Η έκρηξη στο Γοργοπόταμο 29 Νοέμβρη 1964 – Καταδικάζοντας τα θύματα
Το ανεξιχνίαστο αυτό έγκλημα θεωρείται δικαίως, μαζί με το σαμποτάζ του Έβρου, ως ένας από τους βασικούς κρίκους που οδήγησαν τελικά στην επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών λίγα χρόνια αργότερα.
Η 29η Νοέμβρη 1964 προοριζόταν να είναι μια μέρα τιμής και μνήμης στους αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης που είχαν επιτύχει την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου στις 25 Νοέμβρη 1942. Ήταν η πρώτη φορά που είχε καθιερωθεί επίσημα ο εορτασμός, από την τότε κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου, που ήθελε με αυτό τον τρόπο να δείξει ότι διαφοροποιούνταν από την προηγούμενη «δεξιά» διακυβέρνηση, παρά το βαθύ αντικομμουνισμό που τη διακατείχε. Η επισημότητα της τελετής είχε ως αποτέλεσμα να συγκεντρωθούν στο σημείο 10.000 κατ’άλλους 20.000 άνθρωποι, οι περισσότεροι προσκείμενοι στην ΕΔΑ, που είχε εκεί οργανωμένες δυνάμεις, ανάμεσά τους τη Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, ενώ πολυάριθμοι ήταν και παλιοί αγωνιστές της αντίστασης, ανάμεσά τους ο στρατηγός Αυγερόπουλος του ΕΛΑΣ, αλλά και μέλη του ΕΔΕΣ. Την τραγωδία που ακολούθησε περιγράφει ο αυτόπτης στα γεγονότα Μπάμπης Παπαδόπουλος (μαζί με το στρατηγό Γεράσιμο Αυγερόπουλο, τον τότε δήμαρχο Πειραιά Γιάννη Αλιφραγκή και το γιατρό Ιωάννου), σε μαρτυρία του στο Ριζοσπάστη:
Στις 10.25 φτάσαμε στον Γοργοπόταμο, στον τόπο της τελετής. Προχωρήσαμε μέσα στο πλήθος, το οποίο φώναζε ΕΛΑΣ – ΕΛΑΣ -Αντίσταση. Μετά από λίγο έρχεται και ο Δεσπότης Λαμίας μαζί με τον τότε υπουργό Δημόσιας Τάξης της ΕΡΕ Ευάγγελο Καλαντζή και αρχίζει η δοξολογία. Στη συνέχεια γίνεται η κατάθεση των στεφανιών και όταν έρχεται η σειρά του ΕΛΑΣ, ο τελετάρχης ανακοινώνει τη λήξη της κατάθεσης.
Αμέσως ακολούθησε ένα μεγάλο βουητό από το πλήθος του κόσμου, που αποδοκίμαζε την αισχρή αυτή ενέργεια. Στο διάστημα αυτό έχουν φύγει και οι επίσημοι, οπότε σε 15 περίπου λεπτά γίνεται η φονική έκρηξη της νάρκης, με αποτέλεσμα 14 νεκρούς και 37 τραυματίες. Αμέσως κάνουμε έναν κύκλο γύρω από τους νεκρούς και τους τραυματίες και προσπαθούμε να καταλάβουμε τι γίνεται.
Ενας λοχαγός που ήταν εκεί τον βλέπω να πηγαίνει σ’ ένα τζιπ για να φύγει και του φωνάζω: «Κύριε λοχαγέ, όταν σε μια μάχη έχετε νεκρούς και τραυματίες τι κάνετε, αφήνετε τους τραυματίες να πεθάνουν; Είμαι υπεύθυνος της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη και σε παρακαλώ να μου δώσεις το τζιπ να μεταφέρω τους τραυματίες». Ο λοχαγός τότε συγκινήθηκε και μου έδωσε αμέσως το τζιπ, με το οποίο μετέφερα 4 τραυματίες σε κλινική. Μετά έφυγα περπατώντας 5 περίπου χιλιόμετρα και βγήκα στην Εθνική οδό, όπου και σταμάτησα το πρώτο πούλμαν που είδα με μαύρα πανιά στην κεραία κρεμασμένα. Ηταν οι σύντροφοί μας που γυρνούσαν, όπως όπως, πίσω στην Αθήνα.
