Jiang Qing: Η χήρα του Μάο από τον κινηματογράφο στο Πολίτμπιρο

Γεννήθηκε στις 19 Μαρτίου του 1914, νόθο παιδί ενός ευκατάστατου ξυλουργού γύρω στα 60 και της ερωμένης του με την οποία είχε αποκτήσει άλλα τρία παιδιά πριν την Jiang. Λίγα γεγονότα είναι γνωστά για την παιδική της ηλικία. Γνωρίζουμε πως το πραγματικό της όνομα ήταν Li Shumeng και πως η μητέρα χώρισε λίγα χρόνια μετά την γέννησή της.

Δούλεψε ως εργάτρια σε εργοστάσιο τσιγάρων στα 12 της χρόνια μαζί με την μητέρα της παράλληλα με το σχολείο. Στα 16 της χρόνια μπήκε σε σχολή θεάτρου  της πόλης Τζινάν και εντάχθηκε στην πειραματική θεατρική ομάδα το 1930. Εντυπωσίασε τους καθηγητές της με το υποκριτικό της ταλέντο και επιλέχθηκε να μπει σε αντίστοιχη ομάδα στο Πεκίνο τον επόμενο χρόνο. Το 1931 γυρίζει στην πόλη Τζινάν και παντρεύεται έναν πλούσιο έμπορο της πόλης αλλά ο γάμος της διαλύεται μέσα σε λίγους μήνες.

Η πρώτη συνάντηση της με τις κομμουνιστικές ιδέες

Όσοι την γνωρίζουν καλά μιλούν για τον ατίθασο χαρακτήρα της, την αλαζονεία και τον δυναμισμό της. Η ομορφιά της αποτελεί εισιτήριο για το επάγγελμα το οποίο έχει διαλέξει και γνωρίζει να την χρησιμοποιεί από τα εφηβικά της χρόνια. Λίγους μήνες πριν διαλυθεί ο γάμος της βρίσκεται στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της πόλης Τσινγκτάο όπου φοιτά για δυο χρόνια. Εκεί γνωρίζεται με τον κομμουνιστή φοιτητή της Φυσικής Σχολής Yu Qiwei και έρχεται πρώτη φορά σε επαφή με την κομμουνιστική ιδεολογία. Ο Yu, μετέπειτα γνωστός στην πολιτική ζωή της χώρας ως Huang Jing, θα γίνει αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του ’50, Δήμαρχος της πόλης Τιεντσιν, Υπουργός της Βιομηχανικής Ανάπτυξης και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Τεχνολογίας.

Ένα χρόνο μετά την γνωριμία τους, το 1932, γίνονται επισήμως ζευγάρι και την συστήνει στο ”Κομμουνιστικό Πολιτιστικό Μέτωπο” μια οργάνωση κομμουνιστών καλλιτεχνών ηθοποιών και συγγραφέων οι οποίοι ανεβάζουν επαναστατικά έργα υπέρ της επανάστασης και εναντίον της Ιαπωνίας. Τον Φλεβάρη του 1933, εντάσσεται στην Κομμουνιστική νεολαία του Κινεζικού κόμματος. Λίγο αργότερα ο Yu συλλαμβάνεται κι εκείνη καταφεύγει στην οικογένεια της, στην Τζινάν ενώ αργότερα μετακομίζει στην Σανγκάη όπου συνεχίζει την κομμουνιστική της δράση. Συλλαμβάνεται και φυλακίζεται το 1934 για τρεις μήνες. Όταν αφήνεται ελεύθερη, σμίγει και πάλι με τον Yu.

Η σχέση έχει αρχίσει να φθίνει και έτσι τον εγκαταλείπει και φεύγει για την Σανγκάη εκ νέου. Αποφασίζει να αλλάξει το όνομα της σε Lan Ping και να συμμετέχει σαν επαγγελματίας ηθοποιός στην κινηματογραφική βιομηχανία της πόλης παίζοντας ρόλους σε ταινίες και στο θέατρο. Παρότι είναι καλή ηθοποιός δεν καταφέρνει ποτέ να αποκτήσει αξιόλογη φήμη. Ο χαρακτήρας της γίνεται ακόμα πιο δύσκολος, απαιτητικός και οξύθυμος καθώς νιώθει αδικημένη που άλλες ηθοποιοί καταφέρνουν να την επισκιάσουν.

Η κινηματογραφική της καριέρα στην Σανγκάη.

