Δεκέμβρης 1944 – Μπορούσαν το ΚΚΕ και το ΕΑΜ να καταλάβουν την εξουσία;
Παρότι η Ιστορία δεν γράφεται με υποθετικά σχήματα, το ερώτημα στην πραγματικότητα μεταφράζεται αν το ΚΚΕ έπρεπε να πάρει την εξουσία, αν είχε την ανάλογη προετοιμασία, και η απάντηση είναι σαφώς πως ναι.
Το στάδιο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης, που είχε χαράξει η 6η Ολομέλεια (και επικύρωσε λίγο αργότερα το 5ο Συνέδριο του ΚΚΕ), αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία προσαρμόστηκε η στρατηγική του «αντιφασιστικού μετώπου», που υιοθέτησε το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ1 (Δεκέμβριος 1935), σύμφωνα με τις Αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της ΚΔ (Ιούλιος – Αύγουστος 1935). Η στρατηγική των αντιφασιστικών μετώπων πάλης καθώς και προηγούμενες αποφάσεις της ΚΔ στηρίζονταν στην ανάλυση ότι «…οι εργαζόμενες μάζες σε μια σειρά καπιταλιστικές χώρες είναι υποχρεωμένες σήμερα να διαλέξουν συγκεκριμένα όχι ανάμεσα στη δικτατορία του προλεταριάτου και στην αστική δημοκρατία, αλλά ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και το φασισμό»2.
Η στρατηγική του 7ου Συνεδρίου υλοποιήθηκε και πριν τον πόλεμο και η εμπειρία από την εφαρμογή της ήταν αρνητική, αφού υπέστη ταπεινωτικό πλήγμα στη Γαλλία και στην Ισπανία. Πρόκειται για δύο χώρες όπου σχηματίστηκαν κυβερνήσεις του Λαϊκού Μετώπου, στην πρώτη με τη στήριξη του ΚΚ Γαλλίας προς την κυβέρνηση του σοσιαλιστή Λεόν Μπλουμ και στη δεύτερη με τη συμμετοχή του ΚΚ Ισπανίας στην κυβέρνηση του Λάργκο Καμπαλέρο. Κατά τον εμφύλιο πόλεμο, η γαλλική κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου απαγόρευσε την εξαγωγή όπλων για τον εξοπλισμό του Δημοκρατικού Στρατού Ισπανίας και σε συνεννόηση με τη Βρετανία ζήτησε από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ν’ ακολουθήσουν απέναντι στην Ισπανία πολιτική «ουδετερότητας», την ίδια στιγμή που η Γερμανία και η Ιταλία τροφοδοτούσαν τον Φράνκο με τεράστιας ισχύος πολεμικά μέσα και στρατό! Αμέσως μετά το 7ο Συνέδριο της ΚΔ και πριν το 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ, η 4η Ολομέλεια της ΚΕ (27-28 Σεπτεμβρίου 1935) αποφάσισε ότι «…το ΚΚΕ συνεργάζεται όχι μόνο με τα σοσιαλιστικά και τα αγροτικά κόμματα (…) αλλά και όλα τα άλλα κόμματα (…) που στέκονται σε μια ελάχιστη δημοκρατική – αντιφασιστική βάση (…) όπως των Φιλελευθέρων».3
Είχε προηγηθεί η Απόφαση της ΚΕ (Αύγουστος 1935), η οποία έθετε το στόχο για «…τον σχηματισμό της αντιφασιστικής – δημοκρατικής κυβέρνησης», με τη συμμετοχή του ΚΚΕ. Η ουσία των προηγούμενων ντοκουμέντων ήταν: Μέσα από την πάλη εναντίον του μοναρχοφασισμού το ΚΚΕ θα επιδιώξει αρχικά την αστικοδημοκρατική επανάσταση και μετά το σοσιαλισμό. (…) Η πολιτική της «εθνικής ενότητας», που βρισκόταν πίσω και από το στάδιο ακόμα της λεγόμενης αστικοδημοκρατικής επανάστασης, ήταν γενική γραμμή του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος στα χρόνια του πολέμου και στα πρώτα μεταπολεμικά, και αυτή υλοποιήθηκε και στις χώρες που αποσπάστηκαν από το ιμπεριαλιστικό σύστημα (Πολωνία, Ρουμανία, Γιουγκοσλαβία κ.λπ.). Με μια μεγάλη διαφορά: Οτι σε αυτές και άλλες υπήρχε η άμεση παρουσία του Κόκκινου Στρατού και ασκούσε γενικότερη επίδραση ο αποτρεπτικός στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς ρόλος της Σοβιετικής Ενωσης. Για παράδειγμα, ο Τίτο έφτασε στο Βελιγράδι στις 27 Οκτώβρη 1944, αφού προηγουμένως, στις 20 του ίδιου μήνα, ο Κόκκινος Στρατός είχε απελευθερώσει τη γιουγκοσλαβική πρωτεύουσα, μαζί με παρτιζάνικο στρατό.4 Αντίθετα, στην Ελλάδα υπήρχε ο βρετανικός στρατός.
