“Μακριά ροδίζει η ανατολή”. Κάλαντα πίσω από τα κάγκελα στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ, 1948

Η Χορωδία αποτέλεσε ένα μέρος της δραστηριότητας, που ανέπτυξαν οι πολιτικές κρατούμενες στις Φυλακές Αβέρωφ. Η φυλάκισή τους, η καταδίκη τους σε ισόβια, ακόμα και σε θάνατο, δεν τους στέρησε τη θέληση, το κουράγιο να οργανώσουν τη ζωή τους και τις άμυνές τους στη νέα πραγματικότητα – πίσω από τα κάγκελα.

Τα κάλαντα του αγώνα και της αξιοπρέπειας, γραμμένα και τραγουδισμένα μέσα από τις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ το 1948, από τις Γυναίκες, πολιτικές κρατούμενες:

Μακριά ροδίζει η ανατολή

κάθε κλωνί κι ένα πουλί

Πανηγυρίζει η φύση

το νιο χρόνο που θ’ αρχίσει

Με της καμπάνας τη βουή

χαράζει μέρα γιορτινή

Η αρχή του νέου χρόνου

και το τέλος κάθε πόνου

Ερείπια και μνήματα

στέλνουν χαράς μηνύματα

Πως θα σωθεί το δάκρυ

μες τη πλάση απ’ άκρη σ’ άκρη

Γιορτάζουμε στη φυλακή

με ένα πόθο μιαν ευχή

Χαρά παντού ν’ ανθίζει

της ειρήνης ο ύμνος ν’ αντηχήσει

Ευχόμαστε στη κάθε μια,

μες τη καινούρια τη χρονιά

Στο σπίτι να γυρίσει

και χαράς ζωή ν’ αρχίσει

Με την καινούρια τη χρονιά

παντού ειρήνη και χαρά 
Τραγούδι ν’ αντήχηση
 απ΄ανατολή και δύση.

Από την πρώτη στιγμή, ό,τι ήξερε η καθεμιά, το πρόσφερε και στις άλλες. Ετσι, κάθε πρωί η Βούλα Μαγουλά και η Ελένη Κιολεΐδου είχαν αναλάβει τη γυμναστική των κρατουμένων γυναικών. Οι γιατρίνες Ηρώ Χατζημάρκου, Μαντώ Δημητριάδου, Μαρία Νικολέτου έσωσαν πολλές γυναίκες, φροντίζοντας έγκαιρα να μεταφερθούν σε νοσοκομεία. Οι φοιτήτριες οδοντιατρικής Ζωή Αρσένη, Καίτη Παπαδάκη, Ελένη Παπαθεοδώρου, Λίτσα Ραμπαούνη και Φιφή Χελιώτη έγιναν βοηθοί του οδοντιάτρου της φυλακής. Οι δικηγόροι Αργυρώ Δροσάκη, Αριάδνη Χριστοπούλου, Δανάη Κουχτσόγλου μελετούσαν και προσπαθούσαν να βρουν στοιχεία αθωωτικά για την αναίρεση της ποινής των μελλοθανάτων. Οι φιλόλογοι Ειρήνη Ζάγκα, Λίζα Κότου, Λίτσα Νάση, Κλειώ Πολυζωίδου, Χάρις Σαρκοπούλου, Μαρούσα Σαρλή, Τούλα Τσιτίλου, Ιφιγένεια Ψαλτοπούλου διδάσκουν αυτές που άφησαν το Γυμνάσιο κι εκείνες που προορίζονταν για το Πανεπιστήμιο.

