Η εξέγερση στο γκέτο της Βαρσοβίας και η αντικομμουνιστική προπαγάνδα των ναζί

Πριν από 75 χρόνια, σαν χθες το 1943, έλαβε χώρα η σημαντικότερη εξέγερση Εβραίων ενάντια στους ναζί. Δεν ήταν άλλη από την εξέγερση του γκέτο της Βαρσοβίας, όπου ζούσαν από το Νοέμβρη του 1940 υπό βάναυσες συνθήκες αρχικά 380.000 Πολωνοεβραίοι στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Πολωνική πρωτεύουσα, αποκομμένοι από την υπόλοιπη πόλη με ψηλό τείχος. Ήταν τέτοια η αθλιότητα της διαβίωσης (ενδεικτικά να αναφερθεί ότι στοιβάχτηκε στο 2,4% της έκτασης της πόλης το 30% του πληθυσμού της), αλλά και οι φονικές επεμβάσεις των ναζί, με τη μεταφορά κατοίκων στα στρατόπεδα του θανάτου, ώστε όταν ξέσπασε η εξέγερση δεν είχαν παραμείνει σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς παραπάνω από 50.000 ή 60.000 κάτοικοι. Κάποιες εκατοντάδες ανάμεσά τους, οργανωμένοι με πενιχρά μέσα στις εβραϊκές αντιστασιακές οργανώσεις ZOB (Εβραϊκή Ένωση Αγώνα) και ZZW (Εβραϊκός στρατιωτικός σύνδεσμος) τόλμησαν να ορθώσουν το ανάστημά τους σε περίπου 2000 πάνοπλους Γερμανούς στρατιώτες. Στόχος τους βέβαια δεν ήταν η νίκη, ούτε καν η απόδραση, αλλά το δικαίωμα σε έναν θάνατο που οι ίδιοι είχαν επιλέξει, παλεύοντας κατά του δυνάστη τους, μακριά από τους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς και της Τρεμπλίνκα.

Ο Μάρεκ Έντελμαν, από τους ηγέτες κι ελάχιστους επιζήσαντες της εξέγερσης, 23 ετών θυμόταν πως: “Οι Γερμανοί είχαν έρθει πολύ νωρίς εκείνη τη μέρα. Προφανώς είχαν σκοπό να διαλύσουν το γκέτο ως τα γενέθλια του Χίτλερ, στις 20 Απρίλη. Πίστευαν προφανώς ότι θα τα κατάφερναν στη διάρκεια της μέρας. Αλλά όπως αποδείχθηκε μετά, αυτό δεν ήταν δυνατόν”.

Οι συμμετέχοντες στις αντιστασιακές οργανώσεις του Γκέτο ήταν κυρίως νέοι που είχαν χάσει ήδη τις οικογένειές τους. Τη νύχτα προς την 19η Απρίλη, αρχή του εβραϊκού Πάσχα, οι εξεγερμένοι έλαβαν θέση σε τέσσερις ζώνες μάχες επιτιθέμενοι στους Γερμανούς που προελαύνανε στην πόλη. Ακολούθησε η ηρωϊκή και απέλπιδα πάλη των 27 ημερών, η οποία όπως διηγείται ο Μάρεκ “ήταν μια έκπληξη για τους Γερμανούς. Οι στρατιώτες φοβούνταν ,πως θα τους σημαδεύαμε και θα τους εκτελούσαμε. Έτσι δραπέτευσαν. Κρύφτηκαν κάπου στις πύλες στην άκρη του δρόμου. Πάνω στους δρόμος όμως δεν ήταν πια κανείς. Οι δρόμοι μας ανήκαν. Κι αυτό ήταν μια μεγάλη ικανοποίηση. Κανείς δεν πίστευε, πως με μερικές αυτοσχέδιες χειροβομβίδες και μερικά πιστόλια θα μπορούσαμε να τρέψουμε σε φυγή έναν τόσο μεγάλο αριθμό ένοπλων στρατιωτών.” Δυστυχώς η συντριπτική αριθμητική υπεροχή και υπεροπλία των ναζί καθιστούσε αδιέξοδο την πάλη των Εβραίων αγωνιστών, οι οποίοι στηρίζονταν σε λιγοστό εξοπλισμό που εξασφάλιζαν από την πολωνική αντίσταση και τη μαύρη αγορά.

