Η δίκη των 7 κομμουνιστών φαντάρων του Καλπακίου

Σαν σήμερα, στις 28 του Νοέμβρη 1930, ξεκίνησε στο Στρατοδικείο Ιωαννίνων η δίκη των 7 κομμουνιστών φαντάρων του Καλπακίου.

Στο Καλπάκι των Ιωαννίνων βρισκόταν σε λειτουργία από το 1924 ο «πειθαρχικός ουλαμός» ή όπως αλλιώς τον αποκαλούσαν ο «Τάφος των ζωντανών», στον οποίο μεταφέρθηκαν πολλοί κομμουνιστές φαντάροι και ναύτες απ’ όλες τις μονάδες της Ελλάδας και με διάφορες μεθόδους βασανισμού το αστικό κράτος επιχείρησε να σκοτώσει «το μικρόβιον του κομμουνισμού», επικίνδυνο «ολεθρίως διά το εθνικόν φρόνημα εις τον Στρατόν».

Για τους σκοπούς που οδήγησαν και το ιστορικό της ίδρυσης του κολαστηρίου, και για τις συνθήκες «σωφρονισμού» των κρατουμένων, μπορείτε να διαβάσετε πιο αναλυτικά σε προηγούμενη ανάρτησή μας εδώ. Επίσης, σε άλλη ανάρτησή μας, εδώ, μπορείτε να διαβάσετε άγνωστες μαρτυρίες κρατούμενων φαντάρων του Καλπακίου, όπως καταγράφτηκαν σε γράμματά τους και σε άλλα δημοσιεύματα του Ριζοσπάστη της εποχής.

Η δίκη των 7 κομμουνιστών φαντάρων του Καλπακίου

Η δίκη των 7 κομμουνιστών φαντάρων του Καλπακίου ξεσήκωσε θύελλα διαμαρτυριών στην Ελλάδα και διεθνώς. Παλαμάς, Ξενόπουλος, Γληνός, Καζαντζάκης, Βουτυράς, Βάρναλης, Τερζάκης, Λαυράγκας, Νιρβάνας, Καμπούρογλου, Μαλακάσης, Κορδάτος, Κατηφόρης, κ.α. από τη χώρα μας και διεθνείς προσωπικότητες όπως ο Αϊνστάιν, συνυπέγραψαν διαμαρτυρία ενάντια στις εξοντωτικές ποινές που επέβαλλε το Στρατοδικείο Ιωαννίνων (που καταδίκασε σε θάνατο τους δυο από τους εφτά). Τελικά κάτω από το βάρος των κινητοποιήσεων οι θανατικές καταδίκες ανακλήθηκαν και μειώθηκαν και οι υπόλοιπες ποινές φυλάκισης.

Το ιστορικό και στιγμιότυπα από τη δίκη των 7 κομμουνιστών φαντάρων, δίνονται παραστατικά μέσα από τις σελίδες της μπροσούρας “Ουλαμός Καλπακίου 1924-1934”, του Συμβουλίου Περιοχής Ηπείρου – Κέρκυρας – Λευκάδας της ΚΝΕ, από όπου και το παρακάτω απόσπασμα.

***

Στα τέλη του 1930 το Καλπάκι έχει περάσει στην άμεση επικαιρότητα. Τα δημοσιεύματα του «Ριζοσπάστη», της «Νεολαίας» και άλλων προοδευτικών εντύπων της εποχής, ρίχνουν άπλετο φως στο αίσχος του Πειθαρχικού Ουλαμού. Απ’ όλες τις γωνιές της χώρας υψώνονται φωνές διαμαρτυρίας, που ζητούν την κατάργησή του.

Η ανάγκη για κατατρομοκράτηση των φαντάρων και του λαού έγινε ακόμη πιο επιτακτική. Γι’ αυτό στις 28 του Νοέμβρη 1930 στο Στρατοδικείο των Ιωαννίνων γίνεται η πιο γνωστή δίκη των 7 φαντάρων του Καλπακίου με την κατηγορία της «βιαιοπραγίας κατ’ ανωτέρου. ανυποταξία, εξύβριση» κλπ.

