«Για να κλείσουμε το δρόμο στους αναρχικούς του ΕΛΑΣ…» – Το μπλόκο της Καλογρέζας στις 15 Μάρτη 1944

Μες το πηχτό σκοτάδι της νύχτας, 15 προς 16 Μάρτη 1944, χίλιοι περίπου χωροφύλακες και άνδρες των Ταγμάτων Ασφαλείας, χαφιέδες της «Ειδικής Ασφάλειας» και οι αλήτες του Παναγιωτόπουλου επέδραμαν και κύκλωσαν την Καλογρέζα, τη Σαφράμπολη και άλλες συνοικίες της Βόρειας Αθήνας. Μάζεψαν με σπρωξιές βρισιές και κλωτσιές όλους τους άνδρες από 16 μέχρι 60 χρόνων μέσα στις μάντρες. Το πρωί με τα χαράματα άρχισε το «ξεκαθάρισμα». Με κατάλογο που τους είχαν δώσει οι καταδότες – χαφιέδες ξεχώρισαν 350 πατριώτες. Απ’ αυτούς 22 εργάτες των λιγνιτωρυχείων τους εκτέλεσαν επιτόπου και τους υπόλοιπους τους παρέδωσαν στους Γερμανούς που τους έστειλαν στις φυλακές και τα γερμανικά κάτεργα. Απ’ αυτούς είναι ζήτημα αν γύρισε κανένας ζωντανός! Η επιχείρηση είχε καταστρωθεί απ’ το κέντρο «επιτελικά». Παρόντες οι απαίσιοι αρχιεγκληματίες Λάμπου, Πλυτζανόπουλος, Ντερτιλής, Γκίνος κ.ά. Όλα τα πρωτοπαλίκαρα της Ειδικής και των Ταγμάτων Ασφαλείας.

Ας δούμε, όμως, από τα πρακτικά της δίκης που έγινε στις 6.11.1946 στο Ειδικό Δικαστήριο Δοσιλόγων της Αθήνας τις κύριες πλευρές αυτού του ομαδικού εγκλήματος που διαπράχτηκε απ’ αυτούς που μεταπελευθερωτικά οι κυβερνήσεις της Δεξιάς και του Κέντρου χωρίς ίχνος ντροπής αναγνώρισαν σαν Αντιστασιακούς.

Στο κατηγορητήριο αναφέρεται ότι οι κατηγορούμενοι κατηγορούνταν: α) Γιατί έγιναν συνειδητά όργανα των κατακτητών και τους βοήθησαν να σταθεροποιήσουν την κατοχή τους στην πατρίδα μας. β) Γιατί οικειοθελώς μετατράπηκαν σε όργανα των γερμανικών Ες-Ες και εκ προμελέτης εκτελούσαν σε διάφορες χρονολογίες Έλληνες πατριώτες και γ) γιατί στις 15 Μάρτη 1944, κάτω απ’ τις διαταγές της κυβέρνησης I. Ράλλη, με τμήματα χωροφυλακής – Ταγμάτων Ασφαλείας και της Ειδικής περικύκλωσαν τις συνοικίες Καλογρέζα – Σαφράμπολη – Ηράκλειο κ.λπ. συνέλαβαν 350 Έλληνες απ’ τους οποίους επιτόπου εκτέλεσαν τους 22, ενώ τους άλλους τους έστειλαν στα γερμανικά κάτεργα.

Σύμφωνα επίσης με το κατηγορητήριο στο μπλόκο είχαν πάρει μέρος δύο λόχοι των Ταγμάτων με επικεφαλής τον Πλυτζανόπουλο, δύο λόχοι της Χωροφυλακής και της Ειδικής, ενώ το γενικό πρόσταγμα είχε ο ταγματάρχης Μωραΐτης. Ακόμη ο μοίραρχος Παπακώστας ήταν επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος της Χωροφυλακής. Αυτός που υπόδειχνε τα θύματα ήταν κάποιος Δούκας, διερμηνέας των Γερμανών.

