Πώς φτάσαμε ως εδώ… – Οι πρώτες εκλογές του 89′

Στις 18 Ιουνίου του 1989, η χώρα οδηγούνταν σε εθνικές εκλογές που ορίστηκαν μαζί με τις ευρωεκλογές εκείνης της χρονιάς, παρατείνοντας τη θητεία της Βουλής πάνω από το όριο της τετραετίας -κάτι που θα μπορούσε συμβολικά να δείχνει την αγωνία του ΠΑΣΟΚ να γαντζωθεί στην εξουσία, ενώ το σύνθημα “στις 18 σοσιαλισμός” έμοιαζε ήδη πολύ μακρινό και ξεθωριασμένο.

Οι εκλογές έγιναν σε κλίμα πρωτοφανούς έντασης, που δεν είναι εύκολο να το αναπλάσει νοερά όποιος δεν το έζησε ως ενήλικος, και ήταν οι πρώτες από μια αλυσίδα τριών συνεχόμενων αναμετρήσεων ως τον Απρίλη του 90′, με την ανάδειξη της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Τι είχε μεσολαβήσει όμως μέχρι τότε, για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο;

Σχεδόν αμέσως μετά τις εκλογές του 85, όπου κατέβηκε με σύνθημα την υπόσχεση για “ακόμα καλύτερες μέρες”, το ΠΑΣΟΚ στρέφεται στο αντιλαϊκό πρόγραμμα σταθερότητας, που αφαιρεί μια σειρά κατακτήσεις για τους εργαζόμενους και ξεκινά ουσιαστικά το νεοφιλελεύθερο ξήλωμα του πουλόβερ.

Η πλειοψηφία της διοίκησης της ΓΣΕΕ αντιδρά, επέρχεται ρήγμα στην κυβερνητική ΠΑΣΚΕ, και ακολουθεί ο πραξικοπηματικός διορισμός από τα δικαστήρια φιλοκυβερνητικής διοίκησης, υπό το Ραυτόπουλο.

Ο Υπουργός Οικονομικών που συνδέθηκε με αυτήν την πολιτική ήταν ο Κ. Σημίτης, που απομακρύνθηκε δύο χρόνια αργότερα, για να φτάσουμε προεκλογικά στο δημαγωγικό “Τσοβόλα δώστα όλα”. Παρόλα αυτά, ο Σημίτης εμφανιζόταν ήδη ως επικεφαλής της “εσωτερικής αντιπολίτευσης” και του λεγόμενου εκσυγχρονιστικού ρεύματος.

Με το ΠΑΣΟΚ ήρθαν σε ρήξη δύο ακόμα ηγετικά στελέχη του και πρώην Υπουργοί. Ο Γεράσιμος Αρσένης που ήταν επικεφαλής στο Οικονομικών την πρώτη τετραετία της Αλλαγής και ο Αντώνης Τρίτσης -που δεν τον άφησαν να προχωρήσει σε ένα στοιχειώδη διαχωρισμό εκκλησίας-κράτους. Αμφότεροι κατέβηκαν στις εκλογές επικεφαλής δικών τους προσωποπαγών κομμάτων, χωρίς να σημειώσουν ιδιαίτερα υψηλές επιδόσεις. Τη μεγαλύτερη φθορά όμως το ΠΑΣΟΚ την υπέστη εξαιτίας του σκανδάλου Κοσκωτά και της σύγκρουσης με σημαντική μερίδα του Τύπου, που ως τότε στήριζε την Αλλαγή -και συνέχισε αργότερα να στηρίζει το ΠΑΣΟΚ.

Η φθορά αυτή είχε προχωρήσει σε τέτοιο βαθμό που άφηνε μάλιστα μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας για το εκλογικό αποτέλεσμα του (νεοσύστατου) Ενιαίου Συνασπισμού, που είχε συγκροτηθεί από το Δεκέμβριο του 88′, με το Κοινό Πόρισμα ΚΚΕ-ΕΑΡ -η τελευταία είχε μετεξελιχθεί, αφήνοντας πίσω τον τίτλο του ΚΚΕ Εσωτερικού, που αποτελούσε βασικό αγκάθι.

