Γούντι Γκάθρι: Να πλένω τα δόντια μου και να τσακίσω τον φασισμό

Τις πρώτες ημέρες του Ιανουαρίου του 1943 ο Γούντι Γκάθρι, η θρυλικότερη μορφή της αμερικανικής φολκ σκηνής, έγραψε σε ένα χαρτί 33 αποφάσεις που ήθελε να εκπληρώσει τη νέα χρονιά (New Year’s Resolutions).

Ο κομμουνιστής καλλιτέχνης υποσχόταν μεταξύ άλλων στον εαυτό του να ξυριστεί, να πλύνει όσα δόντια του είχαν μείνει, να γράφει ένα τραγούδι την ημέρα, να διαβάζει πολλά και καλά βιβλία και να ονειρεύεται όμορφα.

Φυσικά, στις δεσμεύσεις του συγκαταλέγεται, επίσης, να τσακίσει τον φασισμό και να σηκωθεί και να παλέψει.

Μια θέση ξεχωριστή στην ιστορία της μουσικής και στην καρδιά της εργατικής τάξης των ΗΠΑ κατέχει ο θρυλικός Αμερικανός κομμουνιστής τραγουδοποιός Γούντι Γκάθρι, ο ανυπότακτος ταλαντούχος καλλιτέχνης, που με τους στίχους του και τη μουσική του, σ’ όλη του τη ζωή στάθηκε στο πλευρό των κοινωνικά αδικημένων, καταγγέλλοντας πλευρές ενός απάνθρωπου συστήματος ταξικής ανισότητας και εκμετάλλευσης. Σαράντα τρία χρόνια συμπληρώθηκαν στις 3 του Οκτώβρη από το θάνατο του Γούντι Γκάθρι (πέθανε στις 3/10/1967, μόλις στα 55 του χρόνια), του σπουδαίου καλλιτέχνη της φολκ και κάντρι μουσικής, ο οποίος υπήρξε θεμελιωτής του αμερικανικού τραγουδιού διαμαρτυρίας, ασκώντας τεράστια επιρροή στους μεταγενέστερους τραγουδοποιούς (δημιουργοί όπως ο Μπομπ Ντύλαν τον θεωρούν δάσκαλό τους), ενώ αποτέλεσε και συνεχίζει ν’ αποτελεί πρότυπο για κάθε Αμερικανό – και όχι μόνο – μουσικό που θέλει να είναι κοινωνικά χρήσιμος μέσα από το έργο του.

Γεννημένος στις 14 Ιούλη 1912 στην Οκλαχόμα, σε φτωχή αγροτική οικογένεια, ο Γούντι Γκάθρι αναγκάζεται να παρατήσει νωρίς το σχολείο και να βγει στη βιοπάλη. Η έκρηξη της Μεγάλης Υφεσης βρίσκει την οικογένειά του να έχει ήδη μετακομίσει στο Τέξας, απ’ όπου περνάνε ορδές των περιπλανώμενων Okies…Είναι οι ακτήμονες αγρότες, οι άνθρωποι που έχουν χάσει τα πάντα και ταξιδεύουν αναζητώντας δουλειά, αναγκασμένοι να γίνονται πρόσφυγες μέσα στην ίδια τους τη χώρα. Ο Γούντι αποφασίζει να τους ακολουθήσει προς την Καλιφόρνια…Ταξιδεύει μπαίνοντας κρυφά σε τρένα που μεταφέρουν κάρβουνο, όπου συναντά εκείνους που γεύονται πλέον τη σκοτεινή, σκληρή και άδικη πλευρά του «αμερικάνικου ονείρου». Ανακαλύπτει τα βάσανα, την εκμετάλλευση που υφίστανται, αλλά και τη δύναμη που μπορούν να κρύβουν μέσα τους. Η απίστευτη φτώχεια, η δυστυχία που αντικρίζει στα ταξίδιά του τον επηρεάζουν βαθιά. Ολα αυτά τα βιώματα και η ξεκάθαρη πλέον άποψή του για την ταξική διάρθρωση της αμερικανικής κοινωνίας, τον οδηγούν στο να ενταχθεί στο κομμουνιστικό κίνημα. Το 1936 γίνεται μέλος του ΚΚ ΗΠΑ και, από αυτήν τη χρονιά και μετά, δε σταματά να ταξιδεύει στην αμερικανική ενδοχώρα, δουλεύοντας και ο ίδιος ως εποχιακός εργάτης. Παράλληλα, συνθέτει και παίζει τα τραγούδια του μπροστά στους βιοπαλαιστές για τους οποίους τα έχει γράψει – τραγούδια που διακρίνονται για την αλήθεια και την εκφραστική τους αμεσότητα. «Ο πυρήνας των ιδεών του προέρχεται απ’ την επαφή του με τη συνδικαλιστική ιδεολογία και ιδιαίτερα με δύο μαχητικούς κομμουνιστές από την Οκλαχόμα, τον Μπομπ και την Ινα Γουντ», αναφέρει ο Πιτ Σίγκερ, ένας άλλος θρύλος της λαϊκής αμερικανικής μουσικής, με τον οποίο ο Γκάθρι συνδέθηκε στενά φιλικά και καλλιτεχνικά. Τα λόγια του επιβεβαιώνει και ο ίδιος ο Γκάθρι: «Μου έδωσαν να καταλάβω γιατί έπρεπε να συνεχίσω να γυρνάω με την κιθάρα μου, γράφοντας τραγούδια και τραγουδώντας τα. Μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν ήξερα ότι η ανθρωπότητα είναι τόσο μεγάλη, ότι ο αγώνας είναι τόσο μεγάλος και άνισος…». Παράλληλα, με τα τραγούδια του, αρθρογραφεί στο δημοσιογραφικό όργανο του ΚΚ ΗΠΑ «The Daily Worker», όπου έχει δική του στήλη.

