Καζαμπλάνκα 14 – 24 Γενάρη 1943: Η διάσκεψη Ρούζβελτ – Τσώρτσιλ

Στις 14 Ιανουαρίου 1943, συναντήθηκαν στην Κασαμπλάνκα του Μαρόκου, ο Ρούσβελτ με τον Τσώρτσιλ. Αυτή η συνάντηση έγινε από τις 14 έως τις 24 Ιανουαρίου 1943 υπό την κωδική ονομασία “SYMBOL” κι ήταν η πιο αμφιλεγόμενη διάσκεψη του πολέμου. Ο Στάλιν δεν είχε πάει, λόγω του ότι αυτές τις μέρες ήταν σε εξέλιξη η τελική φάση της μάχης του Στάλιγκραντ.

Σ’ αυτό το ταξίδι των δύο επιτελείων προς την Κασαμπλάνκα, κινδύνευσε η ζωή του Τσώρτσιλ, που το αεροπλάνο του πήρε φωτιά, αλλά κατάφερε και προσγειώθηκε. Και το αεροπλάνο που μετέφερε τον αρχιστράτηγο Αϊζενχάουερ έχασε δύο κινητήρες εν πτήση, με αποτέλεσμα ο αρχιστράτηγος να προσγειωθεί με το αλεξίπτωτο στην πλάτη και ένα κτύπημα στο γόνατο από τους κραδασμούς.

Θέματα συζήτησης ήταν πώς θα κατανέμονταν οι δυνάμεις στα διάφορα πολεμικά μέτωπα και ποιο θα έπρεπε να είναι το επόμενο βήμα των Συμμάχων, δηλαδή των Άγγλων και των Αμερικάνων που ήταν σε … πολεμική ύπνωση.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΜΕΤΩΠΑ

Οι δυνάμεις της ΕΣΣΔ ήταν ήδη «τοποθετημένες» στο ανατολικό μέτωπο, από τη Φιλανδία μέχρι τη μαύρη θάλασσα, απέναντι στο 75% των Γερμανικών δυνάμεων, που πολεμούσαν στο ανατολικό μέτωπο. Ο Στάλιν απ’  το 1941 ζητούσε απόβαση των συμμάχων στη Γαλλία για να ανακουφιστεί ο κόκκινος στρατός που σήκωνε μόνος του το βάρος του πολέμου στην Ευρώπη.

Αντί γι’ αυτό οι δυτικοί σύμμαχοι είχαν κάνει απόβαση στην Αλγερία και στο Μαρόκο στις 8/11/42 (επιχείρηση «Πυρσός»), όπου αντιμετώπισαν … Γαλλικά στρατεύματα και μετά «μάζευαν ήλιο» στη ΒΔ  Αφρική. Για παράδειγμα ο Πάττον (ο ίδιος το λέει) έκανε επισκέψεις στο Σουλτάνο του Μαρόκου, πήγαινε στις γιορτές του για την αναρρίχησή του στο θρόνο,  στη «γιορτή των προβάτων», σε κυνήγι αγριόχοιρου μαζί του, την ίδια ώρα που στα ανατολικό μέτωπο συνέβαινε η μάχη και η μεγάλη νίκη του Στάλιγκραντ.

Ο Στάλιν σε τηλεγράφημά του ακόμα και στις 16 Φεβρουαρίου του 1943 προς τον Τσώρτσιλ, διαμαρτύρεται κι αναρωτιέται «Η δράση των Αγγλοαμερικάνικων δυνάμεων στην Τυνησία για κάποιο λόγο ανεστάλη, από το Νοέμβριο μέχρι και τον Απρίλιο, δίνοντας τη δυνατότητα στους Γερμανούς να μεταφέρουν από τη Γαλλία, το Βέλγιο και την Ολλανδία 27 μεραρχίες στο ανατολικό μέτωπο».

Είχε αναβληθεί η σχεδιαζόμενη Αγγλοαμερικάνικη επίθεση εναντίον των Γερμανών στη Βόρεια Αφρική (που ήταν το μόνο μέτωπό των χερσαίων δυνάμεών τους) δυο φορές, παρόλο που ο Ρόμελ ήταν άρρωστος, με τρεις (ναι 3) τσακισμένες μεραρχίες, λιγότερα από 50 άρματα μάχης και καθόλου καύσιμα.

