Τι ακριβώς αποκαταστάθηκε το 1974;

Με την ευκαιρία της επετείου αρχίζουν οι παράτες, τα ταρατατζούμ. και οι πανηγυρικοί δεκάρικοι γι’ αυτό που ονομάζουν “αποκατάσταση της δημοκρατίας”. Τι ακριβώς όμως αποκαταστάθηκε στις 24 Ιούλη του ’74; Καταρχάς αποκαταστάθηκε ο αστικός κοινοβουλευτισμός, και μάλιστα σε μια βελτιωμένη εκδοχή του, χωρίς βασιλιά, αν και ποτέ δεν έφτασε στην καθαρή μορφή της απλής αναλογικής και ας λένε πως αυτό θα καταργήσει τώρα ο Μητσοτάκης με το νέο εκλογικό νόμο. Μπορεί η συμμετοχή στις αστικές εκλογές να φθίνει, οι κυβερνήσεις να βγαίνουν με ολοένα και λιγότερες ψήφους, αφορούν μια όλο και πιο μειοψηφική “πλειοψηφία”, δεν παύουν όμως να δίνουν μια κάποια νομιμοποίηση στο πολιτικό παιχνίδι του συστήματος, μαζί με την ψευδαίσθηση της ελεύθερης, δημοκρατικής εκλογής και του δικαιώματος στην αντίθετη άποψη, που κρίνεται από το λαό.

Κυρίως όμως αποκαταστάθηκε το προφίλ των βασικών παικτών αυτού του συστήματος, αποκαθαρμένο από τα αμαρτήματα του πρόσφατου παρελθόντος, εφόσον άλλαξαν τα παλιά, φθαρμένα ρούχα τους και τα έβαλαν αλλιώς. Αποκαταστάθηκε για παράδειγμα η κλασική δεξιά, που επέστρεψε ως σωτήρας και μοναδική εναλλακτική λύση απέναντι στα τανκς, φροντίζοντας να πέσουν σχετικά στα μαλάκα αυτοί που τα έβγαλαν στους δρόμους, γιατί το κράτος έχει συνέχεια και δεν είναι αγνώμων απέναντι στους προκατόχους του. Εξάλλου για “άφρονες αξιωματικούς” επρόκειτο…

Πήρε μάλιστα το όνομα Νέα Δημοκρατία – παρμένο κατευθείαν από τις προγραμματικές επεξεργασίες του ΚΚΕ για να επιβεβαιώσει ότι επρόκειτο για μια νέα, διαφορετική κατάσταση, σε σχέση με την προηγούμενη, όχι μόνο σε ό,τι αφορά τη χούντα, αλλά και όσα προηγήθηκαν της επταετίας. Κι αν εκείνη την εποχή ήταν μια φορά λάθος το δίλημμα “Καραμανλής ή τανκς”, παρόλα αυτά έπειθε κάποιο κόσμο, που έμενε στο άμεσο εμπειρικό επίπεδο, ας σκεφτεί πόσο αριστεροί και ενωτικοί μπορεί να ήταν οι κατά πολύ μεταγενέστεροι εκτίμηση του Τσίπρα και όχι μόνο πως ήταν άλλος ο Καραμανλής πριν τη χούντα κι άλλος μετά, λες και γαλουχήθηκε από το ριζοσπαστικό αέρα του Παρισιού, που γαλούχησε εξάλλου και τον πολιτικό κρατούμενο Κυριάκο.

Δεν αποκαταστάθηκε, αλλά εγκαταστάθηκε για πρώτη φορά στα ελληνικά πολιτικά χρονικά ο χώρος της σοσιαλδημοκρατίας, που έπαιξε κυρίαρχο ρόλο τα επόμενα χρόνια, για να ενσωματώσει σε ανώδυνα για το σύστημα μονοπάτια τον πολιτικό ριζοσπαστισμό της μεταπολίτευσης. Μιλάμε για το ΠΑΣΟΚ, που επιχείρησε να εμφανιστεί ως καρπός αυτής της κινηματικής ανόδου, κάνοντας μάλιστα λόγο τότε για απλή αλλαγή φρουράς στο πλαίσιο του συστήματος. Κατάφερε έτσι να πάρει από το χεράκι τις αναδυόμενες κοινωνικές δυνάμεις, αυτές που δεν μπορούσε να εκφράσει πια η Ένωση Κέντρου κι ας πρόσθεσε στο δικό της όνομα τον όρο Νέες Δυνάμεις, να τις βαφτίσει σε μια αταξική σούπα με τον όρο “μη προνομιούχοι” και να απονευρώσει με τον πλέον βρώμικο τρόπο κι δυστυχώς μάλλον εύκολα, το μαζικό κίνημα από κάθε διεκδικητική του αιχμή και σύντομα από κάθε μαζικότητα. Δεν είναι καθόλου τυχαίο άλλωστε πως οι κύκλοι της μεταπολίτευσης ταυτίζονται με τους κύκλους εξέλιξης του ΠΑΣΟΚ, πριν φτάσουμε στην οριστική ταφόπλακα με τα μνημόνια και την εκλογική καθίζηση του ΠΑΣΟΚ, που μας οδήγησε στο ροζ αφήγημα της αποκαταστάσης της σοσιαλδημοκρατίας και της χρησιμότητας του ιστορικού της ρόλου, η οποία όμως θα μας απασχολήσει σε κάποια άλλη επέτειο.

Ποιο είναι λοιπόν το ζητούμενο της επετείου και τι υπάρχει προς αποκατάσταση; Αυτό δεν είναι “η καλύτερη δημοκρατία” που είχε ποτέ η αστική τάξη, ενσωματώνοντας με τον πιο ανώδυνο τρόπο την άνοδο του μαζικού κινήματος, ούτε η αποκατάσταση του προφίλ της δεξιάς – φροντίζει γι’ αυτό η νέα σοσιαλδημοκρατία που έχει ν’ ανησυχεί για τη δική της αποκατάσταση. Το ζητούμενο είναι πώς θα αποκαταστήσουμε την ισχύ που είχε τότε το μαζικό κίνημα, αποφεύγοντας τα λάθη που έκανε τότε, σε μια περίοδο που ακόμα κι ο Καραμανλής αναγκαζόταν να παίξει το “αντιϊμπεριαλιστικό” χαρτί με την έξοδο από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ ή να φαντάζει “σοσιαλμανής” για φιλελμανείς πρωθυπουργούς τύπου Τσίπρα και του διαδόχου του. Εκείνη η αλλαγή φρουράς ήταν μια μορφή ασπίδας του συστήματος για ν’ αποτρέψει αυτό ακριβώς, μια πτώση της χούντας με όρους κινήματος. Η’ με άλλα λόγια, όπως ακριβώς το Πολυτεχνείο είχε ακυρώσει, παρά την ήττα του, τη “φιλελευθεροποίηση” της χούντας, καίγοντας αυτό το σενάριο ομαλής μετάβασης, έτσι και η “αποκατάσταση” της Δημοκρατίας τον Ιούλη του ’74 είχε μεταξύ άλλων, σκοπό να ακυρώσει την υλοποίηση ενός δικού μας, πιο ριζοσπαστικού σεναρίου. Και ζητούμενο είναι να το ξαναγράψουμε στους δρόμους.