Το 1940, κι ενώ πλέον είναι στη Νέα Υόρκη, γράφει το περίφημο τραγούδι του «This Land is your Land», έναν «πατριωτικό απ’ την ανάποδη» ύμνο, όπου κάνει αναφορά στις ταξικές ανισότητες των ΗΠΑ. Αξίζει να σημειωθεί ότι το τραγούδι μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κόντεψε να γίνει εθνικός ύμνος της Αμερικής, όμως τελικά απορρίφθηκε από το κογκρέσο, γιατί οι στίχοι …«δεν έδειχναν αρκετό σεβασμό στο θεσμό της ιδιοκτησίας». Το 1941, ο Γκάθρι συναντά τον Πιτ Σίγκερ και γίνεται μέλος των θρυλικών «Almanac Singers», με τους οποίους ταξιδεύει σε όλη τη χώρα. Γράφουν και παίζουν αντιπολεμικά τραγούδια, ενώ συμμετέχουν ενεργά στο αντιφασιστικό κίνημα. Πάνω στην κιθάρα του ο Γούντι Γκάθρι έχει γράψει: «Αυτό το μηχάνημα σκοτώνει φασίστες»…

Και συνεχίζει να γράφει τραγούδια διαμαρτυρίας…Ανάμεσά τους, ο κύκλος «Dust Bawl Ballads», αλλά και τα 150 κομμάτια – με τη συνοδεία του Cisco Houston και του Sonny Terry – που ηχογράφησε μέσα σε πέντε μόλις μέρες…Ανάμεσα στα τραγούδια αυτής της περιόδου ήταν και το «The Ludlow Massacre», εμπνευσμένο από τη μεγαλειώδη εργατική απεργία στα ανθρακωρυχεία της οικογένειας Ροκφέλερ στο Λάντλοου της πολιτείας Κολοράντο, που βάφτηκε στο αίμα τη Δευτέρα του Πάσχα του 1914. Παράλληλα με τη μουσική του δημιουργία, μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1940, ο Γκάθρι συνεχίζει να εμφανίζεται αφιλοκερδώς όπου τον καλεί το ιστορικό καθήκον: στις απεργίες και στις πικετοφορίες που διοργανώνουν τα εργατικά συνδικάτα, σε συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κατά των φυλετικών διακρίσεων… Το 1943 εκδίδει το πρώτο του αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα με τίτλο «Bound For Glory» και μεταπολεμικά το δεύτερο βιβλίο του «Seeds Of Man». Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 εμφανίζονται τα προβλήματα υγείας του – ασθένεια που πλήττει το νευρικό σύστημα και από την οποία είχε χάσει και τη μητέρα του – με αποτέλεσμα να περάσει το υπόλοιπο της ζωής του σε νοσοκομεία.

