Ντόλι: Το κλωνοποιημένο αρνάκι

Πείτε πως είμαστε στο 2220 και κάποιος ψάχνει  τα γεγονότα που απασχόλησαν περισσότερο την ανθρωπότητα στα τέλη του 20ου αιώνα. Σίγουρα θα σταθεί στην είδηση της κλωνοποίησης και τις φωτογραφίες της Ντόλι, την έλλειψη ψυχραιμίας και στην πλούσια παραφιλολογία γύρω από την κλωνοποίηση.

Η Ντόλι γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1996 και ήταν το πρώτο κλωνοποιημένο αρνάκι από ενήλικο κύτταρο 6χρονου προβάτου, και συγκεκριμένα από κύτταρο προερχόμενο από το μαστό, το οποίο έγινε αφορμή να λάβει το όνομά του. Πάνω σε αυτό υπάρχουν δυο εκδοχές: α) Επειδή το ενήλικο κύτταρο προήλθε από μαστάρι προβάτου, οι κτηνοτρόφοι, οι οποίοι βοήθησαν στην γέννηση της Ντόλι, θυμήθηκαν τα διάσημη στήθη της Ντόλι Πάρτον ονομάζοντας το αρνί Ντόλι ή β) Η Ντόλι είχε τόσο καλοσχηματισμένα μαστάρια που οι συνειρμοί οδήγησαν τους κτηνοτρόφους στα στήθη της Πάρτον… Η δεύτερη εκδοχή κρύβει και λίγη ζωοφιλία μέσα της και προτιμώ να μην την υιοθετήσω…

Η Ντόλι είχε τρεις μαμάδες, αλλά κανένα μπαμπά. Κλωνοποιήθηκε με τη μέθοδο του ανασυνδυασμένου DNA, δηλαδή ένα DNA το οποίο περιέχει γεννητικό υλικό από δυο ή και περισσότερους διαφορετικούς βιολογικούς οργανισμούς. Συγκεκριμένα η Ντόλι είχε γεννητικό υλικό από το στήθος ενός εξάχρονου προβάτου (το DNA είχε διατηρηθεί σε εργαστήρια ενώ το ίδιο είχε σφαγιαστεί χρόνια πριν), το οποίο διοχετεύτηκε σε ένα άδειο ωάριο από γεννητικό υλικό δεύτερου προβάτου, στην συνέχεια μέσω ηλεκτροσόκ ξεκίνησαν την διαδικασία της μίτωσης ώστε να δημιουργηθεί βλαστοκύτταρο το οποίο φυτεύτηκε στην μήτρα ενός τρίτου προβάτου. Ζαλίστηκα και μόνο που σας το έγραψα όλο αυτό.

Λανθασμένα αναφέρεται πως η Ντόλι ήταν το πρώτο κλωνοποιημένο θηλαστικό, όπως γράφτηκε σε πολλά ειδησεογραφικά άρθρα στα τέλη του ’90. Στην πραγματικότητα, η κλωνοποίηση υπάρχει στην φύση εδώ και πολλά εκατομμύρια χρόνια: φυτά, βακτήρια, δέντρα και ευκαρυωτικοί οργανισμοί, π.χ η μούχλα ή το ταπεινό μανιταράκι κλωνοποιούνται με φυσικό τρόπο. Σε ότι αφορά την τεχνητή γονιμοποίηση υπάρχουν πολλοί τρόποι. Αυτός που μας ενδιαφέρει στην περίπτωση της Ντόλι ήταν για την εποχή του τόσο ξεχωριστός, επειδή μέχρι εκείνη την στιγμή, κανείς δεν είχε καταφέρει από κύτταρο ενήλικου ζώου να παράξει κλώνο.

Μέχρι την εμφάνιση της Ντόλι, οι επιστήμονες είχαν καταφέρει να παράξουν κλώνους από κύτταρα εμβρύων αμφίβιων, όπως οι βάτραχοι  το 1952, ψαριών το 1963  και θηλαστικών όπως ποντικών το 1986 (μάλιστα τα πρώτα κλωνοποιημένα θηλαστικά ήταν σοβιετικό πείραμα).

Οι προσπάθειες να παραχθεί κλώνος από ενήλικο κύτταρο είχαν στεφθεί με πλήρη αποτυχία, μέχρι που το σκωτσέζικο Ινστιτούτο Ρόσλιν και οι επιστήμονες Κέιθ Κάμπελ και Ίαν Ουίλμιτ το κατάφεραν! Η Ντόλι γεννήθηκε στις 5 Ιουλίου του 1996, αλλά παρουσιάστηκε στον κοινό το Φεβρουάριο του 1997.