Και στις δύο πλευρές υπήρχαν χιλιάδες νεκροί και τεράστιες υλικές καταστροφές, ταυτόχρονα με το όργιο της πτωματολογίας και της προβοκάτσιας που οργάνωσαν οι Βρετανοί και οι εγχώριοι κρατικοί μηχανισμοί. Ποια «ομαλότητα» ήταν δυνατό να έρθει μετά από το δολοφονικό όργιο των λαομίσητων Ταγμάτων Ασφαλείας, εναντίον χιλιάδων αγωνιστών, ακόμα και ανθρώπων που δεν είχαν ενεργή ανάμειξη στην οργανωμένη πάλη; Αλλωστε, ο αστικός πολιτικός κόσμος που αντιστεκόταν στους κατακτητές παίρνοντας το μέρος της βρετανικής πλευράς, συνέδεε την απελευθέρωση με τη διατήρηση της καπιταλιστικής εξουσίας. Παρέμεινε αταλάντευτος σε αυτήν τη θέση, ακόμα και τότε που δεν μπορούσε ούτε στην Αθήνα να έρθει από την Αίγυπτο, δίχως τον βρετανικό στρατό και τους συμβιβασμούς του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Το ΚΚΕ αντιμετώπισε τον ένοπλο αγώνα των 33 ημερών ως μέσο επίτευξης ενός στόχου που δεν έβγαινε από το πλαίσιο της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Ομως η ταξική πάλη έχει τους δικούς της αδήριτους νόμους. Ενώ ο Δεκέμβρης διαρκούσε, η Απόφαση του ΠΓ της ΚΕ, στα μέσα της φωτιάς (17 Δεκέμβρη 1944), ανέφερε: «Στην περίοδο της απελευθέρωσης, όταν οι αντίπαλοί μας φοβόνταν ότι θα καταλάβει την εξουσία, όπως μπορούσε να το κάνει, το ΚΚΕ απόδειξε περίτρανα την ειλικρίνεια και εντιμότητα των δημοκρατικών του σκοπών. Εξασφάλισε απόλυτη τάξη στην πρωτεύουσα και στις άλλες πόλεις και ζήτησε από το λαό να περιμένει από την κυβέρνηση ικανοποίηση των αιτημάτων του. (…) Μέσα και έξω από την κυβέρνηση το ΚΚΕ και το ΕΑΜ έκαμαν τα πάντα για να μπουν σε εφαρμογή δημοκρατικές λύσεις, για να προληφθεί η αιματοχυσία»5. Συνεχίζοντας η Απόφαση του ΠΓ, αφού κατάγγελλε την κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου και τους Λήπερ – Σκόμπυ, ότι «παραβιάζουν αρχές πολέμου, σύμφωνα Λιβάνου – Καζέρτας, κυβερνητικές επαγγελίες, κουρελιάζουν την εθνική μας ανεξαρτησία και αξιοπρέπεια, ποδοπατούν τα δικαιώματα του ελληνικού λαού, ετοιμάζουν εμφύλιο πόλεμο και νεοφασιστική τυραννία»6, κατέληγε με τα εξής: «Ολοι επί ποδός πολέμου (…) Να σταματήσει η φονική και διαλυτική του έθνους μας ξενική επέμβαση. Να συγκροτηθεί ελληνική δημοκρατική κυβέρνηση πραγματικής εθνικής ενότητας, που θα λύσει όλα τα εσωτερικά ζητήματα. (…) Για τη λευτεριά και την ανεξαρτησία! Για τη δημοκρατία!»7. Τη θέση του ΚΚΕ για «ομαλή δημοκρατική εξέλιξη» είχε υπογραμμίσει ο Γιώργης Σιάντος, Γραμματέας της ΚΕ, μιλώντας στη μεγάλη συγκέντρωση της Αθήνας για την επέτειο των 26 χρόνων από την ίδρυση του Κόμματος, λίγο καιρό πριν αρχίσει ο Δεκέμβρης (19 