Η σφαγή στα Κερδύλλια – Η πρώτη μαζική εκτέλεση αμάχων από τους Ναζί στη Βόρεια Ελλάδα

Η σφαγή στα Άνω και Κάτω Κερδύλλια το φθινόπωρο του 41′ ήταν η πρώτη μαζική εκτέλεση Ελλήνων από τους Ναζί, η πρώτη φορά που οι φασίστες έδειξαν το κτηνώδες πρόσωπό τους και εκτέλεσαν αμάχους, με βάση την αρχή της “συλλογικής ευθύνης” που θεωρεί ένοχο όλο το λαό της κατεχόμενης χώρας κι εφαρμόζει αντίποινα στον άμαχο πληθυσμό για τις πράξεις των ανταρτών.

Από τους πρώτες μήνες της Κατοχής ανέλαβαν δράση διάφορες αντάρτικες ομάδες στις ορεινές περιοχές, προτού καν ιδρυθεί το ΕΑΜ και συσπειρωθούν στον ΕΛΑΣ. Από τον Αύγουστο του 1941, κάνει την εμφάνισή της η πρώτη οργανωμένη αντάρτικη ομάδα στην ορεινή περιοχή των Κερδυλλίων, με την ονομασία “Οδυσσέας Ανδρούτσος”, που παραπέμπει στην Επανάσταση του 21′, και με επικεφαλής τους Στέργιο Μουδιώτη, Θανάσκη Γκένιο (Λασσάνη) και Περικλή Σταματόπουλο. Ακριβώς την ημέρα ίδρυσης του ΕΑΜ οι αντάρτες κάνουν την πρώτη συντονισμένη τους επιχείρηση, πιάνουν στον ύπνο τους Έλληνες χωροφύλακες και αποσπούν οπλισμό από τον αστυνομικό σταθμό της Ευκαρπίας.

Οι κατακτητές αρχίζουν να ανησυχούν, παίρνουν πληροφορίες για τη δράση των ανταρτών από τον προδότη Γιάννη Κικήρα, προειδοποιούν τους κατοίκους στα Άνω και Κάτω Κερδύλλια να μη δώσουν την παραμικρή βοήθεια στους αντάρτες και λίγες μέρες μετά κάνουν πράξη τις απειλές τους και περικυκλώνουν τα χωριά, με δύο γερμανικούς λόχους, που έδρευαν στη Νιγρίτα (πρωτεύουσα της επαρχίας Βισαλτίας), τα ξημερώματα της 17ης Οκτωβρίου.

Αιφνιδιάζουν τους κατοίκους, τους συγκεντρώνουν με τη βία στην πλατεία, ξεχωρίζουν τους άντρες ηλικίας από 15 έως 60 ετών και με απάνθρωπο κυνισμό τους βάζουν να σκάψουν τους τάφους τους, προτού τους εκτελέσουν ενώπιον όλων των γυναικόπαιδων. Στη συνέχεια έβαλαν φωτιά για να κάψουν τα σπίτια, καταστρέφοντας ολοσχερώς τα Κερδύλλια (μόνο οι εκκλησίες γλίτωσαν), ενώ πραγματοποίησαν κι άλλες επιδρομές σε γειτονικά χωριά.

Μερικές μέρες αργότερα, στις 2 Νοεμβρίου, ο δωσιλογικός Τύπος θα δημοσιεύσει την εξής αναφορά, σχετικά με τη σφαγή στα Κερδύλλια.

«Εις τα βουνά δυτικώς του Στρυμόνος δρα από εβδομάδων μία κομμουνιστική συμμορία απαρτιζόμενη από κατοίκους των πέριξ χωρίων και επιδιδόμενη εις την ληστείαν των πλουσίων χωρικών της περιοχής όπως προσποριστεί χρηματικά μέσα, τη σύλληψιν Ελλήνων αστυνομικών προς αφαίρεση των όπλων των και δι’ αυτών τον φόνον Γερμανών στρατιωτών… Περί τα τέλη Σεπτεμβρίου εδολοφονήθησαν εις θέσιν Λαχανά 2 Γερμανοί στρατιώται και προ ημερών εγένετο απόπειρα εναντίον του γερμανικού στρατού, με αποτέλεσμα το φόνο δύο Γερμανών ναυτών και τον βαρύ τραυματισμόν ενός άλλου εις Καλόκαστρον. Εν συνεχεία διά των παρά του γερμανικού στρατού ληφθέντων μέτρων κατεστράφησαν παρ’ αυτού τα χωριά Ανω και Κάτω Κερδύλλια, οι κάτοικοι των οποίων αποδεδειγμένως ανήκον εις την εν λόγω συμμορία τροφοδοτούντες και υποστηρίζοντες ταύτην παντοιοτρόπως».

Ο τραγικός απολογισμός ξεπέρασε τα 200 θύματα και ήταν απλώς το πρώτο δείγμα για τις κτηνώδεις πρακτικές της ναζιστικής Κατοχής. Τα χωριά που καταστράφηκαν δεν ξανακατοικήθηκαν κι ουσιαστικά έσβησαν από το χάρτη. Οι κάτοικοι που επιβίωσαν κατέφυγαν προσωρινά σε νέα χωριά, ενώ δέκα χρόνια μετά από την απελευθέρωση έχτισαν τον οικισμό “Νέα Κερδύλλια”. Όσο για τη μνήμη των θυμάτων, χρειάστηκε τελικά να φτάσουμε στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, προτού ανεγερθεί ένα μνημείο στην περιοχή με ένα μαρμάρινο σταυρό και τα ονόματα των εκτελεσθέντων.