Το καταφύγιο του Πλατανιά – Μουσείο Β’ Παγκοσμίου πολέμου

Η Κρήτη από άκρη σε άκρη είναι γεμάτη από πολεμικά καταφύγια. Τα περισσότερα από αυτά δημιουργήθηκαν για τις ανάγκες του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και συγκεκριμένα κατά την διάρκεια της κατοχής.

Τα καταφύγια αυτά σήμερα σχεδόν όλα είναι παρατημένα και αφημένα στην μοίρα τους με αποτέλεσμα πολλά ήδη να έχουν είτε φράξει από μπάζα είτε να έχουν καταρρεύσει, δείγμα κι αυτό της πολιτείας που αδιαφορεί για τα μνημεία της, παλιά και νέα.

Οι πολεμικές στοές και τα καταφύγια ή πολυβολεία ανήκουν στην σύγχρονη αρχαιολογία ενώ ο ιδιαίτερος αυτός κλάδος της αρχαιολογίας, η Πολεμική Αρχαιολογία, αποκτά τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερους φίλους ανά τον κόσμο.

Κι ενώ η Κρήτη αποτελεί το μεγαλύτερο πολεμικό μουσείο όλης της χώρας και θα μπορούσε να αναπτύξει αυτή την ανερχόμενη εναλλακτική μορφή τουρισμού που βοηθά και στην γνώση και εκμάθηση της ιστορίας, οι πάντες αδιαφορούν.

Η μόνη σχεδόν εξαίρεση σε ολόκληρο το νησί αξιοποίησης πολεμικού καταφυγίου, βρίσκεται στο πάνω χωριό του Πλατανιά Χανίων ακριβώς κάτω από την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Πλατανιά.

Το καταφύγιο πολέμου στον Πλατανιά τα τελευταία χρόνια καθαρίστηκε και άνοιξε για τους επισκέπτες και μάλιστα χωρίς χρηματικό αντίτιμο. Στον χώρο των λαξευμένων στον μαλακό άργιλο της περιοχής γαλαριών και των μικρών δωματίων του καταφυγίου, λειτουργεί μουσείο με πάρα πολλά αντικείμενα από τον πόλεμο που πρόσφεραν διάφοροι συλλέκτες της περιοχής.

Έτσι ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει από πολεμικά εξαρτήματα μέχρι εργαλεία της εποχής αλλά και είδη καθημερινής χρήσης, ενώ υπάρχει μεγάλη έκθεση με άρθρα και φωτογραφίες της εποχής.

Σχεδόν όλα τα καταφύγια στην Κρήτη είναι κάτω από ναούς και νεκροταφεία και ο λόγος είναι ότι εκεί αφενός λόγω των ναών δεν θα τα βομβάρδιζε τόσο εύκολα ο εχθρός, αφετέρου λόγω της ύπαρξης των ναών δεν θα έμπαινε ο εχθρός στην υποψία να φανταστεί ότι υπάρχει κάτι κάτω από το ναό. Η λογική αυτή λειτούργησε άψογα και προστάτευσε τα καταφύγια από βομβαρδισμούς.

Στο μαλακό πέτρωμα που έχουν τα τοιχώματά του, φαίνονται ακόμα χαραγμένα τα ονόματα κάποιων στρατιωτών που υπηρέτησαν εκεί αλλά και γερμανικοί σταυροί και σβάστικες. Το καταφύγιο δημιουργήθηκε με αναγκαστική εργασία που επέβαλαν οι Γερμανοί κατακτητές στους ντόπιους και είναι ένα από τα πολλά που διαθέτει η περιοχή. Το μήκος του καταφυγίου είναι 170 μέτρα περίπου και έχει δύο εισόδους-εξόδους.

Το καταφύγιο του Αγίου Δημητρίου είναι το μεγαλύτερο της περιοχής και το μόνο που είναι γνωστό και ανοικτό στο κοινό. Τα υπόλοιπα παραμένουν άγνωστα στον πολύ κόσμο και μονάχα λίγοι τυχεροί και καλοί γνώστες της περιοχής τα έχουν επισκεφτεί.

Έξω από το καταφύγιο υπάρχει μια ελιά δίπλα στην οποία κατά την διάρκεια της κατοχής οι ντόπιοι έθαψαν κρυφά ένα Γερμανό που σκότωσαν. Το σημείο αυτό επέλεξαν οι Γερμανοί αργότερα για να ξεκινήσουν το σκάψιμο για τις στοές του καταφυγίου.

Μπροστά στον κίνδυνο να ξεκινήσει το σκάψιμο εκεί και να έρθει στο φως ο θαμμένος Γερμανός ο τότε επίτροπος της εκκλησίας του Πλατανιά Μιχάλης Σταματάκης έπεισε τους Γερμανούς να μην σκάψουν εκεί αλλά τρία μέτρα παρακάτω με την δικαιολογία ότι το λάδι αυτής της ελιάς είναι ιερό καθότι χρησιμοποιείται σε θρησκευτικές τελετές.

Ήταν τόσο πειστικός με αποτέλεσμα το σκάψιμο να ξεκινήσει πιο κάτω και να μην αποκαλυφτεί ποτέ το μυστικό και να γλιτώσουν οι ντόπιοι από τα αντίποινα των Γερμανών.

Πηγή: Zarpanews

Η εκπαιδευτική κοινότητα της περιοχής στήριξε και συνεχίζει να βοηθά έμπρακτα το Μουσείο και τις δράσεις του.

Οι ταμπέλες σηματοδότησης του Πολεμικού Μουσείου δημιουργήθηκαν από το Εσπερινό ΕΠΑΛ Πλατανιά

Τη σχολική χρονιά 2015-16 το Γυμνάσιο Πλατανιά, στο πλαίσιο της δράσης Αληθινές Ιστορίες / CRete Education Documentary Project, οργάνωσε και γύρισε το ντοκιμαντέρ «Το καταφύγιο του Πλατανιά – Μουσείο Β’ Παγκοσμίου πολέμου».

Την επόμενη  Κυριακή 27 Μάη 2018, το Γυμνάσιο Πλατανιά, ο Πολιτιστικός σύλλογος Κοντομαρίου, ο Πολιτιστικός, αναπτυξιακός σύλλογος Πλατανιά και το μουσείο Β’ παγκοσμίου Πολέμου – Καταφύγιο Πλατανιά διοργανώνουν οδοιπορικό – δράση εξερεύνησης της τοπικής ιστορίας, με τίτλο:
«Κυριακάτικη βόλτα στην ιστορία του τόπου μας».