3 Οκτώβρη 1943: Το τριπλό στυγερό έγκλημα του «Ελληνικού Στρατού» στο Βάγγου Μεγαλόπολης

Το 1943 οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ δίνουν μάχες απ’ άκρο σ’ άκρο της Ελλάδας προκαλώντας τρομαχτικά πλήγματα στον Γερμανοφασίστα καταχτητή. Δεν χρησιμοποιούν, όμως, όλοι οι Έλληνες τα όπλα για τον ίδιο σκοπό. Το γεγονός ότι η ΕΑΜική Αντίσταση πάλευε για καλύτερες μέρες για το λαό κι όχι μόνο για την απελευθέρωση δεν το συγχώρεσε στον ΕΛΑΣ η καθοδηγούμενη από τους Άγγλους ντόπια αντίδραση.

Η δράση του ΕΔΕΣ σε διάφορες της Ελλάδας και φυσικά των ταγμάτων ασφαλείας, αλλά και άλλων προδοτικών οργανώσεων που συνεργάζονται απροκάλυπτα με τους φασίστες καταχτητές, σκοπό έχει να χτυπηθεί ο ΕΛΑΣ και στο σύνολό της η ΕΑΜική Αντίσταση που οργανώνει κάθε πτυχή της ζωής του αγωνιζόμενου λαού και βάζει τις βάσεις για λαϊκή εξουσία.

Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η στυγερή δολοφονία τριών στελεχών του ΕΑΜ στο χωριό Βάγγου Μεγαλόπολης, σαν σήμερα, στις 3 του Οκτώβρη 1943, από τμήμα του «Ελληνικού Στρατού», ένοπλης προδοτικής οργάνωσης που διοικούσε ο Τηλέμαχος Βρεττάκος. Οι λεπτομέρειες του τριπλού αυτού στυγερού εγκλήματος περιγράφονται στην έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ “Έπεσαν για τη ζωή”. Στην έκδοση η αντιεαμική οργάνωση αναφέρεται ως «Εθνικός Στρατός», πιθανότατα να την αποκαλούσαν και έτσι εκείνη την εποχή, ενώ στα αποσπάσματα από το βιβλίο που παρατίθενται αναφέρεται ως «Ελληνικός Στρατός», χωρίς βέβαια να αλλάζει η ουσία που είναι ο αντιδραστικός ρόλος και η προδοτική της δράση.

Στις 3 Οκτώβρη 1943 στο χωριό Βάγγου Μεγαλόπολης έγινε μια στυγερή δολοφονία τριών στελεχών της τοπικής οργάνωσης του ΕΑΜ από τμήμα του «Εθνικού Στρατού» (ΕΣ) που διοικούσε ο ίλαρχος Τηλέμαχος Βρεττάκος, 35 μέρες μετά την υπογραφή του συμφώνου ΕΣ – ΕΛΑΣ στις 28/8/43. Ηθικοί αυτουργοί και του εγκλήματος αυτού ήταν οι ελληνικές (της εξόριστης κυβέρνησης) και αγγλικές αποστολές, οι βασιλόφρονες πολιτικοί της Λακωνίας και οι Γερμανοί καταχτητές που όλοι τους έκαναν το παν για τη διάλυση του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Φυσικός αυτουργός ο ίλαρχος Τηλέμαχος Βρεττάκος.

Ο Τηλέμαχος Βρεττάκος αρχικά μπήκε στο ΕΑΜ και στον ΕΛΑΣ και κατέλαβε ανώτερες θέσεις. Μετά από αρκετές παλινωδίες, με την υποκίνηση των Άγγλων αποστάτησε και προσπάθησε να δημιουργήσει αντιΕΑΜικές και αντιΕΛΑΣίτικες ομάδες στα πλαίσια του ΕΣ.

Στις 3 Οκτώβρη 1943 πέρασε από το χωριό Βάγγου Μεγαλόπολης. Η ΕΑΜική Επιτροπή του χωριού, μην ξέροντας ακόμα την αποστασία του, υποδέχεται τον Τ. Βρεττάκο και τους αντάρτες του με χαρές και πανηγύρια. Με το πρόσχημα ότι η οργάνωση (η ΕΑΜική, γιατί άλλη δεν υπήρχε) του χωριού επιβράδυνε δήθεν την παρασκευή του συσσιτίου, οι τραμπούκοι του Βρεττάκου έδειραν ανελέητα τον Παναγιώτη Ξηνταβελώνη (υπεύθυνο της οργάνωσης) και τους παρασκευαστές του συσσιτίου.

