Κομμουνιστικό Κόμμα Βιετνάμ: Από τα “ηρωικά” χρόνια στη μετάλλαξη

H ιστορία του κομμουνιστικού κόμματος Βιετνάμ ξεκινάει το 1925 στην κινεζική πόλη Guangzhou, όταν ο Χο Τσι Μινχ ιδρύει την “Εταιρεία των συντρόφων της επαναστατικής Νεολαίας”, με στήριξη της Κομιντέρν, η οποία στόχευε στη μετατροπή του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος του Βιετνάμ κατά της γαλλικής αποικιοκρατίας σε επαναστατική κατεύθυνση. Τα πρώτα χρόνια η βαθιά παρανομία του βιετναμέζικου κομμουνιστικού κινήματος, αλλά και διάφορες ιδεολογικές και οργανωτικές δυσκολίες εμπόδιζαν τη δημιουργία ενιαίου κόμματος. Ο στόχος επετεύχθη στο λεγόμενο “Συνέδριο της ενότητας” που έλαβε χώρα στο Χονγκ-Κονγκ (ώστε να μην παρεμποδιστεί από τη γαλλική αστυνομία) μεταξύ 3 και 7 Φλεβάρη 1930, καταλήγοντας στην ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Βιετνάμ.  Στόχος του κόμματος ήταν η αποτίναξη του αποικιακού ζυγού και η δημιουργία ενός σοσιαλιστικού κράτους. Το πρόγραμμα του κόμματος απαιτούσε άμεσα τη θέσπιση του οκτάωρου, τον αλφαβητισμό του πληθυσμού και την ισότητα των δύο φύλων. Στο οικονομικό κομμάτι απαιτούσε την κατάργηση της αποικιακής φορολογικής επιβάρυνσης των αγροτών καθώς και την εθνικοποίηση τραπεζών και μεγάλων βιομηχανιών.Το νεοσύστατο κόμμα αρχικά ήρθε αντιμέτωπο με την κριτική της Κομιντέρν, που αφενός έκρινε ανεπαρκή την πάλη του κόμματος κατά των “ετερογενών στοιχείων”, υπολειμμάτων της πολυδιάσπασης του κινήματος στα προηγούμενα χρόνια, αφετέρου στηλίτευσε το κεντρικό σύνθημα “Ανεξάρτητο Βιετνάμ” ως εθνικιστικό. Κατόπιν αυτού, τον Οκτώβρη του 1930, το κόμμα ενσωμάτωσε τις συστάσεις της Κ.Δ μετονομαζόμενο μεταξύ άλλων σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδοκίνας.

Ο Χο Τσι Μινχ σε νεαρή ηλικία

Το 1930 η οικονομική καταπίεση των γαλλικών αρχών και οι ελλείψεις τροφίμων οδήγησαν σε περίπου 100 αυθόρμητες διαμαρτυρίες και απεργίες κατά της αποικιακής δύναμης. Η ηγεσία του κόμματος προσπάθησε να ανταποκριθεί σε αυτό το κύμα λαϊκής δυσαρέσκειας με τη δημιουργία “σοβιέτ” στα χωριά, που προωθούσαν μέτρα όπως αναδιανομή γης, συντόμευση των ωρών εργασίας και προγράμματα αλφαβητισμού για τους κατούκους. Ως τα μέσα του ’31 σε δυο επαρχίες του κεντρικού Βιετναμ είχαν δημιουργηθεί τέτοια συμβούλια σε 31 χωριά. Η παρέμβαση των αποικιακών αρχών έθεσε βίαιο τέρμα σε αυτό το κίνημα, με χιλιάδες νεκρούς και συλληφθέντες. Η γαλλική μυστική αστυνομία Sûreté διέλυσε τον παράνομο μηχανισμό του κόμματος κι ο Χο Τσι Μινχ συνελήφθη από τους Βρετανούς στην τότε αποικία τους το Χονγκ Κονγκ, ωστόσο δραπέτευσε. Το 1932 όλα τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής αλλά και τον τοπικών επιτροπών είχαν συλληφθεί ή δολοφονηθεί. Ωστόσο το κύρος του ΚΚ είχε εκτοξευθεί μετεωρικά, λόγω και της στάσης των αστικών πολιτικών δυνάμεων της χώρας, που κράτησαν αποστάσεις από την αντιαποικιακή εξέγερση.