Το 1936, παντρεύεται τον ηθοποιό/σκηνοθέτη Tang Na, με τον οποίο έχουν μια θυελλώδη σχέση με συχνούς χωρισμούς και επανασυνδέσεις, απιστίες εκατέρωθεν και δημόσιους καυγάδες που τραβούν την προσοχή του Τύπου. Συχνά εκείνος κάνει απόπειρες αυτοκτονίας ώστε να γυρίσει πίσω σε εκείνον. Τα κουτσομπολιά δίνουν και παίρνουν και εκείνη αποφασίζει για ακόμα μια φορά να αλλάξει όνομα και να εγκαταλείψει την Σανγκάη. Η ιαπωνική εισβολή στην Σανγκάη το 1937, καταστρέφει την κινηματογραφική βιομηχανία της πόλης και εκείνη βρίσκει την ευκαιρία να χωρίσει οριστικά από τον Tang και να φύγει από την πόλη.

Ο έρωτας και ο γάμος με τον Μάο.

Αλλάζει το όνομα της σε Jiang Oing και εγκαθίσταται στην πόλη Yan’n . Εκεί γνωρίζεται το 1938 με τον Mao Zedong. Η σχέση τους στην αρχή ήταν κρυφή καθότι ο 45χρονος Μάο ήταν ήδη παντρεμένος με την τρίτη του σύζυγο He Zizhen, την γνωστή και ως ”Two-Gunned girl General”, χάρη στην σκοπευτική της δεινότητα. Με την He είχε αποκτήσει 6 από τα 10 του παιδιά αλλά μόλις ένα κατάφερε να επιβιώσει και να ζήσει μαζί με τους γονείς του.

Τα μέλη του Κομμουνιστικού κόμματος ήταν αρνητικά προς αυτή την σχέση και τον γάμο του με την Τσινγκ και όταν κατάλαβαν πως δεν μπορούσαν να τον μεταπείσουν, δέχτηκαν να την παντρευτεί αφού προηγουμένως υπέγραφε συμβόλαιο πως τα επόμενα 20 χρόνια δεν θα είχε καμία απολύτως εμπλοκή με την πολιτική.

Το γιατί 20 χρόνια, κανείς δεν ξέρει. Πίστευαν πως η επιρροή της θα ‘χε εξασθενήσει ως τότε στον Mao ή πως θα είχε γνωρίσει κάποια άλλη σύζυγο στο μεταξύ ή πως εκείνη θα άφηνε πίσω τις πολιτικές φιλοδοξίες μένοντας τόσο πολύ στον πάγκο της ιστορίας; Κανείς δεν βρισκόταν στο μυαλό τους. Πάντως δεν κατάφεραν να την κρατήσουν τόσο έξω από την πολιτική ζωή όσο έλπιζαν. Δεν είναι γνωστό πόσο και σε ποιες αποφάσεις επηρέαζε τον Mao το σίγουρο είναι πως 2 χρόνια μετά το γάμο τους το 1940 και για μια δεκαετία, η Jiang είναι η ιδιαιτέρα γραμματέας του.

Ενώ άλλα φλέγοντα ζητήματα ήταν υπό εξέλιξη στην Κίνα, το 1942, ο Mao παρουσιάζει το δοκίμιο του με τίτλο ”Συζητήσεις με το Jinan Φόρουμ  πάνω στην Λογοτεχνία και τις Τέχνες”. Μέσα σε αυτό το δοκίμιο βλέπουμε τα πρώτα σπέρματα της Πολιτιστικής Επανάστασης που θα ‘ρθει δυο δεκαετίες αργότερα. Ο Mao υποστηρίζει πως η τέχνη παίζει σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της συνείδησης ενός λαού και προσπαθεί να επηρεάσει τόσο την παραδοσιακή κινεζική τέχνη, κατευθύνοντάς την προς τα κομμουνιστικά ιδεώδη, όσο και να εξαλείψει οτιδήποτε θεωρούσε ”Δυτικό” άρα επικίνδυνο για την κινεζική κομμουνιστική συνείδηση. Φαίνεται πως ήταν εντελώς ανεπηρέαστος από την καλλιτέχνιδα κομμουνίστρια σύζυγό του..

