Κοξαρέ Ρεθύμνου, 29 Αυγούστου 1944: Το ξεθεμέλιωμα της «Μικρής Μόσχας» της Κρήτης

Σαν σήμερα, στις 29 του Αυγούστου 1944, οι Γερμανοί φασίστες καταχτητές λεηλατούν, ανατινάζουν και καίνε όλα  τα σπίτια της Κοξαρέ Αγίου Βασιλείου, στο νομό Ρεθύμνου. Η καταστροφή της Κοξαρέ δεν ήταν ένα από πολλά τα φριχτά αντίποινα που εφάρμοσαν οι Γερμανοί στη χώρα μας και σ’ ολόκληρη την κατεχόμενη Ευρώπη. Σκοπός της επιχείρησης ήταν στην ουσία να εξαφανιστεί από προσώπου γης το χωριό με την πλούσια αντιστασιακή – αντιφασιστική δράση, που είχε γίνει καρφί στο μάτι των Γερμανοφασιστών. Γιατί;

«Γιατί, από τη δεκαετία του 1920-1930 η Κοξαρέ έγινε ευρύτερα γνωστή ως «Μικρή Μόσχα» για τη συμμετοχή των κατοίκων της στο κομμουνιστικό – αγροτικό ταξικό κίνημα. Γιατί, από τους πρώτους μήνες της φασιστικής κατοχής, πριν ακόμα ιδρυθεί το ΕΑΜ, η Κοξαρέ έγινε μετερίζι της Εθνικής Αντίστασης, με οδηγητή το ΚΚΕ», απαντάει ο Μανώλης Μαθιουδάκης, αδελφός του ήρωα Γιάννη Μαθιουδάκη, του καθηγητή φιλόλογου, στελέχους του ΚΚΕ και γραμματέα του ΕΑΜ Ρεθύμνου, που έπεσε από τα βόλια των κατακτητών στη μάχη της Γκιουμπράς, στο Ρέθυμνο, στις 31 του Μάρτη 1944.

Ο Μ. Μαθιουδάκης διασώζει στην ιστορική μνήμη τη θηριωδία των κατακτητών εξιστορώντας στο περιοδικό «Εθνική Αντίσταση» της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ:

«Στις 29 Αυγούστου 1944, οι γερμανοφασίστες ξεθεμελίωσαν τη «Μικρή Μόσχα». Δεν κατάφεραν, όμως να ξεθεμελιώσουν τις ψυχές των κατοίκων της, να ξεγράψουν την κόκκινη ιστορία της, τις αγωνιστικές παραδόσεις της. Η Κοξαρέ ξαναγεννήθηκε μέσα από τα συντρίμμια και τις στάχτες, σταθερή πάντα στην κόκκινη διαδρομή της.

Ήμουν δέκα χρονών εκείνη την εφιαλτική μέρα, στις 29 Αυγούστου 1944, όταν ισχυρές γερμανικές ισχυρές δυνάμεις περικύκλωσαν τα χωριό, λεηλάτησαν τα σπίτια μας, τα ανατίναξαν και τα έκαψαν. Οι γερμανοφασίστες μπήκαν σε ένα έρημο χωριό από τους κατοίκους του.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, επικεφαλείς της γερμανικής στρατιωτικής δύναμης που ξεθεμελίωσε την Κοξαρέ ήταν ο λοχαγός Tacker και ο αστυνομικός διευθυντής Eugeni Kiesling. Ο Tacker έδωσε τοπ σύνθημα για την καταστροφή του χωριού ρίχνοντας την πρώτη χειροβομβίδα. Τα ονόματα και τον δύο γερμανών δολοφόνων είναι στον κατάλογο καταζητούμενων εγκληματιών πολέμου.

Οι δυνατές οργανώσεις του ΚΚΕ, το ΕΑΜ, η ΕΠΟΝ, ο ΕΛΑΣ, είχαν προετοιμάσει τους Κοξαριανούς και είχαν πάρει τα μέτρα τους. Εγκαίρως, άδειασαν το χωριό από τους ηλικιωμένους και τα γυναικόπαιδα. Ο ΕΛΑΣ, τον άμαχο πληθυσμό του χωριού τον μετέφερε σε ασφαλέστερες περιοχές, στο Μοναστήρι Πρέβελης. Οι άνδρες, οι έφηβοι, οι μεσήλικες, όσοι μπορούσαν να κρατήσουν όπλο είχαν ενταχθεί στο θρυλικό σύνταγμα του ΕΛΑΣ Ρεθύμνου και βρίσκονταν στα βουνά…

Το ξεθεμέλιωμα της Κοξαρέ άρχισε από το σχολείο, την εκκλησία, το σπίτι των Μαθιουθάκηδων και ολοκληρώθηκε με την ισοπέδωση του τελευταίου σπιτιού. Το ΚΚΕ, το ΕΑΜ, ο ΕΛΑΣ, η ΕΠΟΝ δεν άφησαν τους Κοξαριανούς στο έλεος του Θεού. Στάθηκαν δίπλα τους, προστάτευσαν τις περιοχές τους, τους εξασφάλισαν στέγη και τροφή.

Από την επόμενη της ολοκληρωτικής καταστροφής του χωριού οι Κοξαριανοί, πέτρα με την πέτρα, άρχισαν να ξαναχτίζουν τα χαμόσπιτά τους. Ένα σπουδαίος ιερωμένος, ο Θεμιστοκλής Γεννάδιος, παπάς του χωριού και ιερέας του 44ου συντάγματος του ΕΛΑΣ, ξαναμάζεψε κοντά τους τα ρακένδυτα, ξυπόλητα παιδιά της Κοξαρέ, τα «Αετόπουλα» του χωριού μας και συνέχισε να μας δασκαλεύει για να μην ξεκόψουμε από τα γράμματα…

Από τα ερείπια ξεπετάχτηκαν νέοι πολεμιστές, εκδικητές του φασισμού, αγωνιστές της λευτεριάς. Η «Μικρή Μόσχα» ξανάγινε σημείο αναφοράς σε ολόκληρη την Κρήτη».