Χερέρο: Η φυλή – θύμα γενοκτονίας της γερμανικής αποικιοκρατίας

Η ιστορία της αποικιοκρατίας μας φέρνει συχνά τους πολιτικούς επιστήμονες μπροστά σε διάφορα παράδοξα φαινόμενα. Κάθε χώρα έχει επηρεαστεί διαφορετικά σε σχέση με μια άλλη. Ακόμα και γειτονικές χώρες, με ίδια αποικιοκρατική δύναμη, μπορεί να έχουν άλλες προσλαμβάνουσες από την επαφή τους με το ξένο στοιχείο.

Μέχρι σήμερα τα σύνορα των αφρικανικών χωρών σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό στο πώς ”έκοψαν” οι ξένοι άποικοι την μαύρη  ήπειρο ώστε να τη μοιράσουν μεταξύ τους. Πολλές φυλές χωρίστηκαν σε 2-3 κράτη, χωρίς να ληφθούν υπόψη των αποικιοκρατών. Αυτό οδήγησε ακόμα και εντός της χώρας σε αποκλίσεις μεταξύ των φυλών που συνυπήρχαν.

Υπήρξαν φυλές που συνεργάστηκαν με τις αποικιακές δυνάμεις και επηρεάστηκαν από το δυτικό τρόπο ζωής, υπήρξαν και φυλές που αντέδρασαν έντονα ενάντια στο καταπιεστικό σύστημα.

Στην περίπτωση των Χερέρο υπάρχει εξήγηση γιατί υιοθέτησαν το αποικιακό στιλ ντυσίματος:. Έχουμε μια φυλή η οποία αντέδρασε έντονα εναντία στους Γερμανούς αποίκους και υπέστη μια γενοκτονία στην οποία έχασε το 80% του συνολικού της πληθυσμού,  η φυλή που βρίσκεται σήμερα στην Ναμίμπια η οποία θεωρείται ”οι καθαροί Χερέρο” ντύνονται μέχρι σήμερα με το στυλ ντυσίματος των τότε σεμνότυφων αποικιοκρατών.

Χρησιμοποιούν το βικτοριανό στυλ με έντονα χρώματα. Χρώματα που αγαπούν πολλές αφρικανικές φυλές και είναι σαν να έχουν προσαρμόσει ένα αποικιοκρατικό στοιχείο στην φυλετική τους κουλτούρα. Σαν να δηλώνουν πως και αυτό είναι μέρος της κληρονομιάς τους και δεν το απεμπολούν. Αντίθετα το ‘αγκαλιάζουν” το ”προσαρμόζουν και γίνονται ζωντανή μνήμη όλων των φρικαλεοτήτων που οι πρόγονοι τους υπέστησαν από τη γερμανική αποικιοκρατία στην Αφρική.

Ποιοι ήταν οι Χερέρο πριν από τη Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική;

Οι Χερέρο ήταν μια φιλήσυχη φυλή νομάδων κτηνοτρόφων οι οποίοι από το 17ο αιώνα κινούνταν μεταξύ της σημερινής Αγκόλα, Μποτσουάνα και Ναμίμπια. Ζούσαν μια ήρεμη ζωή μέχρι το 19ο αιώνα, όταν άρχισαν τις εχθροπραξίες με μια άλλη αφρικανική φυλή η οποία εισέβαλε στα μέρη τους από τα νότια, τους Νάμα. Οι Νάμα ήδη είχαν έρθει σε επαφή με δυτικούς εμπόρους και είχαν οπλιστεί εξοβελίζοντας τους Χερέρο από τα μέρη τους.

Σύντομα μια άλλη γνωστή μας πολεμόχαρη φυλή, αυτή των Γερμανών λευκών αποφάσισε στα τέλη του 19ου αιώνα να κατακτήσει ένα κομμάτι της περιοχής με το ετσιθελισμό που διακρίνει πάντα τους αποικιοκράτες αυτής της γης και την ονομάσει Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική.