Παρόλα αυτά, εκείνη δεν εμφανίστηκε μαζί του την στιγμή της μεγάλης του δόξας στην Πλατεία Tianamen την 01/10/1949, όταν γεννήθηκε και επίσημα η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας ώστε να μην παραβιάσει, τυπικά, τους όρους του γάμου τους. Όλη την δεκαετία του 1950, η υγεία της δεν είναι σε καλή κατάσταση και συχνά περνά πολύ χρόνο μακριά από την Κίνα και τον σύζυγό της αναρρώνοντας σε διάφορα νοσοκομεία της Μόσχας. Ωστόσο δεν σταματά να ασχολείται έστω και από μακριά με την πολιτιστική αφύπνιση της Κίνας. Επανέρχεται συχνά στην σύνδεση μεταξύ διαμόρφωσης πολιτικής συνείδησης και Τέχνης, κριτικάροντας πολλές φορές ανοιχτά μεγάλους καλλιτέχνες της εποχής που είτε επιμένουν να παίζουν έργα ”παλιά” και ”αντεπαναστατικά”, είτε ”ξενόφερτα”.

Εμπλέκεται ενεργά στην επιτροπή ταινιών και στην επιτροπή της Σινο-Σοβιετικής Φιλίας. Και από τις δυο επιτροπές καθαιρείται με συνοπτικές διαδικασίες. Τα μέλη των επιτροπών, την βρίσκουν ανυπόφορη, αλαζόνα και ξεροκέφαλη. Για να την απομακρύνουν χρησιμοποιούν το συμβόλαιο γάμου που είχε υπογράψει πως δεν μπορεί να ανακατευτεί στα χωράφια της χάραξης πολιτικής.

Ο ρόλος της στην Πολιτιστική Επανάσταση και η “Συμμορία των Τεσσάρων”

Την δεκαετία του ’60, επιτέλους είναι η ώρα της να λάμψει. Σιγά-σιγά και μεθοδικά μπαίνει ξανά σε διάφορες καλλιτεχνικές επιτροπές λογοκρισίας. Το 1965, βρίσκεται σαν νούμερο 2 δίπλα στον άντρα της ο οποίος την συμβουλεύεται συχνά για τις μαρξιστικές της γνώσεις, όπως ο ίδιος λέει. Ο Mao αντιλαμβανόμενος την δεκαετία του ’60 την διαφθορά που επικρατούσε στα ανώτατα κλιμάκια του κομμουνιστικού κόμματος και φοβούμενος την ενίσχυση της γραφειοκρατίας, αποφασίζει να ακολουθήσει τη μαρξιστική ιδεολογία ως προς την διαμόρφωση της ταξικής συνείδησης με την βοήθεια της Τέχνης.

Το κυνήγι της διαφθοράς και των κεφαλιών κομμουνιστών σε ανώτατες θέσεις του κόμματος μόλις είχε ξεκινήσει. Μόνο όσοι ήταν στο στενό κύκλο του Mao κατάφεραν να κρατήσουν τις θέσεις και τα προνόμιά τους. Η γυναίκα του έχοντας πλέον κλείσει 20 χρόνια επίσημης σιωπής, μπορούσε να κριτικάρει ανοιχτά όποιον θεωρούσε υπεύθυνο για την πολιτιστική παρακμή. Όλα σχεδόν τα θεάματα πέρασαν υπό την αιγίδα της. Δημιουργήθηκαν καλλιτεχνικές ομάδες με άμεσο σκοπό το ανέβασμα επαναστατικών έργων ακόμα και σε θεάματα που οι καταβολές τους δεν είχαν καμία σχέση με την κομμουνιστική ιδεολογία. Το μπαλέτο και η όπερα από ελιτίστικα θεάματα προσαρμόστηκαν πλήρως ανεβάζοντας νέα έργα κομμουνιστικής υφής. Παλιότερα έργα με μη επαναστατικό χαρακτήρα ξαναγράφτηκαν απο την αρχή.

Όλοι οι βασιλιάδες,πρίγκιπες, αξιωματικοί, πλούσιοι έπρεπε να αντικατασταθούν στα έργα με ήρωες κομμουνιστές, με απλούς εργάτες και χωρικούς. Οι καλλιτέχνες έπρεπε να φύγουν από τις πόλεις και να θητεύσουν στην επαρχία ώστε να αποδώσουν καλύτερα τους χαρακτήρες. Δουλεύοντας δίπλα στους χωρικούς θα καταλάβαιναν τι σημαίνει χειρωνακτική εργασία και θα αποκτούσαν επαναστατική συνείδηση, η οποία είχε χαθεί μέσα στην τρυφηλότητα που ζούσαν στις πόλεις.