Οι τέσσερις νάρκες που σκότωσαν τόσους ανθρώπους αποδόθηκαν επισήμως σε κατάλοιπα δυο ναρκοπεδίων του εμφυλίου, ωστόσο προκάλεσε εξαρχής πολλά ερωτηματικά το γεγονός πως δεν είχε σκάσει κατά τους προηγούμενους, ανεπίσημους εορτασμούς ή και σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή, καθώς ήταν ένα σημείο στο οποίο βοσκούσαν συχνά ζώα και προφανώς περνούσαν και οι ποιμένες τους. Επιπλέον, σύμφωνα με έγγραφα του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, η περιοχή είχε εκκαθαριστεί τρεις φορές μετά τον πόλεμο, το 1951, το 1955 και το 1957.
Την επομένη της σφαγής ο πρόεδρος της ΕΔΑ Γιάννης Πασαλίδης κατήγγειλε την ύπαρξη «χούντας» στο στράτευμα με αρχηγό τον τότε υπουργό Άμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά, ο οποίος αργότερα έπαιξε το γνωστό σκοτεινό ρόλο στα Ιουλιανά. Τι σημαίνουν τα ταξίδια των στρατηγών του ΝΑΤΟ, σε Αγκυρα, Αθήνα, Λευκωσία και αντιστρόφως; – ρωτούσε ο Γ. Πασαλίδης. Οδηγείτε τον ελληνικό λαό στο βάραθρο, στο οποίο πρώτος εσείς θα πέσετε».
Τον Αύγουστο του 1965 έφθασε στα γραφεία δυο εφημερίδων, της «Αθηναϊκής» και του «Έθνους» ένα έγγραφο με ημερομηνία 18.6.1965 που αποδιδόταν στο συνταγματάρχη Ο.Κ Μάρσαλ στρατιωτικό ακόλουθο της αμερικανικής πρεσβείας, με το οποίο ενημέρωνε την Ουάσινγκτον για τα γεγονότα του Γοργοπόταμο, τα οποία και παρουσίαζε ως ενορχηστρωμένα από αξιωματικούς της CIA.
Σύμφωνα με το ίδιο έγγραφο οι δράστες ήταν Έλληνες που είχαν έρθει από τη Γερμανία, χωρίς σχέση με την περιοχή και επέστρεψαν αμέσως μετά την έκρηξη στη βάση τους. Επιπλέον, αναφέρονταν πως οι δίκες για την υπόθεση, που μόλις είχαν τελειώσει, δε θα επηρέαζαν την πορεία της επιχείρησης “Βέλος – 1”, την οποία όμως δεν είχαν εκμεταλλευθεί οι “φίλοι μας” στο στρατό και το ναυτικό. Όπως είναι φυσικό, η πρεσβεία διέψευσε αμέσως τη γνησιότητα του εγγράφου, ενώ υποβλήθηκε μήνυση κατά των εντύπων που αναπαρήγαγαν το έγγραφο, χωρίς ποτέ να εκδικαστεί η υπόθεση.
Η αλήθεια δεν ήρθε στο φως, καθώς ουδέποτε το αστικό κράτος ενδιαφέρθηκε για την αποκάλυψη της αλήθειας. Αντιθέτως, οι δικαστικές αρχές επέλεξαν να ενοχοποιήσουν τα θύματα, οδηγώντας αγωνιστές της αντίστασης στο εδώλιο του κατηγορουμένου το Μάη του 1965. Από τους 18 κατηγορούμενους, οι δώδεκα καταδικάστηκαν. Οι βαρύτερες ποινές επιβλήθηκαν στο γγ της Πανελλήνιας Ένωσης Αναπήρων Τραυματιών Εθνικής Αντίστασης Κώστα Τασόπουλο και το μέλος του Δ.Σ. της Πανελλήνιας Ένωσης Θυμάτων Γερμανικής Κατοχής «Φοίνιξ» Άννα Σολωμού, που καταδικάστηκαν σε 3 χρόνια φυλάκιση. Ελάχιστα μικρότερη ήταν ποινή που επιβλήθηκε στον ίδιο τον Αυγερόπουλο, αλλά και τον Σπύρο Μπέκιο, που ήταν ανάμεσα σε όσους συμμετείχαν στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου το 1942. Ο Αυγερόπουλος μάλιστα, που είχε απουσιάσει για λόγους υγείας από την πρώτη εκδίκαση, οδηγήθηκε στη φυλακή, όταν στο εφετείο του επιβλήθηκε 2ετής φυλάκιση.
Το ανεξιχνίαστο αυτό έγκλημα θεωρείται δικαίως, μαζί με το σαμποτάζ του Έβρου, ως ένας από τους βασικούς κρίκους που οδήγησαν τελικά στην επιβολή της χούντας των συνταγματαρχών λίγα χρόνια αργότερα.