Όλοι οι εκτελεσθέντες ήταν μέλη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ και πολλοί ΕΛΑΣίτες και ΕΠΟΝίτες, πέφτοντας ζητωκραύγασαν υπέρ της πατρίδας και της λευτεριάς…

Την επομένη της εκτέλεσης των 22 εργατών ο μοίραρχος Παπακώστας δεν άντεξε και έπαθε παράκρουση, έτσι τουλάχιστον διαδόθηκε. Στη δίκη ακόμα αποκαλύφθηκε πως τον κατάλογο των 22 ηρωικών εργατών, κρατούσε στα χέρια του ο γνωστός βασανιστής στο Γουδί Γρυπάρης. Ότι όλοι οι εκτελεσθέντες ήταν μέλη του ΕΑΜ και του ΚΚΕ και πολλοί ΕΛΑΣίτες και ΕΠΟΝίτες, πέφτοντας ζητωκραύγασαν υπέρ της πατρίδας και της λευτεριάς. Ότι στο λιγνιτωρυχείο γίνονταν απεργίες και οι εργάτες αγωνίζονταν για το συσσίτιο και τα προβλήματά τους. Ακόμα ότι μετά την εκτέλεση των 22 για πολλές μέρες ολόκληρη η Καλογρέζα θρηνούσε για το χαμό των καλύτερων παιδιών της.

Τα ονοματεπώνυμα των εκτελεσμένων (23 και όχι 22) είναι:

ΑΝΔΡΙΩΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ. 24 χρόνων.
ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ του Νίκου. 26 χρόνων. Μέλος του ΕΑΜ.
APTΑΝΙΑΝ ΝΙΚΟΛΑΟΣ. 26 χρόνων.
ΒΟΥΤΣΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ. 26χρόνων.
ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΩΣΤΑΣ του Παναγιώτη. 19 χρόνων. Ανθρακωρύχος. Ο πατέρας του δολοφονήθηκε από προδότες την 1-9-43.
ΚΑΝΑΚΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ. 33 χρόνων.
ΚΟΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ. 30χρόνων.
ΚΑΜΙΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. 28 χρόνων.
ΚΑΛΟΕΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ. 32 χρόνων.
ΛΑΣΚΑΡΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. 26 χρόνων. Ανάπηρος με κομμένα πόδια.
ΜΑΥΡΙΔΗΣ ΑΙΜΙΛΙΟΣ. 27 χρόνων.
ΜΙΚΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ. 19 χρόνων.
ΜΗΝΟΠΟΥ ΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ. 65 χρόνων. Μπακάλης.
ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ. 28 χρόνων.
ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ. 20χρόνων.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. 26χρόνων.
ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ. 24 χρόνων. Αδελφός του Γιώργου.
ΠΑΠΟΥΔΗΣ ΜΙΧΑΛΗΣ. 60 χρόνων.
ΠΟΝΤΙΔΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΠΕΛΕΓΚΡΙΝΟ ANTONIO. 25 χρόνων. Ιταλός αντιφασίστας.
ΣΟΦΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. 17χρόνων. Μαθητής.
ΣΥΡΜΑΛΟΓΛΟΥ ΟΡΦΕΑΣ. 28 χρόνων.
ΧΡΥΣΑΥΓΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ. 27 χρόνων.

Ο μάρτυρας κατηγορίας Βουγιουκλάκης (ταγματάρχης εν αποστρατεία) κατάθεσε στη δίκη πως για τις εκτελέσεις ευθύνονται όλοι οι αξιωματικοί κατηγορούμενοι που παραβρίσκονταν στο μπλόκο.

«- Πρόεδρος: Ποιος διέταξε τις εκτελέσεις;

-Μάρτυρας: Όλοι ξέρουν ότι τις διέταξε ο Λάμπου (διοικητής της Ειδικής που αργότερα κλείστηκε στου Μακρυγιάννη και συγκαταλέγεται κι αυτός ανάμεσα στους πατριώτες του κ. Μπάλκου).

