Γιατί ο ΕΛΑΣ δεν κατέλαβε την Ακρόπολη;

Στις φωτογραφίες του Ντμίτρι Κέσελ, που κατέγραψε σκηνές των Δεκεμβριανών στους δρόμους της Αθήνας, αποτυπώθηκαν εικόνες που κατατάσσουν τους «συμμάχους» Άγγλους στους κοινούς καταχτητές,  που δεν είχαν τίποτα να ζηλέψουν από τα κατορθώματα των γερμανοϊταλών ναζί προκατόχων τους.

Οι γιοι της αυτοκρατορίας που με το καυτό μολύβι και το μαχαίρι «διέδωσε» τον «πολιτισμό» της στα διάφορα σημεία του πλανήτη, τέτοιες μέρες το 1944 κατέλαβαν την Ακρόπολη και οχυρωμένοι πάνω στον βράχο – λίκνο του ανθρώπινου πολιτισμού, εξαπέλυαν τα δολοφονικά πυρά τους ματοκυλώντας το λαό της Αθήνας και σκορπώντας τον όλεθρο.

«H Αθήνα και πάλι πολεμάει το φασισμό, υπερασπίζεται τη λευτεριά από τους νέους κατακτητές, τους άγγλους» (Ξυλογραφία της Βάσως Κατράκη)

Σκηνές που κάνουν κάθε δημοκρατικό άνθρωπο, σε κάθε εποχή, να θλίβεται και να οργίζεται, και που είχαν προκαλέσει τότε διεθνή κατακραυγή, αποτυπώνονται στις παρακάτω εικόνες του Ντ. Κέσελ (εκτεταμένο φωτογραφικό αφιέρωμα για τα Δεκεμβριανά μπορείτε να δείτε εδώ).

Οι Άγγλοι δεν κατέλαβαν την Ακρόπολη λόγω στρατιωτικής αδυναμίας του ΕΛΑΣ. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του Ορέστη Μακρή (Γιάννη), Β’ καπετάνιου του 2^ου συντάγματος της 1^ης ταξιαρχίας του ΕΛΑΣ, που καταγράφεται στο βιβλίο του «Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας» (εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985), σε διαταγή της ΚΕ του ΕΛΑΣ αναφέρονταν τα εξής:

Δεκέμβρης 1944. Το σκοτάδι σκεπάζει την Αθήνα

«Ύστερα από τηλεφωνική συνεννόηση της ΚΕ του ΕΛΑΣ με το στρατηγείο του Σκόμπυ, συνεφωνήθη να ΜΗΝ καταληφθεί η Ακρόπολη από κανέναν, ώστε ο ιερός βράχος να μείνει έξω απ’ τη διαμάχη των αντιπάλων και να διασωθούν οι αρχαιότητες από τις καταστροφές».

Συμφωνία που, προφανώς, από τη μεριά των Άγγλων τσαλαπατήθηκε. Δεν ήταν βέβαια η πρώτη ούτε η τελευταία… Όμως ας δούμε πώς καταγράφεται η πολύ ενδιαφέρουσα μαρτυρία  του καπετάνιου του ΕΛΑΣ, Γιάννη, μέσα από αποσπάσματα του βιβλίου του:

Οι Άγγλοι έχουν καταλάβει τον ιερό βράχο της Ακρόπολης

«Είναι μεσημέρι. Έχει τελειώσει η μάχη στο Θησείο. Μεταφέρεται ο σταθμός διοίκησης του συντάγματος πάλι στη Νέα Σμύρνη. Ο Γύλος φεύγει για την ταξιαρχία. Εγώ επισκέφτηκα τους τραυματίες μας στο νοσοκομείο (Χαροκόπειος Σχολή).

Μετά ανέβηκα στο λόφο του Φιλοπάππου και μίλησα με τους αξιωματικούς του λόχου Κουκακίου. Είχαν ευτυχώς μόνο 6 νεκρούς και 18 τραυματίες. Τους έδωσα συγχαρητήρια, γιατί πραγματικά εκπλήρωσαν στο ακέραιο την αποστολή τους.

