17 Γενάρη 1946: Στον προσφυγικό συνοικισμό Βαρβασίου Χίου, οι «Συρματένιοι» ποτίζουν με το αίμα τους το δέντρο της κοινωνικής λευτεριάς

Συμπληρώνονται  78χρόνια που η «Λευκή τρομοκρατία»1 βάζει τη σφραγίδα της στα πολιτικά τεκταινόμενα της Χίου, με το επίσημο κράτος, δια του μοίραρχου Παντελίδη να δολοφονεί τους δύο αγωνιστές της Μέσης Ανατολή, γνωστούς ως «Συρματένιους» λόγω του εγκλεισμού τους από την κυβέρνηση  και βασιλέα και τους Άγγλους ιμπεριαλιστές, σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.  

 Στον προσφυγικό συνοικισμό Βαρβασίου, σουρούπωνε οι γειτονιές με τα  μικρά προσφυγικά σπιτάκια «γέμιζαν» από ζωή, οι γερόντισσες και οι νιές στα πεζοδρόμια συζητούσαν τα καθημερινά της λαϊκής οικογένειας και τα μικρά παιδιά, «γέμιζαν» με τις παιδικές φωνές τους, τους δρόμους.

 Οι άντρες γύριζαν απ’ το μεροκάματο στην οικοδομή, τα μακαρονοποιεία και τις φάμπρικες των  Ταμπάκικων  και ξαπόσταιναν στα καφενεδάκια του συνοικισμού.

 Οι κάτοικοι του Συνοικισμού  Βαρβασιού, αλλά και σ’ όλους τους προσφυγικούς συνοικισμούς του νησιού τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια  ανέπτυσσαν όλες τις κοινωνικές μορφές αλληλεγγύης , για να αντιμετωπίσουν τα μεγάλα μεταπολεμικά ζητούμενα (της ανεργίας, της έλλειψης στέγης, της φτώχειας, της ύδρευσης, της ακαταλληλότητας των δρόμων, της λειτουργίας του σχολείου και το κρύο ,που ταλαιπωρούσε τους μικρούς μαθητές  κλπ), προκειμένου να επιβιώσουν, πολύ περισσότερο ζούσαν τον ερχομό των παιδιών  της Μέσης Ανατολής, που συμμετείχαν  στις μάχες του Ελ Αλαμέιν και στις νηοπομπές  της Μεσογείου και των Ωκεανών, μεταφέροντας πολεμοφόδια στα μέτωπα του πολέμου και αντιμετωπίζοντας τα  ναζιστικά υποβρύχια, με απαράμιλλο θάρρος και «τιμήθηκαν» με τον εγκλεισμό τους στα ΣΥΡΜΑΤΑ.

 Οι Έλληνες στρατιώτες, ναύτες και αεροπόροι, ενταγμένοι στις γραμμές της Α.Σ.Ο. (Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση) της Μέσης Ανατολής, βρέθηκαν στο στόχαστρο της κυβέρνησης του Καΐρου, με πρωθυπουργό τον Εμμανουήλ  Τσουδερού, το βασιλιά Γεωργίου, τους Τεταρτοαυγουστιανούς, τους Βενιζελικούς και τους  Άγγλους μέντορές τους, αφού αντιτάχθηκαν στα σχέδιά τους να ελέγξουν την ηγεσία του στρατού, για  να μεθοδεύσουν την κατάληψη της πολιτικής εξουσίας ,με την απελευθέρωση της Ελλάδας. 

Στα  στρατόπεδα συγκέντρωσης, που δημιουργήθηκαν στην Αίγυπτο (Κασσασίν, Χελουάν, Καμπρίτ και  Αμρίγια), στο Σουδάν(Γκεμπέιτ), στην Κυρηναϊκή(Μπαρντία, Τμίμι και Γιαντζούρ) και στην Ερυθραία (Ντεκαμερέ, Σεμπέλ και Ασμάρα), ενεκλείσθησαν χιλιάδες αγωνιστές,(ανάμεσά τους και χιλιάδες Χιώτες) όπου δοκίμασαν τα πιο σκληρά βασανιστήρια, στερήσεις δολοφονικές και τρομοκρατικές επιθέσεις, στέρηση φαγητού και νερού και δίκες και καταδίκες σε φυλακίσεις και θάνατο.

 Στη Χίο (όπως και στον  προσφυγικό συνοικισμό Βαρβασίου) έπνεε (με τον ερχομό τους) άνεμος, δημοκρατικής δράσης,  προσφοράς και αλληλεγγύης, οι «σπουδαγμένοι» στα πανεπιστήμια της ερήμου, άνοιγαν καινούργιους ορίζοντες στην κοινωνία και δημιουργούσαν στέρεες βάσεις αφύπνισης του εργαζόμενου λαού. 