-Πρ.: Γιατί έκαναν τις εκτελέσεις;

-Μάρτ.: Δεν υπήρχε καμιά αιτία… Ούτε τον μεσαίωνα δεν γίνονταν όσα έγιναν εκεί. Οι θρήνοι και οδυρμοί που ακούγονταν επί μέρες στην Καλογρέζα δεν μπορεί να τις πιάσει ανθρώπινος νους.

-Πρ.: Ποιος τουφέκισε τους 22;

-Μαρτ.: Έλληνες κ. Πρόεδρε, δυστυχώς…

-Πρ.: Τι ξέρετε για τα Τάγματα Ασφαλείας;

-Μαρτ.: Μου είχαν προτείνει να καταταγώ και γω. Αλλά σκέφτηκα: «Οι Γερμανοί δεν θα με διατάσσουν; Τους εχθρούς μου δεν θα υπηρετώ; Όχι, δεν πρέπει να πάω». Και συνέχισε: «Αυτοί, λένε, πως πήγαν να υπηρετήσουν την πατρίδα. Ψέμα! Όποιος ήθελε να δράσει κατά του εχθρού δεν είχε παρά να σχηματίσει ομάδες και να βγει στο βουνό ή να πάει στη Μέση Ανατολή. Γιατί τάχα οι κομμουνιστές το κατάφεραν αυτό; Οι εθνικόφρονες δεν μπορούσαν να κάνουν το ίδιο;».

Έπεσαν για τη ζωή, στο Μπλόκο της Καλογρέζας – 15 Μάρτη 1944: ΑΘΑΝΑΤΟΙ!

Η δίκη άρχισε και συνεχίστηκε μέσα σε ατμόσφαιρα φοβερά συγκινητική. Εξετάστηκαν ως μάρτυρες γυναίκες που τα παιδιά τους ήταν μέσα στους 22 και άλλοι συγγενείς των θυμάτων που βρέθηκαν μέσα στο μπλόκο και έζησαν όλη τη φρίκη. Κατέθεσαν ανατριχιαστικές λεπτομέρειες για τον τρόπο που οι δήμιοι έκαναν τις εκτελέσεις μπροστά στα μάτια τους.

Η Άννα Μικροπούλου είπε: «Ήρθαν το πρωί στις 9 και 30’ και πήραν το παιδί μου. Στις 12 το μεσημέρι θέλησα να του πάω φαΐ. Πριν δύο ώρες όμως τους είχαν εκτελέσει. Η γειτόνισσά μου η Παπαδημητρίου έπεσε στα πόδια του Λάμπου για το παιδί της: «Σκότωσε εμένα, στρατηγέ μου, αντί για το παιδί μου», του έλεγε. Και κείνος κραύγαζε: «Σκοτώστε την κι αυτή…». Πήγα στο ρέμα που είχαν πέσει τα 22 κορμιά, να βρω το γιο μου. Τον βρήκα. Το κεφάλι του ήταν ανοιχτό, τα μυαλά του χυμένα, αίματα σ’ όλο το κορμί του… Και κλαίγοντας πρόσθεσε: Μου το σκότωσαν, κ. Πρόεδρε…».

Η Σταυρούλα Κλεοβρότου είπε: «Βγήκα στο δρόμο κ. Πρόεδρε και είδα που καίγαν τα μαγαζιά. Ένας τσολιάς μου λέει: ‘Έλα μαζί μου στο τμήμα”. Πήγα. Είδα τον Πασχαλίδη που τον έδερναν. Κάτι άλλους τους είχαν γυρισμένους στον τοίχο με τα χέρια ψηλά… Έρχεται ο Λάμπου και μου σχίζει το φόρεμα, ύστερα το κομπινεζόν, με άφησαν γυμνή. Γύρισε σε κάποιον και του λέει: “Βάρα την…». Με έδειραν πολύ. Λιποθύμησα και μου ρίχναν νερό. Το κορμί μου είχε γίνει κατάμαυρο από το ξύλο…».