Μια από τις εικόνες του πολιτισμού που δίδαξαν οι Άγγλοι στα Δεκεμβριανά

Παρατηρούσα επίμονα με τα κιάλια μου την περιοχή των στρατώνων του Μακρυγιάννη (…)

Γύρισα και κοίταξα προς την Ακρόπολη. Καμιά κίνηση. Με διαταγή του Α’ Σώματος είχε αποχωρήσει η ομάδα παρατηρητών του ΕΛΑΣ που είχαμε επάνω τις προηγούμενες μέρες. Αυτόματα μου ’ρθε η σκέψη. Γιατί καθόμαστε και δεν τοποθετούμε μια μικρή δύναμη επάνω, ώστε να μην επιτρέψουμε στους εχθρούς ν’ ανέβουν και να μας χτυπούν από κει, αν αποφασιστεί απ’ την ΚΕ του ΕΛΑΣ η έφοδός μας. Μα ακόμη σκέφτηκα πως η Ακρόπολη θα είναι ένα σπουδαίο στήριγμα για τις επιχειρήσεις μας γύρω απ’ το Σύνταγμα. Μ’ αυτές τις σκέψεις κατέβηκα απ’ το λόφο και πήγα στο σταθμό διοίκησης του συντάγματος στη Νέα Σμύρνη.

Όπως στο σπίτι τους

(…) Στη συνεχεία του ανέφερα τις πληροφορίες που είχαμε για του Μακρυγιάννη και τη σκέψη μου για την κατάληψη της Ακρόπολης, έστω και με μια διμοιρία, για να καλύψουμε τα πλευρά μας στην περίπτωση εφόδου ενάντια στου Μακρυγιάννη. Πήγαμε μαζί και στον συνταγματάρχη Πυριόχο και επανέλαβα τις πιο πάνω πληροφορίες και τη σκέψη μου για την Ακρόπολη. Συμφώνησαν αμέσως και οι δυο μαζί μου. Αντελήφθηκαν αμέσως τη σοβαρή σημασία που είχε ο βράχος για τη συγκεκριμένη περίπτωση. Τελικά αποφάσισαν, επειδή ήταν λεπτό ζήτημα, να ζητήσουν την άδεια από την ΚΕ του ΕΛΑΣ και να μου δώσουν τη σχετική διαταγή την επομένη 5.12.44 το πρωί. Έφυγα. Αργά το βράδυ ήρθε στο σταθμό διοίκησης του συντάγματος ο Γύλος.

Αληθινοί απόγονοι του Έλγιν…

(…) Πρωί [5 του Δεκέμβρη 1944]. Ο ταγματάρχης Γύλος κλήθηκε επειγόντως στην ταξιαρχία. Στη διοίκηση του 1ου συντάγματος είμαι πάλι μόνος.

Γύρω στις 8 το πρωί ο σύνδεσμος του Α’ Σώματος φέρνει την απάντηση στην πρόταση, που είχα κάνει την προηγούμενη για να καταλάβουμε την Ακρόπολη.

Όπως θυμάμαι, το περιεχόμενό της ήταν περίπου το πιο κάτω:

Οχυρωμένος βρετανός στρατιώτης πίσω από τα πανάρχαια μάρμαρα

«Ύστερα από τηλεφωνική συνεννόηση της ΚΕ του ΕΛΑΣ με το στρατηγείο του Σκόμπυ, συνεφωνήθη να ΜΗΝ καταληφθεί η Ακρόπολη από κανέναν, ώστε ο ιερός βράχος να μείνει έξω απ’ τη διαμάχη των αντιπάλων και να διασωθούν οι αρχαιότητες από τις καταστροφές».