Όσοι δεν συμμορφώνονταν, δεν ξαναδούλευαν ποτέ. Το Μάιο του 1966, ήταν τόση η επιρροή της επιτροπής της Πολιτιστικής Επανάστασης, στην οποία αν και η Jiang δεν υπήρξε ποτέ εκλεγμένο μέλος έκανε κουμάντο, σε σημείο να ανταγωνίζεται ανοιχτά το Πολιτμπιρό. Με λάβαρο πως όποιος δεν συμφωνούσε με τα νέα έργα ήταν ρεβιοζινιστής της μαρξιστικής ιδεολογίας, το κυνήγι επεκτάθηκε και εκτός καλλιτεχνικών κύκλων. Απλοί πολίτες άρχισαν να φοβούνται μήπως κατανομαστούν ως αντεπαναστάτες. Παράλληλα, άρχισε να καλλιεργείται μια προσωπολατρία του Mao.

Αφίσες με το πρόσωπό του αναρτήθηκαν παντού. Αφίσες που προέτρεπαν σε μια πολιτιστική και κοινωνική αλλαγή. Το κόκκινο βιβλιαράκι με τα αποφθέγματα του Mao Zedong άρχισε να τυπώνεται και να ξεπουλά σαν τρελό. Πίσω από όλη αυτή την λατρεία δεν υπήρχε κανένας άλλος υποκινητής πέρα από την σύζυγό του, η οποία επιθυμούσε να καλλιεργήσει στον λαό αισθήματα αγάπης και σεβασμού στο σύζυγό της ώστε να μην κινδυνέψει να ανατραπεί από τα μέλη του κόμματος που δεν καλοέβλεπαν την Πολιτιστική Επανάσταση που ευαγγελιζόταν.

Στο 9ο συνέδριο του κόμματος τον Απρίλιο του 1969, καταφέρνει να εκλεγεί στο Πολίτμπιρο, στην Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος. Με την εκλογή της αρχίζει να συνεργάζεται στενά με τους Zhang Chunqiao, Yao Wenyan και Wang Hongwen αμφιλεγόμενες προσωπικότητες εντός του κόμματος. Μαζί σχηματίζουν την ”Συμμορία των 4” και σπέρνουν τον τρόμο στους πολιτικούς τους αντιπάλους.

Την ίδια περίοδο, διαμορφώνονται ”Οι Ερθροφρουροί” από τον ίδιο τον Μάο. Νέοι φοιτητές και εργάτες εντάσσονται στους ”Κόκκινους Φρουρούς” με σκοπό να ξετρυπώνουν τους ρεβιζιονιστές και να τους παραδίδουν στις αρχές. Το ανθρωποκυνηγητό παίρνει τεράστιες διαστάσεις σε όλη την Κίνα και δεν αργεί να εξελιχθεί σε λουτρό αίματος και μια ατελείωτη σειρά από αδικίες και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η Μαντάμ Μάο,όπως την έλεγαν, έδειχνε να απολαμβάνει αυτές τις εξελίξεις. Πολλοί την παρουσιάζουν καθώς μεγαλώνει να έχει καταντήσει μια στριμμένη παράξενη γριά που ζήλευε τα νεαρά κορίτσια, το μακιγιάζ τους και τα ρούχα τους. Επιθυμούσε να φέρει την ”πολιτιστική επανάσταση” μόνο και μόνο για να τις καταστήσει πανομοιότυπες. Αυτές οι κατηγορίες εκτοξεύονται κυρίως από τους αντιπάλους της. Για τους δικούς της ανθρώπους ήταν μια γυναίκα που προσπαθούσε να σώσει την επανάσταση στην Κίνα ώστε να μην καταντήσει όπως έλεγαν σαν την γραφειοκρατική Σοβιετική Ένωση η οποία βούλιαζε μέσα στον ελιτισμό και την νομενκλατούρα.

Καλή ή κακή, τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους. Είναι αποδεδειγμένο πως η Συμμορία των Τεσσάρων, χρησιμοποίησε την Πολιτιστική Επανάσταση και τους Κόκκινους Φρουρούς για να λύσει δικές της προσωπικές διαφορές.

Ο θάνατος του Μάο και η Δίκη των Τεσσάρων.

