Το πραξικόπημα του Πινοτσέτ στη Χιλή
Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων δεν έχει εξακριβωθεί μέχρι σήμερα, καθώς οι ταυτοποιημένοι νεκροί ανέρχονται σε 3.197 άτομα, πολλοί όμως ανήκουν στους desaparecidos, ανθρώπους των οποίων τα ίχνη χάθηκαν στη διάρκεια της δικτατορίας, χωρίς ποτέ να εντοπιστούν.
Ήταν 6.20 τα ξημερώματα της 11ης Σεπτέμβρη, όταν ένα τηλεφώνημα ξύπνησε τον πρόεδρο της Χιλής Σαλβαδόρ Αγιέντε. Ο στόλος του Βαλπαραΐσο, του μεγαλύτερου λιμανιού της Χιλής, είχε στασιάσει, ζητώντας την παραίτηση του Προέδρου. Ο Αγιέντε προσπάθησε αμέσως να επικοινωνήσει με τον αρχηγό του ΓΣΕ, Αουγκούστο Πινοτσέτ, τον οποίο ο ίδιος είχε διορίσει, και μόνο όταν εκείνος δεν απάντησε, αντιλήφθηκε ότι ηταν πίσω από το πραξικόπημα.
Ο Αγιέντε συγκεντρωσε το υπουργικό του συμβούλιο εκτός από τον Υπουργό Άμυνας που είχε ήδη συλληφθεί και μαζί με συγγενείς και λίγους στενούς συνεργάτες κατέφυγε στο Προεδρικό Μέγαρο “Λα Μονέδα” στο Σαντιάγο.
Στις 8.00 το πρωί οι πραξικοπηματίες διάβασαν την ανακοίνωσή τους στο ραδιόφωνο, όπου έγινε φανερό πως ο Πινοτσέτ ηγούνται των πραξικοπηματιών. Ο Αγιέντε απερριψε κατηγορηματικά την προσφορά των πραξικοπηματιών να παραιτηθεί με αντάλλαγμα τη μεταφορά του ίδιου και της οικογένειάς του στο εξωτερικό. Λίγο αργότερα, ο Αγιέντε απηύθυνε το τελευταίο του διάγγελμα στο λαό από τους λόγους σταθμούς που δεν είχαν καταλάβει οι πραξικοπηματίες. Το διάγγελμα έκλεινε ως εξής: “Ζήτω η Χιλή! Ζήτω ο λαός! Ζήτω οι εργάτες! Αυτά είναι τα τελευταία μου λόγια και είμαι σίγουρος πως η θυσία μου δε θα πάει χαμένη, είμαι σίγουρος πως θα είναι τουλάχιστον ένα σύμβολο κατά της απάτης, της δειλίας και της προδοσίας”.
Στις 11.55 ξεκίνησε ο βομβαρδισμός της Μονέδα, καθώς και ραδιοσταθμών αλλά και ολόκληρων συνοικιών της πρωτεύουσας φιλικών στην κυβέρνηση. Το πρώτο θύμα ήταν ο στενός φίλος του Αγιέντε, διευθυντής του Καναλιού 7, Αουγκούστο Ολιβάρες, που αυτοκτόνησε στο υπόγειο του Μεγάρου. Κατά τις 2 το μεσημέρι, ο στρατός εισέβαλε στο Μέγαρο και ο Αγιέντε διέταξε συνθηκολόγηση μετά από σύντομη μάχη. Έπειτα αποσύρθηκε στην “Αίθουσα της Ανεξαρτησίας” και αυτοκτόνησε μεν το Καλάζνικόφ του. Η εκδοχή της αυτοκτονίας αμφισβητήθηκε από οπαδούς του, ωστόσο επιβεβαιώθηκε από αυτόπτες μάρτυρες και δύο νεκροψίες το 1990 και το 2011.