Ο τύπος της εποχής έπαθε φρενίτιδα με το μικρό κλωνοποιημένο αρνάκι. Οι συζητήσεις γύρω από την κλωνοποίηση και το μέλλον της γίνονταν τόσο στους επιστημονικούς κόλπους, όσο και μέσα στην ίδια την κοινωνία. Οι περισσότεροι επιστήμονες των ιατρικών και άλλων συναφών πεδίων χαιρέτησαν αυτή την ανακάλυψη ως κάτι εξαιρετικά σημαντικό, αφού πλέον κάθε κύτταρο μπορούσε να αναπαράγει ένα ον ή ακόμα και ένα μέλος, προωθώντας έτσι το κομμάτι των μεταμοσχεύσεων.

Οι κοινωνικοί επιστήμονες ήταν πιο σκεπτικοί απέναντι στην κλωνοποίηση. Πολλοί ήταν εκείνοι που αντέδρασαν στην σκέψη πως θα μπορούσαν να κλωνοποιηθούν άνθρωποι και πόσο ηθικό ή ανήθικο θα μπορούσε να ΄ναι αυτό. Αρκετές φιλοζωικές οργανώσεις  ήταν αντίθετες με την κλωνοποίηση ζώων, τα οποία τις περισσότερες φορές ήταν ”κατασκευή” και ιδιοκτησία ενός εργαστηρίου, το οποίο πάνω τους πειραματιζόταν. Υπήρξαν πρώιμες συζητήσεις για το αν τα κλωνοποιημένα ζώα είχαν δικαίωμα σε μια πιο φυσιολογική ζωή όπως τα ζώα που γεννιούνται ελεύθερα. Η συζήτηση γρήγορα επεκτάθηκε στην περίπτωση των ανθρώπων: οι κλωνοποιημένοι άνθρωποι θα έχουν ίσα δικαιώματα με τους ανθρώπους που γεννιούνται φυσιολογικά; Θα ΄χουν δικαίωμα πάνω στο γεννητικό τους υλικό ή θα είναι ιδιοκτησία της εταιρίας ή του εργαστηρίου ή μήπως του πρωταρχικού ανθρώπου που τους έδωσε DNA;

Αν αυτό σας φαίνεται αστείο και πως η απάντηση είναι απλή, δεν είναι έτσι. Αυθόρμητα κάποιος μπορεί να σκεφτεί πως ”Φυσικά ένας κλωνοποιημένος άνθρωπος ή ζώο έχει δικαίωμα να ζήσει σαν ένα ξεχωριστό ον με πλήρη δικαιώματα” αλλά όταν, κυρίως ιδιωτικές εταιρίες δίνουν υπέρογκα ποσά και κάνουν περίπλοκες διαδικασίες ώστε να δημιουργήσουν ένα ον, δεν υπάρχει τίποτα το δεδομένο.

Από τη συζήτηση δεν μπορούσε, φυσικά, να λείπουν οι θρησκείες. Όλες οι γνωστές θρησκείες καταδίκασαν την κλωνοποίηση και τους επιστήμονες που ασχολούνταν με αυτήν στο τελευταίο επίπεδο της Κόλασης. Ιδιαίτερα οι μονοθεϊστικές: Χριστιανισμός,  Ιουδαϊσμός και Μουσουλμανισμός στάθηκαν αντίθετες σε κάθε προσπάθεια δημιουργίας όντων με τεχνητό τρόπο, πέρα του φυσιολογικού σαρκικού που όλοι γνωρίζουμε. Οξύμωρο αν σκεφτούμε πως ο σαρκικός τρόπος με βάση την αντίληψη των θρησκειών πρέπει να γίνεται μόνο για την επίτευξη της αναπαραγωγής και όχι της ευχαρίστησης και κάτω από συγκεκριμένες μέρες και συνθήκες. Χωρίς επίδειξη ίχνους λαγνείας αλλά με εγκράτεια και σεβασμό. Τέλεια αποστείρωση σε αισθήσεις και συναισθήματα. Αν το καλοσκεφτούμε μπορεί τα κύτταρα μέσα στο δοκιμαστικό σωλήνα να την βρίσκουν περισσότερο μεταξύ τους παρά οι θρήσκοι στο κρεβάτι τους. Τέσπα…

Παίρνοντας γραμμή, οι θρησκόληπτοι απανταχού της γης βγήκαν να καταδικάσουν την κλωνοποίηση ως ιεροσυλία. Μόνο ο Θεός έχει το δικαίωμα να δημιουργεί ζωή ενώ δεν έλειψαν και οι ακραίες αντιλήψεις πως δεν ήταν τυχαίο πως αρνί ήταν αυτό που επέλεξαν οι επιστήμονες για να κλωνοποιήσουν… Έπαιξε ταύτιση αρνιού με Ιησού.