Νοέμβρη 1944). Συγκεκριμένα είπε: «Είμαστε υπερασπιστές της ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης της πολιτικής ζωής του τόπου. Καταπολεμούμε τις δυναμικές – διχτατορικές λύσεις. (…) Μετέχουμε και υποστηρίζουμε την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας γιατί βασικά συμφωνούμε με τους προγραμματικούς της σκοπούς. (…) Αγωνιζόμαστε για να γίνει γρήγορα ελεύθερο δημοψήφισμα για το πολιτειακό. (…) Μόνο έτσι θα μπούμε πραγματικά στο δρόμο της ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης. (…) Αγωνιζόμαστε για την άμεση προετοιμασία εκλογών Συνταχτικής Εθνοσυνέλευσης, γιατί μόνο έτσι μπαίνουμε πραγματικά στον ομαλό πολιτικό βίο και την πραγματική ανοικοδόμηση της Ελλάδας».8
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Το 6ο Συνέδριο εξάλειψε και τις θεωρούμενες ως αριστερίστικες πλευρές της 6ης Ολομέλειας, όπως, για παράδειγμα, το ότι η αστικοδημοκρατική επανάσταση στρεφόταν ενάντια στο σύνολο της αστικής τάξης.
2. Ινστιτούτο Μαρξισμού – Λενινισμού της ΚΕ του ΚΚΣΕ, «Κομμουνιστική Διεθνής», σελ. 403, εκδ. «Ελεύθερη Ελλάδα», 1973
3. «Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα», τόμ. 4ος, σελ. 246, Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1968.
4. Ο Ι. Τίτο έχει παρατηρήσει: «Χωρίς τη Σοβιετική Ενωση θα ήταν αδύνατο να νικήσουμε τους φασίστες κατακτητές, θα ήταν αδύνατο να απελευθερώσουμε τη Γιουγκοσλαβία, θα ήταν αδύνατο να δημιουργήσουμε την καινούργια Γιουγκοσλαβία» (Ακαδημία Επιστημών ΕΣΣΔ, «Παγκόσμια Ιστορία», τομ. Χ, σελ. 574, εκδ. «Μέλισσα», Αθήνα, 1965)
5. «Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα», τόμ. 5ος, σελ. 245, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1981
6. «Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα», τόμ. 5ος, σελ. 246, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1981
7. «Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα», τόμ. 5ος, σελ. 248-249, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1981
8. «Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα», τόμ. 5ος, σελ. 240, 241, 243, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1981
9. Γεώργιος Παπανδρέου, «Ο Δεκέμβριος 1944», «Η Καθημερινή», 2 Μαρτίου 1945
10. «Το ΚΚΕ. Επίσημα Κείμενα», τόμ. 5ος, σελ. 422, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 1981
Κείμενο βασισμένο σε απόσπασμα από το βιβλίο «Δεκέμβρης του ’44. Κρίσιμη ταξική σύγκρουση» – Αποτελεί τμήμα του αφιερώματος του Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου 5-6 Δεκέμβρη 2020, με τίτλο «76 χρόνια από την ηρωική Μάχη της Αθήνας».