Τη μέρα του πραξικοπήματος συνελήφθησαν 2.131 άτομα για να ακολουθήσουν το επόμενο διάστημα δεκάδες χιλιάδες. Οι συλληφθέντες ήταν κυρίως μέλη αριστερών κομμάτων και της κυβέρνησης, διανοούμενοι και συνδικαλιστές. Μόνο στο Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγο στοιβάχτηκαν 40.000 άτομα, ενώ στρατόπεδα πολιτικών κρατουμένων υπήρχαν στην Πισάγουα, το Τσακαμπούκο και την Κολόνια Ντιγκνίδας. Οι συλληφθέντες δεννειχε δικαίωμα επικοινωνίας με τους δικούς τους ή με δικηγόρο και πολλοί από αυτούς βασανίστηκαν φριχτά. Παράλληλα ιδρύθηκαν οι διαβόητες μυστικές φυλακές Londres 38 υπό την εποπτεία της διαβόητης DINA, των μυστικών υπηρεσιών του καθεστώτος, τα μέλη της οποίας είχαν αποφοιτήσει από την αμερικανική στρατιωτική σχολή School of Americas, με ειδίκευση στις τεχνικές βασανισμού.
Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων δεν έχει εξακριβωθεί μέχρι σήμερα, καθώς οι ταυτοποιημένοι νεκροί ανέρχονται σε 3.197 άτομα, πολλοί όμως ανήκουν στους desaparecidos, ανθρώπους των οποίων τα ίχνη χάθηκαν στη διάρκεια της δικτατορίας, χωρίς ποτέ να εντοπιστούν. Είναι χαρακτηριστικό πως και η ίδια η Πρεσβεία των ΗΠΑ έκανε λόγο για 5.000 νεκρούς την πρώτη χρονιά της δικτατορίας.
Οι ΗΠΑ ήταν βέβαια ιθύνων νους του πραξικοπήματος, που ήταν το αποκορύφωμα του μυστικού σχεδίου Fulbert, που βρισκόταν σε εξέλιξη από την πρώτη στιγμή της εκλογής του Αγιέντε (την οποία δεν είχαν κατορθώσει να αποτρέψουν οι ΗΠΑ, παρότι διέθεσαν 7 εκατομμύρια για το σκοπό αυτό) και το οποίο στοίχισε συνολικά 10 εκ. δολάρια. Έργο της CIA ήταν η δολοφονία του φιλοαμερικανού αλλά νομιμόφρονα αρχηγού ΉΡΑ Ρενέ Σνάιντερ στις 22 Οκτώβρη 1970, με στόχο την πρόκληση χάους στη χώρα και την ακύρωση της ορκωμοσίας του Αγιέντε, σχέδιο που έπεσε στο κενό.
Ενήμερη για τις προθέσεις της CIA στη Χιλή ήταν λίγες μέρες πριν το πραξικόπημα και η μυστική υπηρεσία ΒΝD της ΟΔΓ, η οποία δεν ενημέρωσε τον τότε καγκελάριο Βίλι Μπραντ. Ένας πράκτορας της Στάζι ωστόσο, ο Άλφρεντ Σπούλερ, είχε μεταδώσει την είδηση στη ΗΠΑ, αλλά ήταν πλέον αργά για να αξιοποιηθεί η πληροφορία από το Σαντιάγο. Η ΓΛΔ καταδίκασε το πραξικόπημα, απέσυρε τον πρέσβη της και πρόσφερε άσυλο σε 2.000 πολιτικούς πρόσφυγες, ενώ άλλοι 4.000 κατέφυγαν στη Δυτική Γερμανία. Υπολογίζεται πως μόνο το 1973, 20.000 κατέφυγαν στο εξωτερικό. Ως το 1977 η δικτατορία είχε τσακίσει κάθε αντίσταση, καθώς οι αντίπαλοι είχαν δολοφονηθεί, φυλακιστεί ή εξοριστεί.
