5 Φλεβάρη 1943 – “ΕΙΣ ΘΑΝΑΤΟΝ, Έλληνες εργάτες, λόγω σαμποτάζ βαριάς μορφής επί αεροπορικών κινητήρων”

«Δι’ αποφάσεως του παρά τω Γερμανώ Στρατιωτικώ Διοικητή της Νοτίου Ελλάδος Στρατοδικείου, καταδικάστηκαν την 5ην Φεβρουαρίου 1943 εν συνεδριάσει διεξαχθείσης παρουσία ολοκλήρου του προσωπικού ενός γερμανικού στρατιωτικού εργοστασίου εν Αθήναις, εις θάνατον, Έλληνες εργάται λόγω σαμποτάζ βαρείας μορφής επί αεροπορικών κινητήρων…».

Σαν σήμερα, 5 Φεβρουαρίου 1943, έλαβε χώρα το σαμποτάζ στους κινητήρες των γερμανικών αεροπλάνων στο εργοστάσιο του Μαλτσινιώτη (ΠΥΡΚΑΛ του Υμηττού). Πρόκειται ίσως για ένα από τα πιο σημαντικά σαμποτάζ όλου του πολέμου. Μια από τις πιο λαμπρές σελίδες της Εθνικής Αντίστασης.

Το εργοστάσιο της ΠΥΡΚΑΛ

Η σημερινή ΠΥΡΚΑΛ στον Υμηττό, ήταν τότε το Καλυκοποιείο Μαλτσινιώτη. Εκεί οι Γερμανοί επισκεύαζαν κινητήρες των πολεμικών τους αεροπλάνων. Στο επιταγμένο αυτό εργοστάσιο είχαν εγκατασταθεί τέσσερις γερμανικές εταιρείες για τη συντήρηση και την επισκευή κινητήρων των μαχητικών αεροσκαφών «Στούκας» και «Μέσερμιντ», που επιχειρούσαν στη βόρεια Αφρική, στην προέλαση του στρατηγού Ρόμελ.

Το σαμποτάζ οργάνωσαν κι εκτέλεσαν μια ομάδα Έλληνες εργάτες από το Εργατικό ΕΑΜ, σε συνεργασία με τον επικηρυγμένο από τους Γερμανούς Ρώσο σαμποτέρ Γιούρα Ιβανόφ. (Καθόταν μόνιμα έξω από το εργοστάσιο, από το 1942, σαν ζητιάνος. Τέτοιες εικόνες δεν ήταν ασυνήθιστες τότε. Έκανε τις επαφές του με τους εργάτες σε ένα κοντινό ταβερνάκι. Πρόκειται για τον αθλητή του Ηρακλή, που απ’ αυτόν πήρε το όνομά του το “Ιβανόφειο”).

Ο Γκ. Ιβανόφ

Άγαλμα του Γκ. Ιβανόφ στη Θεσσαλονίκη

Αφού πρώτα επισκεύαζαν κανονικά τους κινητήρες κι αφού οι Γερμανοί τους δοκίμαζαν στα τεστ ποιότητας και αντοχής, ώστε να είναι έτοιμοι για να τοποθετηθούν στα αεροπλάνα, έριχναν μέσα στους κινητήρες ρινίσματα σιδήρου, παξιμάδια από βίδες και άλλα μεταλλικά αντικείμενα. Στα “τεστ οριζόντιας θέσης”,  οι κινητήρες δεν έβγαζαν κάποιο πρόβλημα. Αλλά φυσικά όταν έμπαιναν στα αεροπλάνα και κατά τη διάρκεια της πτήσης έρχονταν σε πλάγια ή κάθετη θέση, τα ρινίσματα έμπαιναν μέσα στα έμβολα, τα άρπαζε ο στροφαλοφόρος κι ο κινητήρας έσπαζε ή τουλάχιστον πάθαινε εμπλοκή.