Την άλλη μέρα έπιασε τρία στελέχη της ΕΑΜικής Επιτροπής, τους Ηλία Μιχαλόπουλο από τη Μεγαλόπολη, Κώστα Γιαννακούρα και Νίκο Χρόνη (γαμπρό του Γιαννακούρα), και τους εκτέλεσε πιστεύοντας έτσι ότι θα τρομοκρατηθούν οι ΕΑΜίτες και θα διαλύσει το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Φεύγοντας διέταξε να μην ταφούν τα πτώματά τους.

Τις εγκληματικές του πράξεις συμπλήρωσε με την προδοσία. Στο βιβλίο του Γιάννη X. Ρουμελιώτη «Η Εθνική Αντίσταση στη Λακωνία 1941 – 1945», σελ. 99-100 σημειώνεται: «…Στη Βυτίνα συναντιέται (3.10.1943) απρόοπτα με γερμανική φάλαγγα καταμεσής στην πλατεία. Οι κάτοικοι περιμένουν σύγκρουση. Αντί για σύγκρουση όμως με κατάπληξη βλέπουν τον ίλαρχο Βρεττάκο να προχωρεί προς το Γερμανό αξιωματικό, να παραδίνει το πιστόλι του, ν’ ανταλλάσσει θερμή χειραψία με το Γερμανό αξιωματικό και σύγκρουση να μη γίνεται.

Το ίδιο, σε λίγες μέρες, γίνεται και στα Τρόπαια. Γράφει ο ίδιος ο Βρεττάκος στο Ημερολόγιό του: «10 Οκτωβρίου (1943). Τμήμα Γερμανών μένον ενταύθα απέδωσε τιμές εις σημαία μας, το ίδιο και στην Κατσουλιά (Γορτυνία). Στο Μοναστηράκι συναντήθηκε με τον Καραχάλιο, τον Καστόρη και τον λήσταρχο Καραλή. Όλοι μαζί σχημάτισαν δύναμη από 350 αντάρτες. Μαζί τους βρίσκονταν άγγελοι προστάτες, δύο αξιωματικοί Άγγλοι, ο Άντονι και ο Πίτερ…».

Στην ίδια περίοδο τμήμα του «Ελληνικού Στρατού» δολοφόνησε στη Μάνη το στέλεχος του ΕΑΜ Λακωνίας Κουρούνη Κλέαρχο, καθηγητή που καταγόταν από την Κω Δωδεκανήσου.

Μερικά ακόμα περιστατικά που δείχνουν την προδοσία σημαντικής μερίδας του «Ε.Σ.» και την κατάληξή του σημειώνονται στο βιβλίο του Κ. Βουγιουκλάκη: «Οι πρωτοπόροι του αγώνα, η Εθνική Αντίσταση στη Λακωνία», σελ. 96-97 και από την άλλη την ανωτερότητα του ΕΑΑΣ και των μαχητών του:

«Τρίτη συνάντηση έγινε στην Κατσουλιά Γορτυνίας και οι χιτλερικοί έκαναν το τραπέζι στον ίλαρχο και στους ένοπλους άντρες του.

Όλα τα παραπάνω στοιχεία είναι βεβαιωμένα και από σφόδρα αντιΕΑΜικές πηγές. Ας αναλογιστεί ο αναγνώστης ποια θα ήτανε τα επακόλουθα των συναντήσεων αυτών, εάν επρόκειτο για αντάρτες του ΕΛΑΣ κι όχι του ΕΣ, και ας κρίνει.

Ακόμη πιο αποκαλυπτική είναι η συνάντηση που έγινε στην Παλιόχωρα. Στις 26 Οχτώβρη ανήμερα τ’ Αη Δημήτρη, ο Βρεττάκος έβγαλε λόγο στην εκκλησία, με φοβέρες για πλήρη εξόντωση του ΕΑΜ -ΕΛΑΣ και των… καταχτητών…

Το απόγευμα της ίδιας μέρας μπήκανε στην Παλιόχωρα μια φάλαγγα αυτοκίνητα με Γερμανούς στρατιώτες. Μαζί τους ήταν και ο Γερμανός φρούραρχος Καλαμάτας με το νομάρχη Περρωτή και μερικούς απεσταλμένους του Παπαδόγκωνα. Οι κάτοικοι φοβισμένοι περίμεναν ότι θα εκδηλωθεί αιματηρή συμπλοκή στο χωριό τους. Αλλά αντί για σύγκρουση είδανε κατάπληχτοι χαιρετούρες και αγκαλιάσματα. Αντί για φονικούς πυροβολισμούς, ανταλλάχτηκαν χειραψίες και φιλιά. Οι επισκέπτες σιγοκουβέντιασαν για λίγο με τον “αντάρτη” ίλαρχο, άφησαν αρκετά κιβώτια με πυρομαχικά και αναχώρησαν. Έγινε ολοφάνερο ότι ο Βρεττάκος δεν υπηρετούσε τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα αλλά τον καταχτητή. Ο ΕΛΑΣ είχε υποχρέωση να εμποδίσει την ύπαρξη κι ανάπτυξη ενός δεύτερου εχθρού.