Ακολούθησαν 35χρόνια σκληρής γερμανικής αποικιοκρατίας, με τον πληθυσμό των Χερέρο και τον Νάμα να αποδεκατίζεται. Από το 1884 έως το 1919, το 80% των Χερέρο και το 40% των Νάμα είχαν πέσει νεκροί.

Η ζωή στην Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική

Η Γερμανία έγινε ενιαία κρατική οντότητα μόλις το 1871, πολλούς αιώνες αργότερα σε σχέση με τις άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις της Αγγλίας και της Γαλλίας. Τα γερμανικά κρατίδια όμως, με πρώτη και καλύτερη την Πρωσία είχαν δημιουργήσει προηγουμένως μια ”κοινή ταυτότητα” και κουλτούρα για τα γερμανικά φύλα της περιοχής. Είχαν ”ένα κοινό ηρωικό παρελθόν”, μια αντίληψη ανώτερης και αγνής φυλής των γερμανόφωνων λαών. Αυτό δημιούργησε στο μυαλό της νεοσύστατης γερμανικής χώρας, από νωρίς, το φαντασιακό πως είχαν μια αποστολή σε αυτή την ζωή .. Να δείχνουν πόσο ανώτεροι είναι όσο το δυνατόν συχνότερα στους πιο αδύναμους αυτής της γης… Αυτή η αντίληψη τους οδήγησε σε 2 παγκόσμιους πολέμους.Όχι πως οι Άγγλοι και οι Γάλλοι ήταν καλύτεροι στο θέμα της αποικιοκρατίας  αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε και με ένα συμπλεγματικό κατακτητή, ο οποίος προσπαθεί να αποδείξει σε όλους και κυρίως στα ανταγωνιστικά αποικιοκρατικά κράτη πόσο στιβαρός είναι.

Το αναμενόμενο ήταν να γίνεται απίστευτα σκληρός στην καθημερινότητα. Άλλαξε το τρόπο ζωής των φυλών. Έντυσε τις γυναίκες με βικτωριανά ρούχα από την κορφή ως τα νύχια και τους άνδρες με στρατιωτικά ρούχα ώστε να μάθει στις μεν σεμνότητα και στους δε πειθαρχία.

Η φυλή αυτή για αιώνες κυκλοφορούσε σχεδόν γυμνή από περιοχή σε περιοχή, λάτρευε δικούς της θεούς και χόρευε για εκείνους μιμούμενη τις κινήσεις των ζώων ξαφνικά βρέθηκε ντυμένη με ρούχα μακριά, δυσκολοφόρετα, που δεν επέτρεπαν, όχι να τρέξεις, έπρεπε να μάθεις να περπατάς εκ νέου με έναν κομψό βηματισμό. Εκατοντάδες χριστιανές γυναίκες δέχτηκαν να κάνουν το μακρύ ταξίδι στην Γερμανική Νοτιοδυτική Αφρική για να διδάξουν ”στις μικρές μαύρες αμαρτωλές” το πώς να κρύβουν το σώμα τους κάτω από βαριά φορέματα και να συμπεριφέρονται κομψά και να λατρεύουν τον Θεό των λευκών.

Οι άνδρες, ντυμένοι με στρατιωτικές στολές έπρεπε να μάθουν να ζουν όπως ένα ”καλός Γερμανός πολίτης”, χωρίς βέβαια θεωρούν τους εαυτούς τους ίσους με τους λευκούς Γερμανούς πολίτες. Έπρεπε με κάποιο τρόπο να προσαρμοστούν για να τους ανέχονται οι λευκοί η οποίοι δεν ξεπερνούσαν τους 2.600 κατοίκους σε μια χώρα η οποία είχε την μισή έκταση της Γερμανίας.

Ένα τεράστιο ανθρώπινο λούνα παρκ, όπου ελάχιστοι άνθρωποι,συμπεριφέρονταν στις φυλές όπως τα μωρά στις κούκλες. Τους έντυναν, τους ξέντυναν, τους μάθαιναν τρόπους και τους κακομεταχειριζόταν αν ”δεν υπάκουαν ”ή ακόμα και όταν υπάκουαν.