Για να απαγγελθεί η κατηγορία, σκηνοθετήθηκε το παρακάτω επεισόδιο: Την 1η Σεπτέμβρη 1930, ο τότε διοικητής του Πειθαρχικού Ουλαμού Φατούρος, υποχρέωσε τους φαντάρους σε εξοντωτική δουλειά 10 ωρών. Ο φαντάρος Δ. Βλαντάς και άλλοι διαμαρτυρήθηκαν, προχώρησαν σε στάση και ζήτησαν η εργασία να μη ξεπερνά τις 4 ώρες ημερησίως. Η απάντηση του Φατούρου ήταν να κλείσει τον Δ. Βλαντά στο μπουντρούμι. Οι κομμουνιστές φαντάροι Μαρκοβίτης, Πανούσης, Τσακίρης, Αδαμόπουλος, Γαμβέτας, Κορδέλης και άλλοι διαμαρτυρήθηκαν έντονα με αποτέλεσμα να γίνει σύγκρουση των πειθαρχουμένων φαντάρων και των ένοπλων φρουρών τους. Οι 7 φαντάροι συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στις φυλακές Ακραίου Ιωαννίνων. Η απάντηση των κομμουνιστών ήταν να προχωρήσουν σε απεργία πείνας με αίτημα να αποφυλακιστούν. Πέτυχαν να αρθεί η απομόνωσή τους αλλά οδηγήθηκαν σε δίκη στο στρατοδικείο Ιωαννίνων. Για άλλη μία φορά η κατηγορία περί «στάσης, ανυποταξίας και βιαιοπραγίας κατ’ ανωτέρων» δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά το πρόσχημα για την καταδίκη των κομμουνιστών.

Από μπροσούρα της Εργατικής Βοήθειας με τον τίτλο «Καλπάκι-Κόλαση» παραθέτουμε μερικές χαρακτηριστικές λεπτομέρειες και διαλόγους από τη σκηνοθετημένη δίκη:

-Πανούσης (κομμουνιστής φαντάρος) ρωτάει τον διοικητή Φατούρο: «Είναι αλήθεια, μάρτυς, ναι ή όχι, πως όταν ήρθα γεμάτος ψείρες από τα διάφορα… καθαρά κρατητήρια της πατρίδας και σου ζήτησα να πλυθώ, με έδιωξες στη δουλειά με βρισιές και με ξύλο;»

-Πρόεδρος στρατοδικείου:

«Τέτοιοι που είσαστε καλά να πάθετε. Να βρωμίσετε στις ψείρες».

-Πανούσης απαντάει ατάραχος: «Τα ανθρωπιστικά σας αισθήματα κ. Πρόεδρε μάς συγκινούν ιδιαιτέρως!».

-Γερολυμάτος (ταγματάρχης δικαστής): «Είσαι κομμουνιστής;»

-Αδαμόπουλος (κομμουνιστής φαντάρος): «Δεν ήμουν κομμουνιστής όταν πήγα στο στρατό, μα η χτηνωδία του μιλιταρισμού, ο κανιβαλισμός του Καλπακίου, μ’ έκαναν να δω την αλήθεια και έγινα κομμουνιστής. Ναι, είμαι κομμουνιστής και το θεωρώ μεγάλη μου τιμή αυτό».

-Βλαντάς (κομμουνιστής φαντάρος) ρωτάει: «Επειδή ο λόγος περί καλοπέρασης και νουθεσίας. Είναι αλήθεια ότι από την καλοπέραση δύο μας σύντροφοι, ο σ. Γαζέπης πήρε αναβολή για να μην πεθάνει στο Καλπάκι από διπλή πλευρίτιδα και ο σ. Παπαγγέλου από φθίση, από την υγρασία επειδή μας είχες και κοιμόμαστε κάτω από τρύπιες σκηνές με βρεμένες κουβέρτες σαν σεντόνια, αναγκάζοντάς τους να δουλεύουν με πυρετό 40; Είναι αλήθεια πως ο στρατιώτης Χριστόπουλος ήταν άρρωστος και δέθηκε στο δέντρο για να… γίνει καλά;».

Η δίκη έγινε κρυφά και οι αποφάσεις πάρθηκαν γρήγορα αφού οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν να απολογηθούν με ένα «ναι» ή με ένα «όχι», όπως τους διέταξαν οι στρατοδίκες, οι οποίοι έγραψαν πάνω σ’ ένα χαρτί: Οι Μαρκοβίτης και Πανούοης καταδικάζονται σε θάνατο. Ο Γαμβέτας ισόβια, 3 με 15 χρόνια φυλακή, ένας σε 2 χρόνια και όλοι μαζί από 5 χρόνια για εξύβριση του διοικητή της φυλακής Ακραίου. Άλλα 8 χρόνια χωριστά καταδικάστηκε ο Μαρκοβίτης για εξύβριση του δικαστηρίου.

Ο τάφος των ζωντανών έπρεπε να αρχίσει να γίνεται και ο τάφος των δολοφονημένων.

Χάρη στην πάλη του λαού και την παγκόσμια κατακραυγή η κυβέρνηση Βενιζέλου αναγκάστηκε να δηλώσει πως δε θα γίνει η εκτέλεση πριν εκδικαστεί η έφεση των καταδικασθέντων. Αντικαταστάθηκε ο βασανιστής του Καλπακίου Φατούρος και στις 12 του Γενάρη 1931 άρχισε στην Αθήνα η αναθεώρηση της δίκης των 7 φαντάρων που κράτησε 5 μέρες.