Δεν πέρασε ούτε μια ώρα και στις 9 το πρωί με επείγουσα αναφορά του το III τάγμα (Παν. Σαμπλίδης) μας πληροφορεί:

«2ος λόχος (Φιλοπάππου) αναφέρει ότι 30 περίπου άγγλοι με αυτόματα ανέβηκαν στην Ακρόπολη και ακροβολίστηκαν προς τη νότια πλευρά απέναντι μας και στα Προπύλαια».

Παρακολουθώντας τις κινήσεις του εχθρού λαού

Θρασύτατα μας κορόιδεψαν οι τόρυδες αποικιοκράτες που δεν είχαν ούτε ιερό ούτε όσιο. Ίσως να ήταν καλύτερα, χωρίς να δημιουργήσουμε «πρόβλημα», να ανεβάζαμε αθόρυβα μια διμοιρία, όπως είχαμε τις προηγούμενες μέρες το παρατηρητήριό μας.

Κάθομαι και γράφω αμέσως διαταγή προς το III τάγμα, παραβαίνοντας φυσικά τη διαταγή της ΚΕ του ΕΛΑΣ για διακοπή των επιχειρήσεων, που είχε περίπου το πιο κάτω περιεχόμενο:

Μια από τις εικόνες του πολιτισμού που δίδαξαν οι Άγγλοι στα Δεκεμβριανά

«Άγγλοι καταλαμβάνουν την Ακρόπολη. Ο διαθέσιμος 3ος λόχος σας με επικεφαλής τη διοίκηση του τάγματος να κινηθεί αμέσως προς το λόφο Φιλοπάππου. Συνδεθείτε με προωθημένες στο Θησείο δυνάμεις τάγματος Προβελέγγιου και επιτεθείτε το ταχύτερο, από την Πνύκα προς τα Προπύλαια Ακροπόλεως. Αντικειμενικός σκοπός η εκδίωξη των 30 άγγλων που ανέβηκαν στον Παρθενώνα και η εγκατάστασή σας εκεί. Μη διστάσετε να χτυπήσετε χωρίς έλεος τους άγγλους. Αναφέρατε εξέλιξη επιχειρήσεως».

Πραγματικά μέσα σε μια ώρα (χρόνο ρεκόρ), ο 3ος λόχος, περίπου 50 άνδρες, ενισχυμένος και με άλλους 30 άνδρες του Προβελέγγιου είχαν εξαπολύσει την επίθεσή τους προς τα Προπύλαια.

Οι νέοι καταχτητές

Ήταν όμως αργά! Δεν είχαν πια ν’ αντιμετωπίσουν μονάχα τους 30 εγγλέζους. Ο Σκόμπυ είχε συγκεντρώσει κι άλλες ισχυρές δυνάμεις με όλμους και πολυβόλα που κάλυπταν ολόκληρη τη δυτική πλαγιά της Ακρόπολης προς τα Προπύλαια.

Είχε αντιληφθεί τη στρατηγική σημασία του βράχου κι αφού μας ξεγέλασε και μας καθησύχασε, πρόλαβε ν’ ανέβει πρώτος, αφήνοντας εμάς να παίξουμε το ρόλο του ενετού Δόγη Μοροζίνι, να χτυπάμε τα αρχαία μνημεία και τους άγγλους που τα κατείχαν.

Ο ιερός βράχος της Ακρόπολης έχει καταληφθεί από τους “συμμάχους”

Κι είναι γνωστό ακόμη και στα μικρά παιδιά, πως η Ακρόπολη είναι απόρθητο φρούριο. Μόνο απ’ τα Προπύλαια, που έχουν συνολικό άνοιγμα γύρω στα 10 μέτρα, μπορεί να πατηθεί με έφοδο ή με τη γνωστή μέθοδο του Μανώλη Γλέζου και του Λάκη Σάντα.