Η ειρωνεία σε αυτή την ιστορία είναι πως οι Γερμανοί αντέγραφαν, ένα κατά την γνώμη τους πετυχημένο μοντέλο ζωής, το οποίο ήταν αγγλικό ενώ η ίδια η Αγγλία ασφυκτιούσε μέσα σε αυτό. Η βικτωριανή εποχή ήταν για την ανώτερη τάξη μια περίοδος αυστηρού savoir -vivre. Είχε πολλές ετικέτες ακόμα και για τα πιο απλά πράγματα της καθημερινότητας. Οι άνθρωποι που το δημιούργησαν δεν μπορούσαν να το ακολουθήσουν και κάποιοι άλλοι προσπαθούσαν να το εφαρμόσουν χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά ως το ιδανικό πρότυπο ζωής και εξαγνισμού της ανθρωπινής φύσης..

Η τραγική ειρωνεία, αν το πάμε βαθμηδόν, είναι φυσικά ότι οι απόγονοι αυτών των δυναστών που πηγαίνουν κατά ορδές στα μέρη της Αφρικής ως τουρίστες επιθυμώντας να βρουν ”την αγνή και παρθένα ψυχή των Αφρικανών ” μετά από τόσα χρόνια ξένης καταπίεσης..

Δεν έμειναν βέβαια στην προσπάθεια να τους ”παιδέψουν” ως καλούς πολίτες, αλλά τους χρησιμοποιούσαν και σαν φθηνή εργατική δύναμη για τις αγροτικές καλλιέργειες των λευκών αγροτών ή στις βαριές σιδηροδρομικές εργασίες. Τους κατέστρεψαν την γη και τα ζώα τους για ασήμαντες αφορμές. Τους έκοβαν την πρόσβαση στο νερό ή στην τροφή΄των ζώων με σκοπό να τους αναγκάσουν να τα πουλούν σε εξευτελιστικές τιμές τους πλούσιους λευκούς κτηνοτρόφους.

Maherero vs Von Trotha: Η γενοκτονία των Χερέρο και Νάμα

Οι δύο φυλές αντιστάθηκαν απέναντι στους Γερμανούς αλλά λόγο της κακής οργάνωσης των φυλών τους , καμία από αυτές τις φυλές δεν ήταν πολεμική, εύκολα οι Γερμανοί κατάφερναν να τους κάμψουν.

Το Γενάρη του 1904, ο Samuel Maharero, από τη φυλή των Χερέρο ξεσηκώνεται ενάντια στους Γερμανούς αποίκους. Σημειώνει πολλές στρατιωτικές επιτυχίες. Μέχρι την στιγμή φτάνει ο νέος στρατιωτικός Γερμανός διοικητής Lothar Von Trotha με 15.000 Γερμανούς στρατιώτες.

Το Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, γίνεται η αποφασιστική μάχη του Waterberg, η οποία οδήγησε στην γενοκτονία των φυλών Χερέρο και Νάμα.

Παρά την αριθμητική υπεροχή των φυλών, οι περισσότεροι ήταν εξοπλισμένοι με σπαθιά, δόρια και μαχαίρια ενώ οι περίπου 1.500 Γερμανοί που έλαβαν μέρος στην μάχη κρατούσαν πυροβόλα όπλα. Οι Χερέρο, αν και διπλάσιοι, δεν μπόρεσαν να τους νικήσουν. Απωθήθηκαν εκτός των γερμανικών συνόρων με βίαιο τρόπο στην έρημο. Χιλιάδες άνθρωποι πέθαιναν από τη δίψα και την πείνα.

Λίγους μήνες αργότερα, στις 2 Οκτωβρίου του 1904, οι Γερμανοί έδωσαν διαταγή να πυροβολείται οποιοδήποτε Χερέρο προσπαθούσε να περάσει μέσα στα γερμανικά σύνορα, είτε έφερε πολεμικό εξοπλισμό είτε όχι.