Το 1935 πραγματοποιήθηκε στην πορτογαλική αποικία του Μακάου στην Κίνα το πρώτο εθνικό συνέδριο του κόμματος. Με βάση την πολιτική της Κομιντέρν που οριστικοποιήθηκε στο πέμπτο συνέδριό της εκείνη τη χρονιά, στα πλαίσια του αντιφασιστικού μετώπου το ΚΚ Ινδοκίνας έπρεπε να θεωρεί όλες τις εθνικιστικές δυνάμεις της Ινδοκίνας ως δυνάμει συμμάχους. Στη διάρκεια του Β’Παγκοσμίου Πολέμου, τα εδάφη του Βιετνάμ καταλήφθηκαν από την αυτοκρατορική Ιαπωνία, σύμμαχο του άξονα. Τα μέλη του κόμματος κρύφτηκαν στην ύπαιθρο, παρόλαυτα πάνω από 2000 εξ αυτών συνελήφθηκαν, ενώ μετά από εξέγερση στην Κοντσιντσίνα το 1940, τα περισσότερα μέλη της ηγεσίας συνελήφθησαν, δολοφονήθηκαν (περιλαμβανομένου του Γενικού Γραμματέα Nguyễn Văn Cừ) ή πέθαναν εξόριστοι. Η εξολόθρευση της παλιάς φρουράς οδήγησε στην ανάδυση μιας νέας ομάδες υπό τους Trường Chinh, Phạm Văn Đồng και Võ Nguyên Giáp, που μαζί με τον Χο Τσι Μινχ απετέλεσαν την ηγεσία του κόμματος τις ερχόμενες δεκαετίες. Το Φλεβάρη του 1941 ιδρύθηκαν από το Χο Τσι Μινχ οι Βιετ Μινχ, μια οργάνωση που μαχόταν κατά της ιαπωνικής κατοχής και επεδίωκε την ανεξαρτησία της χώρας μεταπολεμικά. Ενώ η οργάνωσή του επεκτεινόταν στο Βιετνάμ, ο ίδιος ο Χο Τσι Μινχ συνελήφθη στην Κίνα τον Αύγουστο του 1942 και πέρασε τα επόμενα χρόνια στη φυλακή ή κατ’οίκον περιορισμό. Επέστρεψε στο Βιετνάμ μόλις το Σεπτέμβρη του 1944. Το 1945, με πρωτοβουλία του ΚΚΙνδ. πραγματοποιήθηκε η λεγόμενη “Επανάσταση του Αυγούστου” 1945, κατά την οποία οι Βιετμίνχ απέκτησαν για ένα διάστημα τον έλεγχο της χώρας, ανακηρύσσοντας μια ανεξάρτητη κυβέρνηση στο Ανόι. Το Νοέμβρη της ίδιας χρονιάς το κόμμα επισήμως αυτοδιαλύθηκε, παρότι σε τοπικό επίπεδο συνέχισαν οι δομές του να λειτουργούν. Τα μέλη του κόμματος διαχύθηκαν στην Ένωση Μαρξιστικών Ερευνών και τους Βιετμίνχ. Η κίνηση αυτή απευθυνόταν στους μη κομμουνιστές συμμάχους του μετώπου, ώστε να τους καθησυχάσει σε σχέση με τις προθέσεις του ΚΚΙνδ. Η κίνηση αυτή είχε αποτέλεσμα την αύξηση μελών στις παραπάνω οργανώσεις τα επόμενα χρόνια, ωστόσο έγινε δεκτή με σκεπτικισμό από την ΕΣΣΔ.