Δεν άργησαν βέβαια να πιάσουν την κλωστή και όλοι οι συνωμοσιολόγοι εντός και εκτός διαδικτύου. Έπαιρναν όρκο πως ήδη υπάρχει κλωνοποιημένος άνθρωπος και μας τον κρύβουν, άλλοι πως όλοι μας έχουμε τουλάχιστον από έναν κλώνο κάπου σε κάποιο εργαστήριο. Άλλοι έλεγαν πως πρόκειται να φτιάξουν ένα ολόκληρο στρατό από κλώνους, οι οποίοι θα είναι αναλώσιμοι στην μάχη.

Όλες αυτές οι θεωρίες συνομωσίας έδεναν εκπληκτικά με τους φόβους που υπήρχαν εδώ σε παλιότερες δοξασίες από την Αρχαιότητα έως και τον Μεσαίωνα. Οι πρώτοι ”κλώνοι” εντός εισαγωγικών για το ανθρώπινο είδος ήταν τα δίδυμα αδέρφια. Οι άνθρωποι μην μπορώντας να εξηγήσουν γιατί τα 2 παιδιά είναι όμοια άρχισαν να καταφεύγουν σε διάφορες υποθέσεις. Ο καλός και ο κακός δίδυμος, ο φόβος πως ο διάβολος ή οι νεράϊδες μπορούσαν να ξεγελάσουν τους ανθρώπους λαμβάνοντας την μορφή αγαπημένων προσώπων και, τέλος, πως κάπου σε κάποιο μέρος έχουμε ένα ή και παραπάνω σωσίες μας (κατά βάση το ”κακό μας αντίγραφο”), έδωσε πλούσιο υλικό στην ποπ κουλτούρα να την εκμεταλλευτεί. Η κατάκτηση του διαστήματος μας έκανε να φανταστούμε τους εξωγήινους με ανθρώπινη μορφή και γιατί όχι να παίρνουν την δική μας; Και να τώρα που η επιστήμη έδινε την δυνατότητα να δημιουργήσει χιλιάδες δικές μας ίδιες εκδοχές με το ίδιο γεννητικό υλικό. Οι ιδέες έπεφταν βροχή, τα ταμεία γέμιζαν με χρήματα και ο φόβος της μη ύπαρξης της μοναδικότητας μας μας έκαναν επιρρεπείς να σταθούμε μπροστά από οθόνες τρομάζοντας για το τι θα φέρει το μέλλον.

Από τον 19ο αιώνα και εντονότερα τον 20ο, είχαν αναπτυχθεί αρκετά τεχνοφοβικά κινήματα στην Ευρώπη και άλλου. Κινήματα τα οποία φοβόντουσαν την εισαγωγή της νέας τεχνολογίας στην φύση και το ανθρώπινο περιβάλλον π.χ το κίνημα τον Λουδιτών στην Αγγλία τον 19ο αιώνα κατέστρεφε τις μηχανές που απειλούσαν τις θέσεις εργασίας των ανθρώπων στην βιομηχανία του υφάσματος. Η εικόνα του τρελού ή κακού επιστήμονα, ο οποίος επιθυμεί την καταστροφή της ανθρωπότητας μέσα από την χρήση της τεχνολογίας ήταν ένα ακόμα στερεότυπο που προϋπήρχε στο μυαλό των ανθρώπων. Το κίνημα των Νέο-Λουδιτών αναδύθηκε  στις αρχές του ’90 πιο ακραίο από ποτέ, απορρίπτοντας συνολικά την τεχνολογία και κατηγορώντας κατάφορα τους μηχανικούς και τους επιστήμονες για την σημερινή κατάσταση του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης ζωής.