Τέλος οι δυνάμεις μας κάτω απ’ τη βροχή των όλμων και των πολυβόλων κι’ όταν έφτασαν 4 τανκς από τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, που χτυπούσαν πισώπλατα, κι ένα αεροπλάνο που σκόρπαγε ρουκέτες, υποχρεώθηκαν να αναδιπλωθούν με δυσκολία κι αρκετές απώλειες στου Φιλοπάππου και στο Θησείο.

Αυτές τις σκηνές της κατάληψης της Ακρόπολης απ’ τους άγγλους τις έχουν αποθανατίσει σε ταινία και τις παρουσίασαν από την τηλεόραση της ΕΡΤ στις 28.10.80 το βράδυ.

“Σε τούτα δω τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει…”

(…) Εδώ κάνω μια παρένθεση. Είμαι υποχρεωμένος, μια και συνεργάστηκα με το Γιάννη Κυριακίδη για τη συγκέντρωση των στοιχείων αυτών των κρίσιμων ημερών, να αναφέρω ότι ο Γιάννης Κυριακίδης δε θυμάται και αμφιβάλλει, αν έγινε από μας αυτή η απόπειρα ανακατάληψης της Ακρόπολης, όπως την περιγράφω πιο πάνω, και πιστεύει ότι οι άγγλοι ανέβηκαν την επόμενη μέρα.

Πάντως είναι γεγονός ότι στις 6.12.44, στην πρώτη έφοδό μας, οι άγγλοι δεν χτύπησαν τις δυνάμεις μας από την Ακρόπολη. Ίσως δεν αισθάνονταν σίγουροι ακόμη επάνω στο βράχο.

Αντίθετα το πρωί της επόμενης 7.12.44 έβαζαν με καταιγιστικά πυρά ενάντια στο I τάγμα μας από την Ακρόπολη και σ’ όλες τις δυνάμεις μας εφόδου με τα τανκς (Σέρμαν) γύρω απ’ τους στρατώνες…

Από την Ακρόπολη οι Άγγλοι σκορπάνε τον θάνατο

Αν και η πιο πάνω διαφορά μας, ως προς το χρόνο κατάληψης της Ακρόπολης απ’ τους άγγλους δεν έχει ουσιαστική σημασία., αν υπάρχει συμπολεμιστής που να διαθέτει στοιχεία γύρω απ’ αυτό το θέμα, καλό θα είναι να μας τα γνωστοποιήσει, μια και προσπαθούμε να περιγράψουμε, όσο πιο αντικειμενικά μπορούμε τα τότε γεγονότα. Κλείνει η παρένθεση.

Η Ακρόπολη πάντως είχε χαθεί για μας, χάρη στην υπερβολική ευαισθησία μας για τα πολύτιμα αρχαία μνημεία και που γι’ αυτά θυσιάσαμε κατόπιν πολλές ανθρώπινες ζωές.

Τα αεροπλάνα του Σκόμπι στον συννεφιασμένο αττικό ουρανό, βομβαρδίζουν συνοικίες της Αθήνας

Είναι δε σίγουρο πως αν είχαμε τοποθετήσει έγκαιρα μια διμοιρία μας επάνω, δε θα τολμούσαν να επιτεθούν για να την καταλάβουν, μια και δε θα τους ενδιέφερε να χτυπήσουν τις αρχαιότητες και να εξοντώσουν μια διμοιρία που δεν επρόκειτο στο κάτω κάτω της γραφής να κάνει χρήση πυρός εναντίον τους στις επιχειρήσεις της Αθήνας. Η αποστολή της θα ήταν απλώς το εμπόδιο της κατάληψης του βράχου απ’ αυτούς.

Η ΚΕ του ΕΛΑΣ και μ’ αυτή της την απόφαση να μη καταλάβουμε την Ακρόπολη δείχνει πως έτρεφε ακόμη ελπίδες, ότι δε θα επενέβαιναν οι άγγλοι ανοιχτά για να κάνουν πόλεμο ενάντιά μας.»