H πτώση της Σαϊγκόν το 1975 σηματοδοτεί το τέλος του πολέμου του Βιετνάμ

Το 1951 το κόμμα επανιδρύθηκε ως Εργατικό Κόμμα Βιετνάμ στο δεύτερο συνέδριό του στην Tuyên Quang. Τότε αποφασίστηκε να χωριστεί το ΚΚΙνδ. σε τρία κόμμα, ένα στο Βιετνάμ, ένα στο Λάος και ένα στην Καμπότζη, με στόχο την οριστική συντριβή της γαλλικής αποικιοκρατίας. Στο Τρίτο Εθνικό Συνέδριο στο Ανόι το 1960, αποφασίστηκε επίσημα η σοσιαλιστική οικοδόμηση στο Βόρειο Βιετνάμ και η απελευθέρωση του νότου. Εκείνη την περίοδο και στα δύο τμήματα της χώρας το κόμμα είχε περίπου μισό εκατομμύριο μέλη. Όπως είναι γνωστό, μετά από μακροχρόνιο σκληρό πολεμικό αγώνα κατά του καθεστώτος του νοτίου Βιετνάμ και των Αμερικανών συμμάχων του, οι βιετναμέζοι κομμουνιστές κατόρθωσαν να ενοποιήσουν τη χώρα στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Στο 4ο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε το 1976, το Εργατικό Κόμμα του Βόρειου Βιετνάμ ενώθηκε με το Επαναστατικό Λαϊκό Κόμμα του Νότιου Βιετνάμ, ιδρύοντας το Κομμουνιστικό Κόμμα Βιετνάμ, με πάνω από 1,5 εκατομμύρια μέλη. Στις 2 Ιούλη 1976, τα δύο μέρη του Βιετνάμ ενώθηκαν κι επισήμως, σχηματίζοντας τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Βιετνάμ, με το ΚΚΒ στην εξουσία. Με βάση τις συνεδριακές αποφάσεις, στόχος ως το 1980 ήταν η εφαρμογή ενός πενταετούς πλάνου, με τη φιλοδοξία να οικοδομηθεί μια σοσιαλιστική οικονομία μέσα σε 20 χρόνια παρακάμπτοντας το καπιταλιστικό στάδιο. Η δυστοκία στην εφαρμογή του σχεδίου οδήγησε ωστόσο από νωρίς σε διαμάχες εντός κόμματος, με τις ιδέες όσων τάσσονταν υπέρ μιας ρεφορμιστικής προσέγγισης, να κερδίζουν σταδιακά έδαφος, παρά τις αντιδράσεις ιδίως από τις οργανώσεις βάσεις του ΚΚΒ. Την ίδια περίοδο, το Βιετνάμ πρωτοστάτησε στην απαλλαγή της Καμπότζης από τους Κόκκινους Χμερ, οι οποίοι με την στήριξη της Κίνας είχαν επανειλημμένα κι έμπρακτα απειλήσει την εδαφική ακεραιότητα της χώρας το προηγούμενο διάστημα, καταλαμβάνοντας την Πνομ Πενχ στις αρχές του 1979.

Στο 6ο συνέδριο του κόμματος το 1986 εγκαινιάστηκε η λεγόμενη πολιτική της “Ανανέωσης” (Đổi mới ), η οποία επέφερε άνοιγμα της οικονομίας προς το εξωτερικό, εγκαινιάζοντας μια περίοδο μετάβασης σε ένα ιδιότυπο καθεστώς καπιταλισμού με ισχυρά κρατικά χαρακτηριστικά, που μπορεί, σε τελείως άλλη κλίμακα άλλη ασφαλώς, να παραλληλιστεί με το κινεζικό πρότυπο.  Επισήμως ο στόχος παραμένει, βάσει του κατασταστικού του κόμματος “να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο, δημοκρατικό και ισχυρό Βιετνάμ με μια δίκαιη και πολιτισμένη κοινωνία, ελεύθερη από εκμετάλευση, η οποία θα πραγματοποιήσει ως τελικό στόχο των σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό”.  Η εισαγωγή αγοραίων κριτηρίων στην οικονομία έχει, όπως είναι αναμενόμενο, πολλαπλασιάσει τα κρούσματα διαφθοράς, με εμπλοκή μελών του κόμματος ειδικά στους τομείς της ενέργειας, του πετρελαίου και των τραπεζών. Τον προηγούμενο μήνα, στις 8 Γενάρη, ξεκίνησε μεγάλη δίκη κατά 20 διευθυντών, αξιωματούχων και πολιτικών του κρατικού πετρελαϊκού γίγαντα PetroVietnam, με την κατηγορία της υπεξαίρεσης, της διαφθοράς και άλλων οικονομικών αδικημάτων. Τα τελευταία χρόνια οι εκστρατείες του ΚΚΒ κατά της διαφθοράς ανανεώνονται σε ετήσια βάση, ωστόσο ο ηθικολογικός τόνος της πολεμικής εναντίον της καθιστά σαφές ότι ο οικονομικός πυρήνας των αιτίων της δεν πρόκειται να θιγεί στο άμεσα προβλέψιμο μέλλον. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΒ Nguyen Phu Trong το 2016, ο οποίος διαπίστωνε πως : μια ηθική κατάπτωση και ένας παρακμιακός τρόπος ζωής εξαπλώνεται μεταξύ των μελών του κόμματος. Η διαφθορά, ο νεποτισμός, η γραφειοκρατία, ο τυχοδιωκτισμός και ο ατομισμός είναι εμφανή.” Αυτά τα κομματικά μέλη “έχουν απομακρυνθεί μίλια από τη δημόσια ζωή και από αυτά που απασχολούν τους κανονικούς ανθρώπους”.

Δύσκολες Νύχτες