Η ΔΙΑΣΚΕΨΗ – ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ

Ο Ρούσβελτ ήθελε απόβαση στη Γαλλία μέσα στο 1943, έστω και περιορισμένης κλίμακας. Ο Τσώρτσιλ με διάφορα προσχήματα και δικαιολογίες κατάφερε άλλη μια φορά να αναβληθεί η απόβαση στη Γαλλία και να προγραμματιστεί απόβαση στη Σικελία. Απ’  την αρχή μέχρι το τέλος ο προσανατολισμός των Άγγλων ήταν η Μεσόγειος. Ο ίδιος ο Τσώρτσιλ μιλά για «σοβαρή διάσταση απόψεων».

Ο Βρετανός ιστορικός Νόρναν Στόουν γράφει: «Οι Βρεττανοί ήταν υπέρ μιας απόβασης στη Σικελία, ενώ οι Αμερικάνοι ήταν υπέρ κάποιας άλλης επιλογής. Όμως στη διαφωνία αυτή, επικράτησε η θέση των Βρεττανών. Η εξέλιξη αυτή διαμόρφωσε τις εξελίξεις για το υπόλοιπο του πολέμου».

Ο δε Alastair Parker, Βρετανός ιστορικός του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, λέει χαρακτηριστικά : «Βρεττανοί κι Αμερικάνοι ενέκριναν με παραπλανητική ευκολία μια Βρετανικής έμπνευσης στρατηγική για την εκκαθάριση της Βόρειας Αφρικής και τη διάνοιξη θαλάσσιων οδών στη Μεσόγειο το ‘42. Όσο για το ’43, μίλησαν με επιφυλάξεις και γενικόλογα για απόβαση στην Ευρώπη κατά μήκος της Μεσογείου… Έδιναν προτεραιότητα στον αγώνα στην Ευρώπη, που όμως μπορούσε να κερδηθεί μόνο αν η ΕΣΣΔ συνέχιζε τον αγώνα της … Έπρεπε να δείξουν ότι κι αυτοί πασχίζουν να βοηθήσουν τη Σοβιετική Ένωση».

Η απόφαση αυτή κρατήθηκε μυστική απ’ το Στάλιν για ένα μεγάλο διάστημα. Ο ίδιος ο Τσώρτσιλ λέει στα απομνημονεύματά του: «Τελικά αναβάλαμε την εισβολή στην κατεχόμενη Γαλλία από το στενό της Μάγχης για το 1944», ενώ στο τηλεγράφημα προς το Στάλιν, αμέσως μετά τη διάσκεψη, είχαν υποσχεθεί άνοιγμα δεύτερου μετώπου την άνοιξη ή το πολύ το Σεπτέμβριο του 1943.

ΠΟΛΕΜΟΣ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΝΙΚΗ

Εκτός αυτών, η βασική απόφαση της διάσκεψης ήταν ότι ο αγώνας των Συμμάχων έπρεπε να συνεχιστεί μέχρις ότου η Ναζιστική Γερμανία οδηγηθεί στην άνευ όρων παράδοση. Για «Unconditional Surrender» μίλησε ο Ρούσβελτ. Το ίδιο θα ίσχυε τόσο για την Ιταλία όσο και για την Ιαπωνία. Συμφωνήθηκε επίσης ότι κανείς από τους Συμμάχους δεν θα αποδεχόταν χωριστή παράδοση κάποιας από τις δυνάμεις του Άξονα. Μάλιστα αυτό ο Ρούσβελτ το ανακοίνωσε δημόσια μόνος του, χωρίς να έχει ρωτήσει τον Τσώρτσιλ που είχε επιφυλάξεις και αντιρρήσεις. Ο Τσώρτσιλ το έμαθε … στη συνέντευξη τύπου.

Βέβαια όλη αυτή η συζήτηση, εκτός των άλλων, αποδεικνύει ότι μέχρι τότε δεν το είχαν λυμένο το θέμα της άνευ όρων παράδοσης. Δηλαδή είχαν δίκιο οι σοβιετικοί που φοβόταν ότι ιδιαίτερα οι Άγγλοι, σκέφτονταν και την χωριστή ειρήνη με τους Γερμανούς υπό όρους.

Αυτές λοιπόν οι αποφάσεις υπήρξαν ιδιαίτερα σημαντικές, μιας που σ’όλη τη διάρκεια του πολέμου υπήρχαν σκέψεις και προσπάθειες και από την πλευρά των Γερμανών, αλλά και από την πλευρά κυρίως Άγγλων, για χωριστή ειρήνη των Δυτικών με τη Γερμανία. Προσπάθειες που κάποτε πήραν σάρκα και οστά, όπως το ταξίδι του Ρούντολφ Ες στην Αγγλία, οι διαπραγματεύσεις Άγγλων και Γερμανών στην Ελβετία, κλπ, αλλά δεν καρποφόρησαν κατά τη διάρκεια του πολέμου.

EΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΠΟΛΕΩΝ

Συμφωνήθηκε επίσης να ενταθούν οι βομβαρδισμοί κατά του Γερμανικού εδάφους από τα Βρετανικά αεροδρόμια με τη συμμετοχή και των δύο αεροποριών (R.A.F. και U.S.A.F.). Ήταν μια απόφαση βομβαρδισμού πόλεων και αμάχων, για να πέσει το ηθικό των Γερμανών, χωρίς οι Αγγλοαμερικάνοι να έχουν μεγάλο κόστος σε άνδρες. «Εκστρατεία εναντίον των πόλεων» την ονομάζουν κάποιοι ιστορικοί. Ο ίδιος ο επικεφαλής της επιχείρησης, ο αντιπτέραρχος Άρθουρ Χάρις, μιλούσε για «καταστροφή των Γερμανικών πόλεων, θάνατο των Γερμανών εργατών και παρεμπόδιση της πολιτισμένης ζωής σε ολόκληρη τη Γερμανία». Αποκορύφωμα αυτής της λογικής ήταν ο βομβαρδισμός της Δρέσδης, ακόμα και την «τελευταία στιγμή» του πολέμου. Η Σοβιετική Ένωση δεν συμφώνησε ποτέ σε μια τέτοια γενικότερη λογική και δεν την εφάρμοσε.

Πήραν ακόμα και διάφορες άλλες αποφάσεις για τη διάταξη των δυνάμεών τους στον Ειρηνικό, στην Ωκεανία, τη Βιρμανία κλπ.

Επίσης συζητήθηκαν οι διενέξεις ανάμεσα στους διάφορους Γάλλους στρατηγούς που ήταν εκεί σε παράλληλες συναντήσεις, με πρώτο τον Ντε Γκώλ.

ΔΥΣΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΔΥΣΑΡΕΣΚΕΙΑ ΣΤΑΛΙΝ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ ΑΝΑΒΟΛΗ

Αυτά όλα, μαζί με πολλές υποσχέσεις, τα τηλεγράφησαν ο Ρούσβελτ κι ο Τσώρτσιλ στο Στάλιν, στις 25/1/43. Εκείνος τους απάντησε στις 30/1/43, (αφήνοντας να φανεί η δυσαρέσκεια κι η καχυποψία του, για την αναβολή ανοίγματος του δεύτερου μετώπου) υπενθυμίζοντάς τους ότι «Έχετε αναλάβει την αποστολή να τη συντρίψετε (τη Γερμανία) ανοίγοντας ένα δεύτερο μέτωπο στην Ευρώπη το 1943. Θα σας ήμουν βαθύτατα υποχρεωμένος αν με ενημερώνατε για τις συγκεκριμένες επιχειρήσεις που σχεδιάζετε σε σχέση με την αποστολή αυτήν και για το χρονοδιάγραμμα της πραγματοποίησής τους».

Η απόβαση αυτή στη Γαλλία καθυστέρησε κι άλλο. Κι έγινε μόνο όταν στο ανατολικά μέτωπο ο κόκκινος στρατός είχε φέρει τούμπα την κατάσταση κι είχε φτάσει μερικά χιλιόμετρα έξω απ’  το Βερολίνο.

Πάντως, μετά από την συνδιάσκεψη της Κασαμπλάνκα και ο Ρούσβελτ και ο Τσώρτσιλ δεν παρέλειψαν να στείλουν υμνητικά τηλεγραφήματα στο Στάλιν για τη μεγαλειώδη νίκη στο Στάλιγκραντ. Ήταν λίγο καιρό μετά από τότε που το TIME είχε ανακηρύξει το Στάλιν «πρόσωπο της χρονιάς 1943».

ΒΙΒΛΙΑ – ΠΗΓΕΣ

1. «Ο Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος». Σύγχρονη Εποχή.
2. «Β’ παγκόσμιος πόλεμος». Ουίνστον Τσώρτσιλ.
3. «Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος». Alastair Parker
4. «Συνοπτική ιστορία του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου». Norman Stone
5. «Συμμαχία. Ρούσβελτ-Στάλιν-Τσώρτσιλ». Jonathan Fendy
6. «Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η αλληλογραφία Στάλιν-Τσώρτσιλ-Ρούσβελτ». Υπ. Εξωτερικών ΕΣΣΔ.
7. «Ο πόλεμος όπως τον γνώρισα». Τζώρτζ Πάττον.