Αξίζει να σημειωθεί πως στις μικρές σημαντικές νίκες των φυλών, πάντα οι γυναίκες και τα παιδιά των Γερμανών αντιμετωπίστηκαν με σεβασμό, κάτι που σε καμία περίπτωση δεν έγινε όταν οι φυλές νικήθηκαν. Γυναίκες και παιδιά είχαν ακριβώς την ίδια φρικτή μοίρα με τους άνδρες εξεγερμένους. Πέθαναν από ασθένειες, ασιτία και λειψυδρία και παρά τις όποιες ειρηνικές διαπραγματεύσεις με τις γερμανικές αρχές, ποτέ δεν δέχτηκαν ούτε καν να αφήσουν τα παιδιά να περάσουν εντός της χώρας.

Το Βερολίνο στις αρχές του 1905 έδωσε εντολή όσοι είχαν απομείνει ζωντανοί να μεταφερθούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης καταναγκαστικής εργασίας για τους σιδηροδρόμους στην περιοχή της σημερινής Ναμίμπια, με το δυσοίωνο όνομα “Νησί του Καρχαρία”.

Ενδεικτικό για την κατάσταση που επικρατούσε σε αυτό το στρατόπεδο συγκέντρωσης ήταν, πως πολλοί που κατάφεραν να επιβιώσουν στις σκληρές συνθήκες της ερήμου, όταν άκουσαν πως θα μεταφερθούν στο συγκεκριμένο στρατόπεδο, αυτοκτόνησαν.

Η ζωή στο στρατόπεδο συγκέντρωσης

Στα 2 χρόνια που έμεινε ανοικτό το στρατόπεδο συγκέντρωσης του νησιού Καρχαρία μεταφέρθηκαν περίπου 10.000 Χερέρο. Όλοι άνδρες, γυναίκες, παιδιά δούλευαν σε βαριά καταναγκαστικά έργα. Λάμβαναν ελάχιστη τροφή και νερό τόσο όσο να μπορούν να στέκονται στα πόδια τους.

Οι Γερμανοί στρατιώτες, γιατροί αλλά και ξένοι που επισκέφτηκαν το στρατόπεδο έγραψαν στα απομνημονεύματα τους σκληρές ιστορίες για το τρόπο που ζούσαν αυτοί οι άνθρωποι.

Οι βιασμοί ήταν συχνό φαινόμενο και δεν έκαναν διακρίσεις στο φύλο ή στην ηλικία. Οι ασθένειες όπως ο τύφος, η φυματίωση και οι δερματικές παθήσεις, όπως η λέπρα, ξεσπούσαν συχνά ανάμεσα στους φυλακισμένους που ζούσαν σε υγρά κελιά μαζί με ποντίκια, χωρίς καθαρά ρούχα και σκεύη μαγειρικής.

Συχνά, όταν οι άνδρες αντιδρούσαν απέναντι στην κακομεταχείριση μαστιγώνονταν για παραδειγματισμό μπροστά σε όλους ενώ αν συνέχιζαν να αντιστέκονται τους εκτελούσαν με αποκεφαλισμό βάζοντας τις μητέρες τους, τις γυναίκες τους ή και τις κόρες τους να βράσουν τα κεφάλια τους και έπειτα με προσοχή να βγάλουν το δέρμα, το κρέας και τα λοιπά όργανα παραδίδοντας τα κρανιά τους στους Γερμανούς στρατιώτες.Την ίδια βέβαια τύχη είχαν γυναίκες ή και παιδιά.. Τα κρανία, ο εγκέφαλος και τα μάτια μεταφερόταν σε σπουδαίες ιατρικές σχολές στην Γερμανία για να εξεταστούν και να βγουν τεκμηριωμένα πορίσματα με επιστημονική βούλα που κατέληγαν πάντα ”Οι λευκοί είναι ανώτεροι απο τους μαύρους”..