Στις 27 Οχτώβρη το βράδυ επιτέθηκε στην Παλιόχωρα. Η μάχη κράτησε περίπου 18 ώρες. Ο ΕΣ, καλά οχυρωμένος στα σπίτια, έριχνε φωτοβολίδες όλη τη νύχτα ζητώντας ενίσχυση από τους Γερμανούς της Καλαμάτας. Η βοήθεια όμως δεν έφτασε.

Την άλλη μέρα το μεσημέρι ο τραγικός ίλαρχος, βαριά πληγωμένος στο στήθος, βρισκότανε στα χέρια του ΕΛΑΣ. Μεταφέρθηκε στο μοναστήρι της Δίμιοβας και το ΕAM κάλεσε όλους τους γιατρούς της περιοχής να τον βοηθήσουν. Μεταξύ αυτών και ο γιατρός Κουμάντος που έκανε πολλά χρόνια δήμαρχος Καλαμάτας. Οι γιατροί προσπάθησαν να σώσουν τον τραυματία χωρίς να το κατορθώσουν. Σε λίγες μέρες πέθανε.

Προτού πεθάνει, ο συνταγματάρχης Τσικλιτήρας και ο ταγματάρχης Αναστασόπουλος τον ρώτησαν γιατί τάχτηκε ενάντια στον ΕΛΑΣ. Η απάντησή του ήταν πως παραπλανήθηκε από “σκοτεινές δυνάμεις” και έπεσε θύμα τους. ΕΛΑΣίτες αυτόπτες μάρτυρες έλεγαν – τότε – ότι κατά τη διαδρομή προς τη Δίμιοβα, ο Βρεττάκος επανέλαβε πολλές φορές αγαναχτισμένος τη φράση: “Άτιμη Αγγλία… ”.

Ο αντικομμουνιστής Αρ. Μπουλούκος έγραψε στην εφημερίδα “Εθνικός Κήρυξ” στις 15/12/61 ότι ο τραυματίας Βρεττάκος “…έτυχε περιποιήσεως και περιθάλψεως από τους νικητάς του”. Προσθέτει μάλιστα και ένα διάλογο του ίλαρχου Βρεττάκου με τον ίλαρχο ΕΛΑΣίτη Ηλ. Καραμούζη:

…Ο νικητής ρώτησε τον τραυματία αιχμάλωτο:

– Δέχεσαι ένα τσιγάρο από έναν κομμουνιστή;

– Το δέχομαι. Δέχεσαι έναν αναπτήρα ενθύμιον από έναν αγνό Έλληνα;

Και ο Καραμούζης πήρε τον προσφερόμενο αναπτήρα…

Η λεπτομέρεια αυτή μαρτυρά πως οι ΕΛΑΣίτες δεν πείραξαν τα προσωπικά αντικείμενα του αιχμαλωτισμένου αντιπάλου τους. Και δεν πρόκειται για μια ιδιάζουσα περίπτωση. Η συμπεριφορά αυτή ήτανε γενικός κανόνας στους ΕΛΑΣίτες. Το «πλιάτσικο» για τον αντάρτη του ΕΛΑΣ ήταν πράξη ταπεινωτική και απαράδεκτη. Τα φτωχά αγροτόπαιδα, πιστά στον όρκο που είχαν δώσει στο λαό και στη συνείδησή τους, απόφευγαν με σιχασιά κάθε ενέργεια και πράξη που τους ατίμαζε σαν άτομα και σαν αγωνιστές. Δε λεηλατούσαν τις προίκες κοριτσιών. Δε λήστευαν τα μοναστήρια και τις εκκλησιές. Δεν άρπαζαν το βιός των χωρικών και τα κοπάδια των φτωχοκτηνοτρόφων. Δε σκότωναν μικρά παιδιά. Δεν έσφαζαν γυναίκες γκαστρωμένες. Δε βίαζαν Ελληνοπούλες. Αυτά ήταν έργα των καταχτητών και των συνεργατών τους ταγματασφαλιτών, όπως φαίνεται σε επόμενες σελίδες του βιβλίου.

Η μοναδική φροντίδα του ΕΛΑΣίτη ήταν να τσακίσει τον καταχτητή. Η μεγάλη του χαρά, να προμηθευτεί καινούργιο όπλο και φυσίγγια. Ο αντάρτης του ΕΛΑΣ διαπαιδαγωγήθηκε με ανώτερα ιδανικά. Τι αυτό τον διέκρινε συνειδητή πειθαρχία και σεβασμός. Ήθος, παλικαριά κι αυτοθυσία. Αντοχή στις κακουχίες και στις στερήσεις χωρίς παράπονο».

(Φωτογραφία αρχείου)