Ο καλλιτέχνης που τάχθηκε με την υπόθεση της εργατικής τάξης, που έγινε η «φωνή» της εργατικής τάξης των ΗΠΑ, άφησε πίσω του εκατοντάδες τραγούδια, τα οποία θα βρίσκονται για πάντα στα χείλη των εκμεταλλευομένων αυτού του πλανήτη. Ανάμεσά τους, τα: «This Land Is Your Land», «Hard Travelin’», «Pretty Boy Floyd», «Nine Hundred Miles», «Worried Man Blues», «John Henry», «You Gotta Go Down and Join the Union», «Tear the Facists Down», «Ain’t Nobody’s Business», «Talking Dust Bowl», «Will You Miss Me When I’m Gone?», «Going Down the Road» (I Ain’t Gonna Be Treated This Way) κ.ά.

Ο Γούντι Γκάθρι είχε την παλικαριά να πάει κόντρα …στο ρεύμα, στρατευμένος στον αγώνα ενάντια σ’ ένα κοινωνικά άδικο και απάνθρωπο σύστημα. Τα παρακάτω λόγια του είναι αποκαλυπτικά της στάσης ζωής του και της θεώρησής του για τον κοινωνικό ρόλο της δημιουργίας: «Σιχαίνομαι ένα τραγούδι που σε κάνει να πιστεύεις πως είσαι άχρηστος. Σιχαίνομαι ένα τραγούδι που σε κάνει να πιστεύεις πως είσαι απλά γεννημένος για να χάνεις. Καταδικασμένος να χάνεις. Οτι είσαι άχρηστος για όλους, για οτιδήποτε. Επειδή είσαι πολύ γέρος ή πολύ νέος ή πολύ παχύς ή πολύ λεπτός, πολύ άσχημος ή πολύ το ένα ή… ή το άλλο. Τραγούδια που σε ταπεινώνουν ή σε κοροϊδεύουν για την τύχη σου. Εγώ είμαι στο δρόμο για να παλέψω ενάντια σε αυτά τα τραγούδια μέχρι την τελευταία μου ανάσα και την τελευταία σταγόνα του αίματός μου. Είμαι στο δρόμο για να τραγουδήσω τραγούδια που θα σου αποδείξουν πως αυτός είναι ο δικός σου κόσμος και πως ακόμα κι αν σου έχει φερθεί σκληρά και σε έχει κλωτσήσει κάτω μια ντουζίνα φορές, ό,τι χρώμα και αν είσαι, ό,τι είδους άνθρωπος και αν είσαι, εγώ είμαι στο δρόμο για να πω τραγούδια που θα σε κάνουν να νιώσεις περηφάνια γι’ αυτό που είσαι και γι’ αυτό που κάνεις. Τα τραγούδια που γράφω φτιάχνονται για όλους τους ανθρώπους που είναι σαν κι εσένα.

Θα μπορούσα να περάσω από την άλλη πλευρά, την πλευρά με τα πολλά λεφτά και να παίρνω αρκετά δολάρια κάθε βδομάδα απλά για να σταματήσω να τραγουδάω αυτά που τραγουδάω και να λέω το άλλο είδος τραγουδιών που θα σε συντρίβουν ακόμα περισσότερο και θα σε ταπεινώνουν ακόμα περισσότερο και θα σε κάνουν να νιώθεις πως δεν έχεις καθόλου μυαλό. Ομως, έχω αποφασίσει εδώ και πολύ καιρό ότι θα πρέπει να φτάσω στο σημείο να πεθαίνω της πείνας για να τραγουδήσω τέτοια τραγούδια. Ετσι κι αλλιώς, τα ραδιόφωνα και οι ταινίες σας και τα τζουκ μποξ σας και τα βιβλία σας με τραγούδια, ήδη ξεχειλίζουν από αυτά τα άσχημα τραγούδια…».

Το αφιέρωμα είναι της Ρουμπίνης Σούλη από τον Ριζοσπάστη,
Πληροφορίες και από το infowar