  Όμως  το αστικό κράτος, δεν έβλεπε με θετικό μάτι τη συμμετοχή του λαού στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα και κυρίως της νεολαίας του, που παρά την προσπάθεια της  δικτατορίας Ι. Μεταξά(1936-1940),να την  μπολιάσει, με τα φασιστικά ιδανικά, έγραψε με τη δράση της  στα πεδία των μαχών, ιστορικές στιγμές θυσίας και προσφοράς για την πατρίδα.

 Βήμα το βήμα λειτούργησε, αρχής γενομένης απ’ τις 20 Δεκέμβρη 1944, όπου ιδρύθηκε η Εθνική Οργάνωση Χίου (Ε.Ο.Χ.) και  έδρασε ως παρακρατικός μηχανισμός συμβάλλοντας στην επανάκαμψη των αστικών δυνάμεων (αρκετά από τα μέλη της είχαν δράσει στο πλευρό των κατοχικών δυνάμεων) στην τοπική εξουσία (Δήμος, εκκλησία- καθαίρεση Μητροπολίτη και διοικήσεων ΕΚΧ και σωματείων, καθώς και των Φιλανθρωπικών ιδρυμάτων) και την ανάπτυξη τρομοκρατικής δράσης στη Χώρα και τα χωριά. 

Η «Λευκή τρομοκρατία» στη Χίο  διήρκησε από τη συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φλεβάρη 1945) μέχρι το ξεκίνημα του ταξικού ένοπλου αγώνα του ΔΣΕ στη Χίο, (το φθινόπωρο του 1947), όπου με την καθοδήγηση κράτους και παρακράτους  έγιναν σημαντικές τρομοκρατικές δράσεις.

     Στα καφενεία του Καζάνα Δημήτρη, Διλβόη  Αντώνη, Πρωτόπαπα Γιώργη, Παπαδίνη κλπ.  ήταν η  ζωντάνια  διάχυτη… και  οι συζητήσεις που γίνονταν  γύρω από τα μεγάλα  προβλήματα  του συνοικισμού, πολλές και οι νεολαίοι αγωνιστές έδιναν τον τόνο, με τα ρηξικέλευθα  σχέδια τους, για να δει άσπρη μέρα ο μεροκαματιάρης εργάτης.  

  Στο καφενείο του Καζάνα, κόσμος πολύς , το κρασί και το ούζο ένωναν τις ψυχές και τα όνειρα των εργατών του προσφυγικού συνοικισμού, το κέφι έφερε το τραγούδι ,που ζωντανεύει τους ανθρώπους και  τους οδηγεί στα μονοπάτια της ζωής, η νέα γενιά του νησιού, που πήρε μέρος  στον αντιφασιστικό αγώνα του λαού μας και μπολιάστηκε με τις ιδέες της Λευτεριάς και του Κοινωνικής απελευθέρωσης  έσυρε πρώτη το τραγούδι, με σκοπούς που ζωογόνησαν καρδιές  και άντρωσαν συνειδήσεις στους δύσκολους καιρούς της σύγκρουσης με το τέρας του Χιτλερικού Φασισμού και τον Αγγλικό ιμπεριαλισμό στα Σύρματα. 

Τραγούδια που ύμνησαν τον Άνθρωπο, τους αγώνες του και τον οδήγησαν στους δρόμους της ταξικής σύγκρουσης, με την αστική τάξη και τους πάτρωνές της.

    Στον προσφυγικό  συνοικισμό του Βαρβασίου είχε πλέον νυχτώσει  έξω φυσούσε δυνατός άνεμος και το κρύο ήταν τσουχτερό κι όμως η πολιτική και κοινωνική δράση διαμόρφωνε τους δικούς της όρους στην αέναη σύγκρουση της εργατικής και αστικής τάξης.

   Το «ΕΜΠΡΟΣ» Όργανο Περιφερειακής Επιτροπής Χίου του ΚΚΕ αναγγέλλει τη στυγερή δολοφονία των δύο αγωνιστών, ώς εξής:

ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΕΣ ΜΕ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΟΝ ΠΑΝΤΕΛΙΔΗ ΔΟΛΟΦΟΝΗΣΑΝ ΔΥΟ ΠΟΛΙΤΕΣ ΣΤΟ ΒΑΡΒΑΣΙ

Οι δολοφόνοι έριξαν στο συγκεντρωμένο πλήθος και μετά τη δολοφονία έφυγαν τραγουδώντας.

