Παγιδευμένοι στο Στάλινγκραντ – Η “Επιχείρηση Ουρανός” αλλάζει την τροπή του πολέμου υπέρ των Σοβιετικών

Σαν σήμερα συμπληρώνονται 76 χρόνια από την «Επιχείρηση Ουρανός», όπως ήταν η κωδική ονομασία της σοβιετικής αντεπίθεσης κατά των γερμανικών στρατευμάτων που από το καλοκαίρι του 1942 έδιναν μάχες κατά του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ, αλλά και εναντίον των συμμάχων της Βέρμαχτ, ιταλικών και ρουμανικών στρατευμάτων που κάλυπτα τα πλευρά της 6^ης στρατιάς των ναζί και της 14^ης στρατιάς τεθωρακισμένων. Κατάληξη της επιχείρησης ήταν η περικύκλωση 330.00 στρατιωτών του Άξονα, κάτι που θεωρείται το σημείο καμπής που άλλαξε τη ροή όχι μόνο της ιστορικής αυτής μάχης, αλλά συνολικά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το σχέδιο περικύκλωσης κι εξόντωσης των γερμανικών δυνάμεων βρισκόταν υπό επεξεργασία ήδη από το Σεπτέμβρη του 1942, με πρωταγωνιστές τον στρατηγό Ζούκοφω καθώς και τον επικεφαλής του σοβιετικού Γενικού Επιτελείου Αλεξάντερ Βασιλιέφσκι. Για το λόγο αυτό είχαν δημιουργηθεί εκτεταμένες εφεδρείες στα μετόπισθεν του μετώπου, ενώ βόρεια και νότια της πόλης στο Βόλγα είχαν δημουργηθεί προγεφυρώματα ως βάσεις για τη σχεδιαζόμενη επιχείρηση, τα οποία υπερασπίστηκε με ζήλο κι αυταπάρνηση ο Κόκκινος Στρατός.

Από σοβιετικής πλευράς παρατάχθηκεν οι στρατιές του Ντον υπό τον Κωνσταντίν Ρακασόφσκι, του νοτιοδυτικού μετώπου υπό τον Νικολάι Βατούτιν, όπως και του Στάλινγκραν υπό τον Αντρέι Γεργιομένκο.

Είναι χαρακτηριστικό πως ο διοικητής της 62^ης Στρατιάς Βασίλυ Τσούικοφ, ενημερώθηκε για την επιχείρηση μόλις την παραμονή της αντεπίθεσης, για να προλάβει τυχόν πτώση του ηθικού των αντρών του.

Από γερμανικής πλευράς παρατάχθηκαν η 6^η Στρατιά όπως και η 4^η Στρατιά τεθωρακισμένων, ενώ συμμετείχε η 8^ης Στρατιά των Ιταλών και η 4^η Στρατιά των Ρουμάνων.

Η επιχείρηση Ουρανό εξαπολύθηκε στις 19 Νοέμβρη 1942 στις 7.30 το πρωί συντρίβοντας αρχικά τη ρουμανική αντίσταση, καθώς οι ρουμανικές ομάδες γρήγορα διαλύθηκαν και τράφηκαν πανικόβλητες σε φυγή. Οι προσπάθειες των Γερμανών να ανακόψουν τη σοβιετική προέλαση έπεσαν στο κενό, χάρη στην αποφασιστική τους απώθηση από το 1^ο και 26^ο σώμα τεθωρακισμένων. Μόλις το απόγευμα της 20^ης Νοέμβρη αντελήφθη ο διοικητής της 6^ης Στρατιάς, Φρίντριχ φον Πάουλους, την πρόθεση του Κόκκινου Στρατού για πλήρη περικύκλωση των δυνάμεών τους.

Οι προσπάθειες της Βέρμαχτ για αποτροπή αυτής της εξέλιξης δεν είχαν αποτέλεσμα κι έτσι η περικύκλωση ολοκληρώθηκε με επιτυχία στις 23 Νοέμβρη, εγκλωβίζοντας την 6^η Στρατιά, τμήμα της 4^ης στρατιάς τεθωρακισμένων όπως και ρουμανικές μονάδες με συνολικά 22 μεραρχίες και 330.00 στρατιώτες.

Η επιχείρηση Ουρανός βρήκε εντελώς απροετοίμαστο το Γενικό Επιτελείο της Βέρμαχτ, καθώς η αρμόδια υπηρεσία για το Ανατολικό Μέτωπο είχε ενημερώσει πως ο Κόκκινος Στρατός δε διέθετε λειτουργικές εφεδρείες πλέον. Εξίσου αλαζονικά επέλεξε να αγνοήσει τις σαφείς ενδείξεις κατασκοπευτικών πτήσεων της γερμανικής αεροπορίας που μαρτυρούσαν την αυξανόμενη συγκέντρωση σοβιετικών δυνάμεων στην απέναντι όχθη του Βόλγα.

Όχι μόνο αυτό, αλλά ο ίδιος ο Χίτλερ είχε ήδη ανακοινώσει πως ο Κόκκινος Στρατός «είχε ηττηθεί» και πως πλέον οι άντρες του δραπέτευαν μπροστά στη γερμανική προέλαση, παρότι ο φον Πάουλους τον είχε προειδοποιήσει για τον κίνδυνο σοβιετικής αντεπίθεσης στο Στάλινγκραντ. Η ηγεσία του στρατεύματος ενίσχυε τη βεβαιότητα του Φύρερ παρουσιάζοντας ως «αδύνατη» μια τέτοια πιθανότητα.

Ο δακτύλιος περικύκλωσης των ναζιστικών δυνάμεων αποτελούνταν από 60 σοβιετικές μεραρχίες, οι οποίες δε διασπάστηκαν ούτε μετά την επιχείρηση «Χειμερινή καταιγίδα» της Βέρμαχτ το δεκέμβρη. Η υπόσχεση του αρχηγού της Λουφβάφε Χέρμαν Γκαίρινγκ για 500 τόνους εφοδίων από αέρους στους έγκλειστους δεν τηρήθηκε ούτε κατά διάννοια, εξαναγκάζοντας τις γερμανικές δυνάμεις σε παράδοση στις 31 Γενάρη 1943 και οδηγώντας σε αιχμαλωσία 110.000 στρατιώτες της Βέρμαχτ.

Η επιχείρηση Ουρανός υπήρξε η πρώτη μεγάλη επιτυχία των Σοβιετικών στη διάρκεια του πολέμου, που κατόρθωσε μαζί με την επικείμενη παράδοση των ναζί στο Στάλινγκραντ να διαλύσει το μύθο της «αήττητης» Βέρμαχτ, δίνοντας μια τεράστια ώθηση, όχι μόνο στην αυτοπεποίθηση και την αποφασιστικότητα του σοβιετικού λαού και στρατού, αλλά και στους κατεχόμενους λαούς ολόκληρης της Ευρώπης.

Δύσκολες Νύχτες