Αυτά τα στερεότυπα οδήγησαν πολλούς ανθρώπους να διχαστούν απέναντι στην κλωνοποίηση. Παραβλέποντας τις δυνατότητες που ανοίγονταν, παρέμειναν προσκολλημένοι σε ακραίες πληροφορίες και στην ύπαρξη υβριδικών τεράτων από προσμείξεις διαφορετικών οργανισμών ή ζώα που τρελαίνονται και άνθρωποι -κλώνοι χωρίς συναισθήματα.

Στο μεταξύ, η Ντόλι ήταν το πιο διάσημο ζωντανό αρνί του κόσμου και όλο αυτό το αλαλούμ οδήγησε να ζει εσώκλειστη ώστε να διασφαλιστεί πως δεν θα κατέληγε αρνί ριγανάτο στο στομάχι κάποιου επίδοξου ανθρώπου που θα ήθελε κλώνο στα κάρβουνα. Αυτός ο εγκλεισμός, της προκάλεσε καρκίνο στους πνεύμονες, μια νόσο που αναπτύσσεται στα πρόβατα που ζουν συνεχώς σε κλειστούς χώρους. Πέθανε σε ηλικία 6 ετών, τα μισά χρόνια που ζει ένα αρνί και γέννησε συνολικά 6 μικρά. Δυο χρόνια πριν είχε προσβληθεί από αρθρίτιδα.

Οι εξετάσεις της μετά θάνατο απέδειξαν πως το τελομερές της ήταν κοντύτερο από τα τελομερή των υπόλοιπων προβάτων. Τελομερές ονομάζεται το τέλος ενός χρωμοσώματος και προστατεύει την σημαντική γεννητική πληροφορία που βρίσκεται στην ”μέση” του χρωμοσώματος, είναι δηλαδή μια ”τάπα”, θα λέγαμε μη επιστημονικά. Αυτή η αποκάλυψη οδήγησε σε ένα νέο κύκλο παραφιλολογίας πως οι κλώνοι γερνούν γρηγορότερα και πως η Ντόλι πέθανε στα 6 της χρόνια, επειδή το ενήλικο κύτταρο που χρησιμοποιήθηκε ήταν ήδη 6 ετών, άρα 6+6=12 την ηλικία που πεθαίνουν τα πρόβατα. Τυχαίο;

Εντελώς. Οι επιστημονικές μελέτες απέδειξαν πως η Ντόλι δεν γερνούσε πιο γρήγορα από τα υπόλοιπα πρόβατα και οι ασθένειες που παρουσίασε είναι πολύ κοινές ανάμεσα στα ερίφια. Παρά τον εφησυχασμό των επιστημόνων, αυτό που τελικά νίκησε ήταν η φαντασία των ανθρώπων που μέχρι σήμερα προβάλλει πάνω τους τους υπαρξιακούς τους φόβους.

Παρότι από την εποχή της Ντόλι κλωνοποιήθηκαν πολλά ζώα, κανένα δεν έγινε διάσημο όσο εκείνη. Ακόμα και όταν οι κλώνοι αφορούν την διάσωση σπάνιων ειδών προς εξαφάνιση δεν τραβούν τόσο την προσοχή της ανθρωπότητας όσο η Ντόλι. Μήπως η ανθρωπότητα ενηλικιώθηκε κατανοώντας πως άλλο η φαντασία και άλλο η επιστήμη; Πως είναι εξαιρετικά δύσκολο και ακραίο να δημιουργηθεί ένα τεράστιο πάρκο με κλωνοποιημένους δεινόσαυρους, γιατί ως και επιστήμη έχει όρια ηθικά αλλά και φυσικά; Πως ένας στρατός από κλώνους είναι πανάκριβος και ασύμφορος για το καπιταλιστικό σύστημα από τη στιγμή που εκατομμύρια άνθρωποι έχοντας αναπαραχθεί με το ελάχιστο κόστος είναι έτοιμοι να σκοτωθούν για τον εθνικισμό; Θα ήταν ωραίο να συνέβαινε, αλλά ανήκει και αυτό στο χώρο της φαντασίας, όπως οι κλώνοι του Star Wars.

Η Ντόλι ταριχεύτηκε και τοποθετήθηκε στο Εθνικό Μουσείο της Σκωτίας σε μια προθήκη, όπου πλέον χωρίς φόβο αρπαγής μπορεί οποιοσδήποτε να την δει από κοντά. Ή μήπως η Ντόλι είναι εκείνη που τελικά μας παρατηρεί;