Η Άννα Σοφιανοπούλου κατέθεσε: “Το μεσημέρι ήρθε ο Γ. Φιλιππίδης με δύο τσολιάδες και πήραν τον αδελφό μου 17 μόλις χρόνων. Τον ακολούθησα και γω μέχρι το τμήμα, αλλά με απομάκρυναν. Ρώτησα γιατί, τι έκανε ο αδελφός μου; Μου απάντησαν: Με άλλους εργάτες του λιγνιτωρυχείου πήγαν και ζήτησαν τα τρόφιμα από τον Ερυθρό Σταυρό…” Και η Σοφιανοπούλου πρόσθεσε πως ο Γ. Φιλιππίδης όχι μόνο δεν ήταν κατηγορούμενος, όπως έπρεπε, αλλά υπηρετούσε ακόμα (το 1946) χωροφύλακας.

Ο Β. Αποστολίδης ζωντάνεψε με την κατάθεσή του όλη την κόλαση που επικράτησε κατά το μπλόκο, τις συλλήψεις και την εκτέλεση των 22 και το φόρτωμα των υπόλοιπων στα αυτοκίνητα για τα στρατόπεδα, καθώς και την πάλη των γυναικών ν’ αποτρέψουν την απαγωγή τους.

Ο δήμιος Λάμπου στην απολογία του, είπε, πως τα Τάγματα έγιναν για να κλείσουν το δρόμο στους αναρχικούς του ΕΛΑΣ. Οι αναρχικοί, είπε, κατέβαιναν από τα βουνά στα περίχωρα της Αθήνας. Η Πετρούπολη είχε καταντήσει κέντρο τους και διερωτήθηκε κυνικότατα: «Τι ήταν προτιμότερο; Ν’ αφήσουμε τους Γερμανούς να πιάνουν κάθε αθώο ή να παραδίδουμε εμείς τους αναρχικούς σ’ αυτούς;».

Σε ερώτηση του προέδρου αν γνώριζε ότι θα γίνει το μπλόκο, απάντησε: “Βέβαια. Ακόμα γνώριζα ότι θα γίνουν και συλλήψεις”.

Τέλος, αναφερόμενος στο μπλόκο της Καλογρέζας είπε, ότι την ευθύνη γι’ αυτό την είχε ο κατηγορούμενος Μωραΐτης, που ήταν και στρατιωτικός υπεύθυνος των τσολιάδων αυτής της περιοχής. Ο Μωραΐτης δεν ήταν παρών στη δίκη. Γιατί είχε σκοτωθεί σε συλλαλητήριο των εθνικοφρόνων για το δημοψήφισμα, λίγες μέρες πριν τη δίκη. Και φυσικά δεν ήταν καθόλου περίεργο πως ο Μωραΐτης βρέθηκε στο συλλαλητήριο, αφού ήταν υπόδικος και έπρεπε να κρατείται στη φυλακή!

Τα Τάγματα Ασφαλείας έδρασαν αντισυμμαχικά και αντεθνικά. Η δράση τους στο πλευρό των κατακτητών παράτεινε χρονικά και έκανε πιο σκληρή την κατοχή της πατρίδας μας. Αν αυτά δεν υπήρχαν, οι καταχτητές δεν θα μπορούσαν να προξενήσουν στον τόπο μας τόσες υλικές καταστροφές και ανθρώπινα θύματα.

Τα θύματα της Καλογρέζας, όπως και τόσες άλλα χιλιάδες πατριωτών που έδωσαν τη ζωή τους σ’ όλη την Ελλάδα στον τίμιο και ιερό αγώνα για μια πατρίδα λεύτερη, ανεξάρτητη και ευτυχισμένη έμειναν για 10ετίες (πολλά ίσως και σήμερα ακόμα) χωρίς σύνταξη και κρατική συμπαράσταση ενώ οι θύτες απολαμβάνουν πλουσιοπάροχες ηθικές και υλικές παροχές. Η αντιστροφή αυτή των ηθικών αξιών δημιουργεί ένα πελώριο ηθικό και πολιτικό πρόβλημα, που η Ιστορία θα το στιγματίσει με τα μελανότερα χρώματα…

(*Στοιχεία από την έκδοση της ΚΕ του ΚΚΕ “Έπεσαν για τη ζωή”)