Το ΚΚΕ είχε απεμπλακεί απ’ τη λογική του αθροίσματος των δημοκρατικών δυνάμεων, κάτι που φάνηκε εμφατικά στις δημοτικές εκλογές του 86′ και την εντολή για ψήφο κατά συνείδηση στο β’ γύρο -αντί για στήριξη των υποψηφίων του ΠΑΣΟΚ.

Το 12ο Συνέδριο του 1987 έβαλε την πολιτική γραμμή ενός Συνασπισμού της Αριστεράς και μιας αριστερής προοδευτικής κυβέρνησης, που οδήγησαν στη συγκρότηση του ΣΥΝ ένα χρόνο αργότερα.

Η διάχυτη αισιοδοξία -με τα φαινόμενα αποσάθρωσης του ΠΑΣΟΚ- διαψεύστηκε εν μέρει, αφού η ενσωμάτωση ψηφοφόρων και συνειδήσεων ήταν μαζική και πολύ ισχυρή. Το ΠΑΣΟΚ υπέστη φθορά αλλά κράτησε το μεγαλύτερο μέρος των δυνάμεών του -και το επανασυσπείρωσε τα επόμενα χρόνια. Ο Συνασπισμός συγκέντρωσε το 13,1% στις εκλογές και 14,3% στις ευρωεκλογές που διεξάγονταν την ίδια μέρα, με σχετικά πιο χαλαρό κριτήριο ψήφου.

Αλλά το βασικό πρόβλημα ήταν η δική του ενσωμάτωση σε πλευρές της κυρίαρχης ιδεολογίας, που δεν εκφράστηκε τόσο με την κυβέρνηση ειδικού σκοπού και περιορισμένης διάρκειας που ακολούθησε, όσο με τις προγραμματικές του θέσεις, πχ για την ΕΟΚ, τον εκσυγχρονισμό, την ανάπτυξη νέου τύπου και το σύνθημα της “κάθαρσης” ως εθνικό αίτημα -στην προβολή του οποίου συνέβαλε ο Τύπος και οι εκδότες για τους δικούς τους λόγους.

Η Νέα Δημοκρατία επανερχόταν δυναμικά στο προσκήνιο, όπως συμβαίνει πάντα μετά από μια αποτυχημένη σοσιαλδημοκρατική διαχείριση. Συγκέντρωνε κοντά στο 45% των ψηφοφόρων, αλλά το εκλογικό σύστημα που είχε περάσει το ΠΑΣΟΚ επί το αναλογικότερον -όπως λέμε ολίγον έγκυος- της στέρησε την αυτοδυναμία και έτσι χρειάστηκαν άλλες δύο κάλπες και μία διαρροή από τη ΔΗΑΝΑ του Στεφανόπουλου, για να σχηματίσει ο Μητσοτάκης κυβέρνηση.

Το εκλογικό αποτέλεσμα ακολούθησε η δραματική διαδικασία των διερευνητικών εντολών με τους τέσσερις γύρους -παράλληλα με το Ευρωμπάσκετ του 89′- και τον Παπανδρέου να παρακολουθεί τις εξελίξεις νοσηλευόμενος. Και μαζί με αυτό ασφυκτικές πιέσεις, εκβιαστικά διλήμματα, ο μπαμπούλας της “ακυβερνησίας”, ο κίνδυνος παραγραφής των πολιτικών ευθυνών για τα σκάνδαλα, η κυβέρνηση Τζαννετάκη με την τρίμηνη διάρκεια, και η βρώμικη Πασοκική -και όχι μόνο- προπαγάνδα για το βρώμικο 89′ -που η Αριστερά δεν το βρώμισε, αλλά το ξεβρώμισε, λειτουργώντας δυστυχώς ως κολυμβήθρα του Σιλωάμ για το σύστημα.

Αλλά αυτό είναι ένα διαφορετικό κεφάλαιο, που το έχουμε δει ξεχωριστά.