                      «Σύντροφοι εγώ πεθαίνω, εσείς τραγουδάτε τον αγώνα μας.»

 «Αυτά τα ηρωικά λόγια ακούσαμε απ’ τον αξέχαστο σύντροφο, το Μανώλη Μαυράκη. Και σπαράζαν την καρδιά μας και φουρτούνιαζαν μέσα μας την αγανάκτηση. Αργά η θλιβερή συνοδεία τραβάει για το Σκυλίτσειο(νοσοκομείο) σηκώνοντας το λαβωμένο αδελφό.

Ο άλλος μας αδελφός ο Γιάννης Πήτας είναι πεσμένος νεκρός, με μια λαβωματιά κατάστηθα στην κλινική Χριστοφορίδη.(…)Χθες βράδυ κατά τις επτά μια ομάδα νέοι στο συνοικισμό Βαρβασίου τραγουδούσαν αντιφασιστικά τραγούδια. Ο χαρούμενος σκοπός είχε ενθουσιάσει τους κατοίκους του συνοικισμού, που τους χειροκροτούσε.  Μέσα στη γενική χαρά έφτασαν οι χωροφύλακες του σταθμού Βαρβασίου και ζήτησαν να σταματήσει το τραγούδι. Και αφού τραγούδησαν λίγο διαλύθηκαν ειρηνικά(…)Σε αρκετή ώρα κατέφθασε στο συνοικισμό πάνω σε στρατιωτικό αυτοκίνητο μια κουστωδία χωροφυλάκων οπλισμένων με αυτόματα όπλα , με επικεφαλής το γνωστό τρομοκράτη μοίραρχο Παντελίδη. Πήγαν στο καφενείο του συνοικισμού και συνέλαβαν δύο αθώους πολίτες, με την κατηγορία ότι τραγουδούσαν. Οι μητέρες και οι αδελφές των συλληφθέντων έτρεξαν τότε και ζήτησαν να τους αφήσουν ελεύθερους. Σε λίγο μαζεύτηκε, ολόκληρος ο συνοικισμός.

  Τότε ο Παντελίδης είπε: «Τραγουδούσατε, έ; Τώρα θα σας κάνω να κλάψετε.» 

  Και έκανε να βγάλει το πιστόλι του. Αλλά για πιότερη ευκολία άρπαξε το τόμιγκαν του διπλανού του χωροφύλακα και πυροβόλησε στο πλήθος φωνάζοντας: «Εν ονόματι του βασιλέως, πυρ!»

Ριπές αυτομάτων όπλων ρίχτηκαν τότε μέσα στον κόσμο. Οι σφαίρες σφύριζαν δαιμονισμένα και το πλήθος έτρεχε τρομοκρατημένο να σωθεί. Δύο λεβέντικα κορμιά έμειναν ξαπλωμένα στο δρόμο.

Ύστερα από αυτό η ορδή των χωροφυλάκων έφυγε τραγουδώντας προκλητικά.

Ο ειρηνικός συνοικισμός βυθίστηκε στο πένθος και στο κλάμα.(…)Σπαρακτική ήταν η σκηνή όταν έφτασε ο Γιώργης Μαυράκης (αδελφός του Μανόλη)λέγοντας: «Αγαπημένε μου αδελφέ. Τέσσερα χρόνια έλειπες και ήσουν φυλακισμένος (εννοεί τα σύρματα του Ντεκαμερέ) , για να έλθεις να σε σκοτώσουν οι άνανδροι φονιάδες.»2

  Ο δε Πρωτοπόρος , όργανο του πολιτικού συνασπισμού των κομμάτων του ΕΑΜ, παρουσιάζει το γεγονός της δολοφονίας των Συρματένιων αγωνιστών της Μ. Ανατολής δύο μέρες μετά:  

                                                    «ΑΠΩΛΕΙΑΙ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ ΔΥΟ ΝΕΚΡΟΙ»

«  Είναι Πέμπτη απόγευμα…. Ο «Έλλην» μοίραρχος κ. Παντελίδης  και οι « άνδρες» του δεν πήγαν στο θέατρο  κατά τη συνήθειά τους.  Έχουν  από νωρίς «ιερή αποστολή». Στις λαϊκές συνοικίες  συντελείται» μία Εθνική Καταστροφή  γίνεται  αφόρητη διασάλευση της τάξης , μία θρασύτατη πρόκληση κατά του «Κράτους του Νόμου»! 

Ο λαός τραγουδά  και το τραγούδι αυτό (…) του νοσταλγού πρέπει να σβήσει.