Όλα τα ωραία κάποτε τελειώνουν, έτσι και η εξουσία. Τον Σεπτέμβρη του 1976 ο Mao παθαίνει καρδιακή προσβολή και καθηλώνεται στο κρεβάτι. Τέσσερις μέρες αργότερα πεθαίνει έχοντας διαλέξει έναν αδύναμο διάδοχο για την θέση του, τον Hua Guofeng έναντι του νούμερο 2 του κόμματος Deng Xiaoping. Πολλοί σιγοψιθυρίζουν πως αυτή η επιλογή έγινε ώστε η γυναίκα του να μπορεί να τον ανατρέψει ώστε να πάρει την θέση του Hua όταν έβρισκε την ευκαιρία.

Ένα μήνα μετά τον θάνατο του Μάο, η γυναίκα του συλλαμβάνεται μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της Συμμορίας των Τεσσάρων και διάφορους υποστηριχτές τους. Φαίνεται πως η ίδια περίμενε την σύλληψή της και γνώριζε πως αρκετά μέλη της Κεντρικής Επιτροπής θα κινούνταν εναντίον της.

Η δίκη ξεκινά το 1980. Ο κινεζικός Τύπος κάνει εκτεταμένες αναφορές στην δίκη του αιώνα, όπως την παρουσιάζει. Η Μαντάμ Mao δεν αποδέχεται καμία από τις κατηγορίες που τις προσάπτουν. Επαναλαμβάνει συνέχεια πως ότι έπραξε, το έπραξε κάτω από τις διαταγές του Mao:

”Ήμουν το σκυλί του Αρχηγού Mάo. Δάγκωνα όποιον μου έλεγε να δαγκώσω.”

Κατά διαβολική σύμπτωση, οι εχθροί της ήταν και ταυτόσημοι με  όσους κυνήγησε ο Μάο. Ανάμεσά τους και όσοι κατείχαν φωτογραφίες ή ταινίες της από τότε που έκανε καριέρα στην Σανγκάη. Ετεροχρονισμένα ζηλιάρης μετά από 30 χρόνια γάμου;

Δυο από τα τέσσερα μέλη ομολογούν την ενοχή τους μπροστά στο δικαστήριο. Οι κατηγορίες που βαρύνουν τα μέλη είναι φυλακίσεις, βασανισμοί, δολοφονίες και εξαφανίσεις των αντιπάλων τους. Μέχρι το τέλος εκείνη δεν παραδέχεται τίποτα και ο κινεζικός τύπος λυσσά εναντίον της, παρουσιάζοντας την ως ”διαβολική γυναίκα”.

Καταδικάζεται το 1981 σε θάνατο με 2 χρόνια αναστολή. Το 1983, η ποινή της μετατρέπεται σε ισόβια.Το 1989 στα γεγονότα της Πλατεία Tianamen, κατηγορεί ευθέως τον Deng πως άφησε τις φιλελεύθερες ιδέες της Δύσης ελεύθερες στην Κίνα και τα αποτελέσματα ήταν να ξεσηκωθεί η νεολαία εναντίον του καθεστώτος. Λίγους μήνες αργότερα γίνεται διάγνωση για καρκίνο στο λαιμό για τον οποίο δεν δέχεται η ίδια καμία ιατρική βοήθεια.

Το 1991, μεταφέρεται σε νοσοκομείο όπου βάζει τέλος στην ζωή της, κρεμασμένη στο μπάνιο του δωματίου αφήνοντας ένα τελευταίο σημείωμα προς τους αντιπάλους της:

”Σήμερα η επανάσταση έχει κλαπεί από ρεβιζιονιστές όπως ο Deng Xiaoping, Peng Zhen και Yang Shangkun. O Πρόεδρος Mao εξόντωσε τον Liu Shaoqi αλλά όχι τον Deng και το αποτέλεσμα αυτής της παράβλεψης ήταν αυτά τα διαβολικά στοιχεία που συνέχεια βρίσκονται ενάντια στο λαό της Κίνας και του κράτους. Πρόεδρε, η μαχήτρια και μαθήτριά σου έρχεται να σε δει”.

Σήμερα ο τάφος της βρίσκεται σε νεκροταφείο του Πεκίνου υπό το όνομα ”Li Yuhne, η τελευταία μητέρα (1914-1991)” καλά προφυλαγμένος από τυχόν βανδαλισμούς των εν ζωή ακόμα αντιπάλων της.