοικίας ακόμα και για το μέσο ελληνικό νοικοκυριό, ενώ η πρεμούρα για ενοποίηση του Αρχαιολογικού Μουσείου με το Πολυτεχνείο (το οποίο δεν επετεύχθη λόγω των όρων του κληροδοτήματος του ιδρύματος), η προσπάθεια εξυγιάνσης μιας και μόνο συγκεκριμένης περιοχής , αυτής των Εξαρχείων, καθώς και η συνεχής προσπάθεια για υποβάθμιση του εορτασμού του Πολυτεχνείου με τις ”ειρηνικές πορείες” αποσκοπούν να πίνει ήσυχα τον καφέ του κοιτάζοντας την Πατησίων ο παππούς από το Κεντάκι.

Αλλά ποιος χρειάζεται χώρους Τέχνης, όταν μπορεί να έχει μια δουλίτσα με χαμηλό μισθό και 12ωρη εργασία χωρίς ασφάλιση και ρεπό τις περισσότερες φορές;

*Το θεατρικό ”Το έκτο πάτωμα ” του Άλφρεντ Ζερί, δεν παίχτηκε ποτέ στο θέατρο ”Αθήναιον” ωστόσο καθώς τελείωνα το κείμενο το σιγοτραγουδούσα και τελικά το ”κόλλησα” στον επίλογο. Περιγράφει τέλεια τον μικρο αστισμό μας με την φράση ”Το θέμα είναι να έχει βούτυρο στην φρυγανιά”, τις μικρο-ζωές μας, την καταπίεση απο τους ενοικιαστές μας..Αφήστε που στο τέλος μιλά για  την Μονμάρτρη, συνοικία πρότυπο, την οποία ονειρεύονται οι βλαχούτσικοι αστοί να κάνουν τα Εξάρχεια.. Μπόνους ο Ανδρουλάκης στο τέλος.. Επειδή το βράδυ σας δεν ήταν ήδη πικρό :p