Κομφουκιανισμός και σύγχρονη Κίνα
Η στροφή του ΚΚ Κίνας από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 προς μια οικονομία με έντονα καπιταλιστικά στοιχεία, σήμανε και την αναθεώρηση της αρνητικής στάσης του έναντι του Κομφούκιου.
Ως αποτέλεσμα της δυτικοκεντρικής και ευρωκεντρικής παιδείας που κυριαρχεί στο λεγόμενο “ανεπτυγμένο” κόσμο, το όνομα Κομφούκιος είναι συνήθως το μόνο που γνωρίζει κανείς αν ερωτηθεί σχετικά με σημαντικούς Κινέζους στοχαστές. Ο πλανόδιος σοφός του 6ου-5ου π.Χ αιώνα, που άφησε τη θέση του υπουργού δικαιοσύνης στο κράτος των Λου, για να αφοσιωθεί με μαθητές του στη διδασκαλία της αρετής, επηρέασε τη φιλοσοφία ολόκληρης της Ανατολικής Ασίας με το σύστημα σκέψης του. Στη βάση του στοχασμού του βρισκόταν οι τρεις αρχές της αγάπης για την ανθρωπότητα (ρεν), της σωστής συμπεριφοράς (λι) και της δικαιοσύνης (γι).
Η αυθεντία του Κομφούκιου παρέμενε με ελάχιστες εξαιρέσεις αδιαμφισβήτητη για μιάμιση περίπου χιλιετία, οι κοσμοϊστορικές αλλαγές που συνέβησαν όμως στην Κίνα κατά τον 20 αιώνα ήταν λογικό να έχουν αντίχτυπο και στην πρόσληψή του στη νέα κοινωνία που διαμορφωνόταν. Βασικός πολέμιος του κομφουκιανισμού υπήρξε το Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα, λίκνο του οποίου υπήρξε το κίνημα διαμαρτυρίας της 4ης Μάη 1919, το οποίο είχε ως ένα από τα κεντρικά του συνθήματα το “Κάτω ο Κομφούκιος και οι γιοι του”, καθώς, όχι άδικα, το συγκεκριμένο ρεύμα ταυτιζόταν με τις απαρχαιωμένες φεουδαρχικές δομές της αυτοκρατορίας, τον συνεπακόλουθο αυταρχισμό των αρχών, την καταπίεση των γυναικών και των αδυνάτων.
Ο Μάο προσωπικά έδεινε ιδιαίτερη έμφαση στον τρόπο με τον οποίο ο κομφουκιανισμός εργαλειοποιούνταν για την υποταγή των γυναικών, που αποκλείονταν από την εκπαίδευση ενώ υφίσταντο και απάνθρωπα πατριαρχικά έθιμα, όπως την πρακτική τα πόδια τους δένονται με τρόπο ώστε να παραμείνουν μικροσκοπικά, προκαλώντας ανεπανόρθωτες βλάβες στη σωματική τους ακεραιότητα. Η πολεμική κατά της κομφουκιανής κληρονομιάς έλαβε τεράστιες διαστάσεις την περίοδο της Πολιτιστικής Επανάστασης, όταν Ερυθροφρουροί συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Τιενανμέν δίνοντας όρκο να εξολοθρεύσουν την “οικογενειακή επιχείρηση των Κονγκ”, δηλαδή των απογόνων του Κομφούκιο στη γενέτειρά του Κούφου. Λίγες μέρες αργότερα, έφτασαν στην πόλη, όπου κατέστρεψαν αγάλματα του στοχαστή, όπως και αναθυματική στήλη αφιερωμένη στη μνήμη του, ενώ κατέστρεψαν και το οικογενειακό κοιμητήριο των Κονγκ. Ο τάφος του Κομφούκιου ήταν άδειος, ίσως λόγω μιας προηγούμενης λεηλασίας επί δυναστείας Κιν τον 3ο π.Χ αιώνα, ωστόσο τα υπολείμματα του τάφου ανατινάχτηκαν με δυναμίτη.
