Η Διάσκεψη του Πότσνταμ – Τα πρώτα σκιρτήματα του Ψυχρού Πολέμου
Η Διάσκεψη του Πότσνταμ είχε σαφώς σημαντική επίπτωση στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής Ευρώπης, δεν εφαρμόστηκε ωστόσο ποτέ στην ολότητά της, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορούσε τη Γερμανία.
Σαν σήμερα, στις 2 Αυγούστου 1945, έληγε στο Πότσνταμ, μερικά χιλιόμετρα έξω από το Βερολίνο, η ομώνυμη Διάσκεψη, που ήταν η πρώτη και τελευταία συνάντηση κορυφής των συμμάχων μετά τον πόλεμο. Στη διάσκεψη συμμετείχαν οι ηγέτες των ΗΠΑ (Χάρι Τρούμαν), της Βρετανίας (Ουίνστον Τσώρτσιλ) και ΕΣΣΔ (Ιωσήφ Στάλιν) μαζί με τους αντίστοιχους υπουργούς εξωτερικών τους.
Η διάσκεψη αυτή ήταν η πρώτη στην οποία συμμετείχε ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ, καθιστώντας πιο καθαρή τη σταδιακή μα αναπότρεπτη στροφή της πολιτικής των ΗΠΑ έναντι της ΕΣΣΔ, από τη συγκρατημένη προσέγγιση του προκατόχου του Φραγκλίνου Ρούζβελτ, σε μια πιο ανοιχτά επιθετική στάση, που θα οδηγούσε τελικά στην αποκρυστάλλωση του Ψυχρού Πολέμου. Μια διαδικασία στην οποία συμμετείχε ενεργά βεβαίως και ο Βρετανός ηγέτης, που μάλιστα διακρίθηκε για τη σκληρή αντισοβιετική του στάση στη διάσκεψη.
Οι εργασίες της διάσκεψης είχαν ξεκινήσει στην ίδια πόλη, σε ένα ανάκτορο άθικτο από βομβαρδισμούς στις 17 Ιούνη 1945. Στόχος ήταν η ρύθμιση εκκρεμοτήτων της μεταπολεμικής τάξης πραγμάτων μετά την οριστική νίκη κατά του ναζισμού.
Οι τρεις ηγέτες συζήτησαν το περιεχόμενο και τη διαδικασία των ειρηνευτικών συνθηκών, χωρίς να αναλάβουν το έργο της καταγραφής τους, το οποίο άφησαν στους υπουργούς εξωτερικών. Τα σημαντικότερα θέματα που απασχόλησαν τους συμμάχους ήταν η διοίκηση της ηττημένης Γερμανίας, η οριοθέτηση των πολωνικών συνόρων, η κατοχή της Αυστρίας, ο ρόλος της ΕΣΣΔ στην απελευθερωμένη από τον Κόκκινο Στρατό Ανατολική Ευρώπη, ο καθορισμός των πολεμικών αποζημιώσεων και η συνέχιση του πολέμου κατά της Ιαπωνίας
Σχετικά με τη Γερμανία, η διακήρυξη στο τέλος της διάσκεψης ανέφερε τα εξής: “Είναι πρόθεση των συμμάχων ο γερμανικός λαός να έχει την ευκαιρία να ετοιμαστεί για την τελικά αναδόμηση της ζωής του σε ειρηνική και δημοκρατική βάση”. Καθορίστηκαν οι 4 ζώνες στρατιωτικής κατοχής που είχαν και γαλλική διοίκηση αντίστοιχα. Σε ισάριθμες ζώνες διαίρεσης το Βερολίνο, η Βιέννη και η υπόλοιπη Αυστρία. Οι αποφάσεις για την Αυστρία και τη Γερμανία θα λαμβάνονταν από τη Συμμαχική Επιτροπή Ελέγχου, θεωρητικά στη βάση τεσσάρων πυλώνων αποβιομηχάνισης. Οι σύμμαχοι δικαιούνταν να αποσπάσουν επανορθώσεις και αποζημιώσεις από τη δική τους ζώνη ελέγχου, ενώ στη Σοβιετική Ένωση το δικαίωμα να λάβει 10-15% του βιομηχανικού εξοπλισμού της Δυτ. Γερμανίας σε αντάλλαγμα αγροτικών προϊόντων και πρώτων υλών από τη δική τους περιοχή. Τα πολωνικά σύνορα προς δυσμάς καθορίστηκαν στη γραμμή των ποταμών (…), ενώ η χώρα έλαβε τμήμα της Ανατολικής Πρωσίας που ανήκε προηγουμένως στο Ράιχ. Χάρη στην επιμονή των Σοβιετικών, στη Διάσκεψη αποφασίστηκαν ενιαία κριτήρια για τις συνθήκες ειρήνης με χώρες συμμαχικές των ναζί στον πόλεμο, όπως η Ουγγαρία, η Ιταλία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Φινλανδία, ενώ αποκρούστηκαν οι απόπειρες των δυτικών να αναμειχθούν στις εξελίξεις στην Ανατολική Ευρώπη.
Η Διάσκεψη του Πότσνταμ είχε σαφώς σημαντική επίπτωση στη διαμόρφωση της μεταπολεμικής Ευρώπης, δεν εφαρμόστηκε ωστόσο ποτέ στην ολότητά της, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορούσε τη Γερμανία. Η μεταβολή προτεραιοτήτων για τους Αγγλοαμερικάνους, που πλέον είχαν ως υπ’ αριθμόν 1 εχθρό την ΕΣΣΔ, σήμαινε πως χρειάζονταν ανασύσταση της ηττημένης στρατιωτικά αστικής τάξης στις περιοχές ελέγχου τους στη Δυτ. Γερμανία ως ανάχωμά τους αλλά και αιχμή του δόρατος μετέπειτα κατά της σοβιετικής παρουσίας, της διάδοσης των κομμουνιστικών ιδεών. Η γενναία οικονομική βοήθεια στις γερμανικές επιχειρήσεις και η πλημμελής και βιαστική εφαρμογή της αποναζιστικοποίησης ήταν βασικές πτυχές του νέου αυτού προσανατολισμού.
Δύσκολες Νύχτες