Στις 5, 30 μμ., το απόγευμα ο Εχθρός – Λαός επισημάνθηκε…

Τα παιδιά τραγουδούν στο Βαρβάσι. Το σιδερόφρακτο καμιόνι του θανάτου, με επικεφαλής τον Παντελίδη, μαζί με τα λαμπρά παλληκάρια της Ασφάλειας ορμά προς τον στόχο.

Σε λίγα λεπτά εξασφαλίστηκε  η τάξη, επικρατεί η γαλήνη του θανάτου. Ο τόπος του λαϊκού γλεντιού μεταβλήθηκε  σε σκηνή μαρτυρίου ! Δύο παιδιά  του λαού ξεψυχούν  βουτηγμένα στο αίμα , με τα νεανικά τους στήθη  ξεσχισμένα.(…) Το τραγούδι σβήστηκε!  Ακούγονται μόνο  φριχτές κραυγές πόνου, αγωνίας και κατάρας.

 Ο κ. Μοίραρχος καθώς βλέπετε  δεν ήταν θεατής σε θέατρο επιθεωρήσεως , γιατί είχε σπουδαίο ρόλο  ο ίδιος ήταν πρωταγωνιστής  σ’ ένα δράμα! 

 Στο δράμα του Ελληνικού λαού(…) που δέκα- τρείς  μήνες  τώρα παίζεται  με μακάβρια φυσικότητα, πάνω στα ματωμένα κορμιά μας, πάνω στον πονεμένο λαό, που σφάζουν με κανιβαλική αγριότητα οι λογής – λογής Παντελίδηδες.

 Ο αντικειμενικός σκοπός «επετεύχθη»! Δεν ήταν η τάξη που κινδύνευε  και στεναχωρούσε τον κ. Παντελίδη. Η τάξη δε διασαλεύεται, μ’ ένα τραγούδι  και δεν εξασφαλίζεται, με τη δολοφονία δύο ανθρώπων  και την άμεση φευγάλα. (…) ήταν να σκοτώσει! Να δολοφονήσει!

 Εδολοφόνησε κι έφυγε (…) Εκτέλεσε  πιστά τις διαταγές που πήρε  από τους  αφέντες του, τη  ΣΑΝ3 και του Μαύρου Μετώπου και γυρίζει στη βάση του θριαμβευτικά τραγουδώντας (…) Μπορεί και να βγάλει  το υπ’ αρθμ. 1 ανακοινωθέν  της νίκης του  ενάντια στο μισητό Εχθρό- Λαό:

 ΝΕΚΡΟΙ ΔΥΟ, οι ΕΑΜομκουμμουνισταί  Μανώλης Μαυράκης και Γιάννης Πήττας.  Ημέτεραι απώλειαι ουδείς.»

  (…) Ο Λαός δεν πεθαίνει ποτέ! Μάταια κουράζονται! Δεν θα πάψει να ζει  και να παλαίβει! (…)Όσο μεγάλες κι αν είναι οι θυσίες, ο λαός δεν σταματά ποτέ.

 Θα φτάσει στο τέρμα. Θα φτιάξει με τα χέρια του και με τον αγώνα του τη Νέα Ζωή. Θα συντρίψει τις αλυσίδες της σημερινής σκλαβιάς. Θα λυτρωθεί (…) Θα δουλέψει, θα ζήσει, Θα ΤΡΑΓΟΥΔΗΣΕΙ!4

Παραπομπές:

1.Δοκίμιο Ιστορίας ΚΚΕ, 1939-1949,  Τόμος Β2,έκδ. ΣΕ,  Αθήνα 2017,σελ. 41. (Λευκή τρομοκρατία είναι η περίοδος που τα όργανα κρατικά και παρακρατικά , δοκιμασμένα από την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής ,προέβησαν σε αντικομμουνιστική δράση και σε φοβερές αγριότητες.) 

2.«Εμπρός», 18-1-1946,α.φ.127,σελ.2.

3.Αργύρης Δ. Ζερβούδης, «οπλίτης άνευ ειδικότητας» Εθνική Αντίσταση Μεσανατολής, 1941-1946 Η ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΤΟΥ ΕΛ ΑΛΑΜΕΙΝ, Χίος 1985,σελ 127,ΣΑΝ- (Οργάνωση Βασιλοφρόνων αξιωματικών).

4.«Πρωτοπόρος», α.φ.168,20-1-1946,σελ.1.

Γιώργης Η. Αμπαζής
Δάσκαλος, μέλος του Γ.Σ. της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