Η στροφή του ΚΚ Κίνας από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 προς μια οικονομία με έντονα καπιταλιστικά στοιχεία, σήμανε και την αναθεώρηση της αρνητικής στάσης του έναντι του Κομφούκιου. Οι παραδοσιακές αξίες που πρέσβευε και ιδιαίτερα ο σεβασμός προς μια ιεραρχική δομή της κοινωνίας, ήταν χαρακτηριστικά ευπρόσδεκτα στο νέο μοντέλο που είχε επιλέξει η κινεζική ηγεσίας. Επιπλέον, η παγκόσμια αναγνωρισιμότητα του φιλοσόφου ήταν ένα όχημα με το οποίο η Κίνα φιλοδοξούσε να προβάλει ένα νέο πρόσωπο στις εντεινόμενες επαφές τις με το εξωτερικό. Δεν είναι τυχαίο πως επέλεξε το όνομά του ως τίτλο των εκατοντάδων κέντρων εκμάθησης της μανδαρίνικης γλώσσας ανά τον κόσμο.
Από το 1984 κάθε 28 Σεπτέμβρη, γενέθλια ημέρα του φιλοσόφου, λαμβάνει χώρα επίσημη τελετή στο ναό του στο Κούφου, με εορταστικές εκδηλώσεις μιας εβδομάδας να τη συνοδεύουν. Στη διάρκεια των εκδηλώσεων απονέμονται και βραβεία όπως το “Βραβείο Πολιτισμού Κομφούκιος” και το “Βραβείο Κομφούκιος για τον αλφαβητισμό” της ΟΥΝΕΣΚΟ, προσελκύοντας αντιπροσωπείες από όλο τον κόσμο.
Ο τουρισμός αποτελεί πλέον τη βασική πηγή εισοδήματος στο Κούφου, όπου το 1/5 των κατοίκων έχουν κάποια μακρινή συγγένεια με τον Κομφούκιο, καθώς οι άμεσοι απόγονοί του ακολούθησαν τους Κουομιτάνγκ στη Φορμόζα (Ταϊβάν) μετά την επικράτηση του Μάο το 1949 και αμφισβητούν ως σήμερα τη νομιμότητα των τελετών στην πόλη. Οι επισκέπτες μόνο το 2012 ανήλθαν σε 4,4 εκ., ενώ από τη μικρή πόλη των 60.000 κατοίκων περνάει τραίνο υψηλής ταχύτητας που επιτρέπει μέσα σε 2-3 ώρες το ταξίδι από το Πεκίνο ή τη Σανγκάη. Πέρισυ η πόλη φιλοξένησε το 8ο Παγκόσμιο Συνέδριο Κομφουκιανισμού, όπου παρουσία ακαδημαϊκών και κυβερνητικών αξιωματούχων ερευνήθηκε η επικαιρότητα των διδαγμάτων του στοχαστή στη σύγχρονη κινεζική πραγματικότητα.
Η πιο επίσημη αναγνώριση της κεντρικής θέσης του Κομφούκιο στο ιδεολογικό οπλοστάσιο της σύγχρονης Κίνας ήταν τα λόγια του προέδρου της χώρας Σι Τζιπίνγκ το 2014, όταν χαιρέτησε τον Κομφούκιο ως εκπρόσωπο της “ορθολογικής σκέψης” και πρόσθεσε πως “Με τον κομφουκιανισμό και άλλα φιλοσοφικά ρεύματα να διαμορφώνονται και να αναπτύσσονται στην Κίνα, υπάρχουν καταγραφές πνευματικών εμπειριών, ορθολογικής σκέψης και πολιτιστικών επιτευγμάτων του έθνους την περίοδο της πάλης να οικοδομήσει την πατρίδα του”.
Δεν είναι όμως όλοι εξίσου ικανοποιημένοι με την αποκατάσταση του Κομφούκιου. Αυτό δείχνεi η “βουβή” αντιπαράθεση για τη θέση του αγάλματός του στο Πεκίνο. Το γλυπτό, ύψους 9 μέτρων, είχε τοποθετηθεί το 2011 στην πλατεία Τιενανμέν, ωστόσο μετά από 4 μήνες και χωρίς να προηγηθεί ανακοίνωση, μεταφέρθηκε σε λιγότερο κεντρικό σημείο της πρωτεύουσας, αντανακλώντας πιθανότατα αντιδράσεις στο εσωτερικό της κινεζικής ελίτ για την καταλληλότητα μιας τόσο περίοπτης τοποθέτησης.