Αυτό το κολαστήριο, έκλεισε τις πόρτες του το 1907. Οι φυλακισμένοι, μεταφέρθηκαν σε άλλο στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου συνέχιζαν να πεθαίνουν σαν τις μύγες με λίγο καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. To 1908, 4 χρόνια μετά την νίκη τους, οι Γερμανοί αποφάσισαν πως τιμώρησαν αρκετά τις φυλές για τον ξεσηκωμό τους και τους άφησαν να φύγουν ελεύθεροι. Από τους 60.000 Χερέρο είχαν απομείνει 17.000

Γερμανία: Από το δεν αναγνωρίζω καμιά γενοκτονία στο ..”Ίσως να την αναγνωρίσω στα επόμενα δύο χρόνια”.

Παρότι από το 2004 υπάρχει δημόσια δήλωση της Heidemarie Wieczorek-Zeul για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Χερέρο απο τους Γερμανούς, επίσημα το γερμανικό κράτος δεν την έχει αναγνωρίσει ποτέ. Αντίθετα την ίδια εποχή δήλωσε πως η Wieczorek-Zeul εξέφραζε δικές τις απόψεις επί του θέματος και όχι επίσημες αποφάσεις.

Το γερμανικό κράτος κατά την συνήθη τακτική δεν αποδέχεται πως διέπραξε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας σε καμία περίπτωση. Το είδαμε και στις δικές μας περιπτώσεις αποζημιώσεων, στα δικά μας τοπικά ”ολοκαυτώματα”.

Η κυβέρνηση της Ναμίμπια έχει ασκήσει πιέσεις όλα αυτά τα χρόνια έστω και για μια επίσημη δημόσια συγγνώμη για την γενοκτονία σαν ηθική δικαίωση. Βέβαια, μια επίσημη συγγνώμη θα επισύρει και μια σειρά διεκδικήσεων αποζημιώσεων των απογόνων, αποζημιώσεις που δε δέχεται η Γερμανία να πληρώσει.

Το 2017, αρκετοί Χερέρος και Νάμα κατέφυγαν σε δικαστήρια της Νέας Υόρκης με σκοπό να διεκδικήσουν αποζημιώσεις. Το γερμανικό κράτος δεν εμφανίστηκε ποτέ στο δικαστήριο, ούτε αποδέχτηκε ποτέ να συνομιλήσει με εκπροσώπους των φυλών επί του θέματος.

Τα τελευταία χρόνια, το γερμανικό κράτος προσπαθεί να χειριστεί την υπόθεση με τρόπο ώστε να αναγνωρίσει εν μέρει ”το κακό” που διέπραξε, χωρίς να χρησιμοποιηθεί ο όρος γενοκτονία. Να προσπαθήσει να απαλύνει τις πληγές που άφησαν πίσω οι εχθροπραξίες και να στηρίξει ηθικά τους απογόνους των φυλών.

Σε ένδειξη καλής συνεργασίας των δύο χώρων, μόλις πέρσι τον Αύγουστο του 2018, η γερμανική κυβέρνηση , έστειλε στο Εθνικό Μουσείο της Ναμίμπια τα κρανία των Χερέρο που είχαν χρησιμοποιήσει για τις ρατσιστικές τους μελέτες… Τα έστειλαν στις 28 Αυγούστου, 2 μέρες μετά την εθνική γιορτή της Ναμίμπια στις 26 Αυγούστου όπου η φυλή των Χερέρο γιορτάζει την εξέγερση της απέναντι στους Γερμανούς αποικιοκράτες και φέρει την διπλή ονομασία Samuel Maherero ή η γιορτή της Κόκκινης σημαίας.

Τέλος, το γερμανικό κράτος άφησε να εννοηθεί τόσο προς το ναμιμπιανό κράτος, όσο και απέναντι στις φυλές πως ουσιαστικά δε χρωστά τίποτα μια και τόσα χρόνια βοηθά την χώρα μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων να δημιουργήσει σύγχρονες υποδομές και πιθανόν στο μέλλον να συνεχίσει να το κάνει επικεντρωμένη στις περιοχές που διαμένουν οι Χερέρο και οι Νάμα..