Σύμφωνα με μια περιγραφή “Ο Ηλίας Αλεβιζάκης μαζί με τον Βασίλη Ιωαννίδη και τον Βαρκάδο, και οι τρεις εργάτες, πήγαιναν το πρωί στη δουλειά τους με το στόμα γεμάτο μεταλλικά θρύμματα. Αυτά τα θρύμματα τα φυσούσαν (έφτυναν) μέσα στις μηχανές των αεροπλάνων”.

Πάνω από 400 κινητήρες αεροπλάνων σαμποταρίστηκαν με αποτέλεσμα να συντριβούν πολλά γερμανικά αεροσκάφη και να σκοτωθούν δεκάδες Γερμανοί αεροπόροι. «Μέχρι να καταλάβουν οι Γερμανοί τη δολιοφθορά κατέπεσαν περίπου 400 αεροπλάνα», λέει ο Παναγιώτης Μοσχολιός, εργάτης στο εργοστάσιο.

Οι Γερμανοί ούτε είχαν υποπτευθεί ότι οι πτώσεις των αεροπλάνων τους στην Αφρική ξεκινούσαν από τον Υμηττό.

Κάποια στιγμή όμως, από κάποιο τυχαίο γεγονός, οι Γερμανοί λύνοντας μερικούς κινητήρες διαπίστωσαν ότι όλοι τους είχαν μέσα τα ρινίσματα του θανάτου.

Στις 4 Ιανουαρίου 1943, έγινε η εκτέλεση του Γεώργιου Ιβάνοφ, που είχε συλληφθεί το Δεκέμβριο. Ίσως οι Γερμανοί ξετυλίγοντας το κουβάρι της πλούσιας δράσης του να θυμήθηκαν το ζητιάνο έξω από το εργοστάσιο Μαλτσινιώτη κι έκαναν τη σύνδεση με τους κινητήρες.

Αμέσως προχώρησαν σε συλλήψεις κι έστησαν μια δίκη στις 5 Φλεβάρη του 1943, μέσα στο εργοστάσιο, μπροστά σε όλους τους εργαζόμενους.

Η απόφαση αυτού του δικαστηρίου είναι αυτή που αναφέραμε στην αρχή: “εις θάνατον, Έλληνες εργάται λόγω σαμποτάζ βαρείας μορφής επί αεροπορικών κινητήρων”.

Την επόμενη μέρα, 6 Φλεβάρη 1943, εκτελέστηκαν οι καταδικασθέντες σε θάνατο πατριώτες:
Αλεβιζάκης Ηλίας, 19 χρονών, από το Νέο Κόσμο
Βαρκάδος Αυρήλιος, 26 χρονών, από την Ηλιούπολη, μέλος του ΚΚΕ
Ιωαννίδης Βασίλης, 21 χρονών, από τον Υμηττό, μέλος του ΚΚΕ
Οικονομίδης Δημήτρης, 20 χρονών
Ρούσσος Απόστολος, 19 χρονών.

Μνημείο στο χώρο της ΠΥΡΚΑΛ

Ανάμεσα στους κατηγορούμενους ήταν και ο Χρήστος Κατσιγιάννης, ο μετέπειτα λογοτέχνης και ηθοποιός, ο οποίος γλίτωσε το απόσπασμα λόγω ηλικίας, ήταν τότε 13 χρονών (έτσι αναφέρει ο Βασίλης Μπαρτζιώτας). Ακόμα αναφέρεται ανάμεσα στους εκτελεσμένους και ο 15χρονος Κουτρουλάκης Μανώλης (στο “Έπεσαν για τη Ζωή”. Έκδοση ΚΕ του ΚΚΕ).

ΠΗΓΕΣ:
Ημεροδρόμος
Καθημερινή

Περισσότερα για τον Ιβάνοφ μπορείτε να δείτε στη “Μηχανή του Χρόνου” και την ΕΡΤ.