Κι ενώ οι στρατοδίκες του αναθεωρητικού δικαστηρίου επί 5 ολόκληρες μέρες κρατούσαν στα χέρια τους απειλητικά «τη μαρμάρινη πλάκα που προορίστηκε από το στρατοδικείο Ιωαννίνων να σκεπάσει τον τάφο του Μαρκοβίτη και Πανούση», οι εργαζόμενοι, οι φοιτητές και οι διανοούμενοι όλης της χώρας, βρισκόταν στο πόδι για τη σωτηρία τους.

Η Αύρα Παρτσαλίδου περιγράφει τα γεγονότα και το κλίμα της δίκης: «Η αίθουσα του στρατοδικείου στην οδό Ακαδημίας κοντά στο Σύνταγμα, ήταν ασφυκτικά γεμάτη, απ’ έξω πλήθος κόσμου. Θυμάμαι τι εντύπωση μας έκανε όταν, με τα πολλά, καταφέραμε μερικοί νεολαίοι να τρυπώσουμε και μεις μέσα.

Στην έδρα όλοι ήταν ντυμένοι στο χακί. Για πρώτη φορά βλέπαμε στρατοδικείο… Στη διάρκεια της δίκης έριξε το Κόμμα το σύνθημα για εκδήλωση μπροστά στο στρατοδικείο. Στο Πανεπιστήμιο η αστυνομία χτύπησε τη διαδήλωση που ανέβαινε στην οδό Ακαδημίας. Έπεσε άγριο ξύλο, γίνηκαν συλλήψεις. Σε μια στιγμή μια ομάδα αστυφύλακες έριξε κάτω το σημαιοφόρο και η σημαία του Κόμματος σερνόταν στη γη. Πετάχτηκε στη μέση ο γιατρός Γιώργης Ανδρεόπουλος, γνωστός για την παλληκάρια του. Πανύψηλος και ρωμαλέος, έσπρωξε πέρα τους αστυφύλακες, σήκωσε τη σημαία και έκανε να προχωρήσει. Δέχτηκε ένα χτύπημα στο κεφάλι και έπεσε κάτω αναίσθητος, γεμάτος αίματα».

Υπερήφανοι για την πάλη τους και βέβαιοι για την παντοδύναμη θέληση του προλεταριάτου και της φτωχής αγροτιάς οι επτά ηρωικοί κομμουνιστές φαντάροι αντίκρουσαν με ψυχραιμία τόσο τις ψεύτικες κατηγορίες του Φατούρου και των χαφιέδων του, όσο και τον αιμοβόρο μιλιταρισμό. Να πώς απάντησαν στους στρατοδίκες:

Τσακίρης: «Η απόφασή σας όποια κι αν είναι, δεν είναι ικανή ν’ ανακόψει το δρόμο μας. Θα εξακολουθήσουμε τον αγώνα μας μέσα στο στρατό για την προλεταριακή επανάσταση»

Βλαντάς: «Στην εξέγερση των αγροτών Μαλεβυζίου Κρήτης 30 του Μάρτη μας είπανε οι αξιωματικοί: «να οι εχθροί του καθεστώτος, χτυπάτε τους». Ποιοι; Οι πατεράδες μας! Αυτό ήταν το δεύτερο μάθημα που πήρα στη ζωή μου για το ρόλο του σημερινού αστικού στρατού».

Η δίκη των 7 κομμουνιστών φαντάρων του Καλπακίου

Μαρκοβίτης: «Ο Φατούρος είχε αποθρασυνθεί. Μας έδερνε, μας έβριζε, μας τυραννούσε κι όταν διαμαρτυρόμαστε φώναζε «σκότωμα θέλετε! Με στείλανε στο Καλπάκι γιατί οργάνωνα μαζί με τ’ άλλα μέλη της Κομμουνιστικής Νεολαίας την πάλη των φαντάρων στον αστικό στρατό, να τον αποσυνθέσουμε. Όταν δε οι στρατοδίκες προσπαθούν να συκοφαντήσουν τον Κόκκινο Στρατό απαντάει: «Εκεί θεωρεί τιμή του το εργατόπαιδο και το αγροτόπαιδο να πάει στο στρατό, γιατί ξέρει πως ο στρατός αυτός είναι δικός του και εξυπηρετεί τα συμφέροντά του, φρουρεί την επανάστασή του ενάντια στις επιθέσεις των ιμπεριαλιστών».

Το Στρατοδικείο, μπροστά στη θαρραλέα στάνη των κομμουνιστών φαντάρων και την παλλαϊκή κατακραυγή αναγκάστηκε τελικά να μετατρέψει τις θανατικές ποινές σε πρόσκαιρα δεσμά και να μειώσει τις άλλες.