Η αντίδραση των ναζί κατά την καταστολή της εξέγερσης ήταν ανάλογη της οργής που ένιωσαν από την αμφισβήτηση της απόλυτης εξουσίας τους πάνω στους πληθυσμούς του γκέτο. Άντρες των Ες-Ες άρχισαν με φλογοβόλα να βάζουν φωτιά σε ολόκληρες συστάδες σπιτιών, αφού πρώτα έβγαζαν έξω τους κατοίκους και τους εκτελούσαν. Περίπου 7 χιλιάδες άνθρωποι πέθαναν με αυτό τον τρόπο, ενώ οι εναπομείναντες περίπου 50.000 χιλιάδες μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα εξόντωσης. Στις 16 Μάη 1943 ο αρχηγός των Ες-Ες και της αστυνομίας, Γιούργκεν Στροπ, ανέφερε πως το γκέτο είχε διαλυθεί με επιτυχία, και για να επισφραγίσει την “επιτυχία” των ναζί, διέταξε την ανατίναξη της μεγάλης συναγωγής της Βαρσοβίας, ενώ και η υπόλοιπη περιοχή ισοπεδώθηκε.

Ο Έντελμαν με λιγοστούς συναγωνιστές του κατόρθωσε μέσω των υπονόμων να διαφύγει από το γκέτο και να συμμετέχει στην πολωνική αντίσταση. Ένας άλλος εκ των ηγετών της εξέγερσης, ο Μορντεχάι Ανιέλεβιτς, αυτοκτόνησε μαζί με τους συμπολεμιστές του, όταν οι Γερμανοί ανακάλυψαν το καταφύγιό του. Σε μια από τις τελευταίες του επιστολές έγραφε: “Το όνειρο της ζωής μου έγινε επιτέλους πραγματικότητα. Η αυτοάμυνα στο γκέτο έγινε πραγματικότητα. Υπήρξα μάρτυρας αυτού του μεγάλου, ηρωϊκού αγώνα…”

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ναζί στο εγχείρημά τους θέλησαν να εκμεταλλευτούν τα αντισημιτικά αισθήματα που υπήρχαν σε τμήμα του μη εβραϊκού πολωνικού πληθυσμού, προσπαθώντας να επιστρατεύσουν ως βοηθούς στο έγκλημά τους κατοίκους από τις άλλες γειτονιές της πόλεις. Προπαγανδιστικά τους όπλα ήταν η “τρομοκρατία” των αντιστασιακών οργανώσεων της πρωτεύουσας και αυτό που προέβαλαν ως “εβραιομπολσεβικικό έγκλημα στο Κατίν”. Η εκστρατεία αυτή είχε ωστόσο αποτελέσματα κατώτερα του αναμενομέου, κι έτσι ο διοικητής των Ες-Ες στην έκθεση του προς τους προϊσταμένους του στη γερμανική πρωτεύουσα, ανέφερε πως, ενώ οι άντρες του επιχειρούσαν εναντίον της εξέγερσης στο γκέτο “οι μονάδες μας δέχτηκαν πυρά ξανά και ξανά απ’έξω από το γκέτο, από το άριο τμήμα της Βαρσοβίας. Ομάδες εφόδου επιτέθηκαν επιτέθηκαν αμέσως στις εν λόγω περιοχές πετυχαίνοντας τη σύλληψη 35 Πολωνών συμμοριτών, κομμουνιστών, οι οποίοι εξολοθρεύτηκαν χωρίς αναβολή. Σήμερα επαναλήφθηκε το ίδιο και θεωρήσαμε απαραίτητο να εκτελέσουμε και άλλους συμμορίτες, οι οποίοι πέφτοντας από τις σφαίρες ζητωκραύγαζαν «Ζήτω η Πολωνία!», «Ζήτω η Σοβιετική Ενωση!”

Δύσκολες Νύχτες