Οι δασκάλες Αμαλία και Ευρυδίκη Γιαννοπούλου, Φανή Γουσοπούλου, Καλυψώ Αλεξούλη, Καίτη Ζεύγου, Πέπη Καραγιάννη, Ευθυμία Κιάου, Πόπη Κορναράκη, Μαργαρίτα Κωτσάκη, Ιουλία Πλουμπίδου, Αννα Λαμπριανού, Δήμητρα Τερζάκη μάθαιναν ανάγνωση και γραφή τις αγράμματες, που έφταναν σχεδόν το 80%. Μαθηματικά δίδασκε η Ισμήνη Σιδηροπούλου και στενογραφία η τραπεζική υπάλληλος Φεβρωνία Χρυσαφίδου. Μέχρι και ξένες γλώσσες δίδασκαν οι Αννα Εφραιμίδου, Ηρώ Ιωαννίδου, Μπεάτα Κιτσίκη, Νίνα Ξανθού, Αύρα Παρτσαλίδου. Λογιστικά δίδασκαν οι Δήμητρα Αλεξανδρίδου, Ελένη Γαλέου, Ελπίδα Μαλιοπούλου, Φρόσω Πετρίτση, που κατάφεραν να εκπαιδεύσουν τέλειες λογίστριες, οι οποίες δούλεψαν αργότερα και βγάλανε το ψωμί τους από αυτή τη δουλιά.

Οι ηθοποιοί Μαλαίνα Ανουσάκη, Σωτηρία Ιατρίδου, Ολυμπία Παπαδούκα και Μαρία Φωκά ανέλαβαν την ψυχαγωγία των κρατουμένων, ενώ οι νηπιαγωγοί Δέσποινα Ζυμαρίδου, Αννα Κατσούλη, Βούλα Μαγουλά, Αννα και Ελένη Πέπα ασχολούνταν με τα 90-100 παιδιά, που βρίσκονταν στη φυλακή με τις μητέρες τους.

Τα τραγούδια τους είναι ένα ντοκουμέντο μνήμης. Είναι ιστορία, συντροφικότητα, περηφάνια, ύμνος στη ζωή, πίστη στον αγώνα, δίδαγμα αξιοπρέπειας απέναντι στις πιο δύσκολες συνθήκες. Τα τραγούδησαν οι:

Ξένη Βαρδάκη: Δικάστηκε σε κακουργιοδικείο μόλις τελείωσε το Γυμνάσιο. Καταδικάστηκε σε θάνατο. Εμεινε 8 χρόνια μελλοθάνατη στη φυλακή.

Καλλιόπη Βασιλείου, μαθήτρια. Εμεινε 4 χρόνια στη φυλακή.

Κατίνα Βασιληά, μοδίστρα. Δικάστηκε 7 φορές ισόβια. Εμεινε 10 χρόνια στη φυλακή.

Κατίνα Γαρίδη, σπουδάστρια. Το στρατοδικείο τη δίκασε δύο φορές 20 χρόνια. Εμεινε 5,5 χρόνια στη φυλακή.

Μαριάνθη Παρτάλη, μαθήτρια. Το στρατοδικείο την καταδίκασε σε θάνατο. Εμεινε 11 χρόνια στη φυλακή.

Μαίρη Μπίκια, δακτυλογράφος. Δικάστηκε και έμεινε 12 χρόνια στη φυλακή.

Ολυμπία Παπαδούκα, ηθοποιός. Το στρατοδικείο τη δίκασε 20 χρόνια. Εμεινε 3 χρόνια στη φυλακή.

Γεωργία Πέτα, φοιτήτρια. Δεκαοκτώ χρόνων, την καταδίκασε σε θάνατο το στρατοδικείο. Εμεινε κρατούμενη 15 χρόνια.

Αργυρούλα Σεφερλή, δασκάλα. Το στρατοδικείο τη δίκασε 20 χρόνια. Εμεινε 7 χρόνια στη φυλακή.

Βέρα Τσιμπουκίδου: Μόλις είχε τελειώσει το γυμνάσιο. Δικάστηκε σε στρατοδικείο και καταδικάστηκε σε θάνατο. Εμεινε 5 χρόνια στη φυλακή και άλλα 4 στην εξορία.

Ελένη Τσαουλή: Σπούδασε θέατρο και κλασικό μπαλέτο. Εμεινε στη φυλακή δύο χρόνια κι εκεί γνώρισε και μελέτησε τον άπειρο πλούτο των μορφών της ελληνικής χορευτικής παράδοσης. Οταν αποφυλακίστηκε, ίδρυσε το 1954 τον Ομιλο Ελληνικών Χορών, για τη διάδοσή τους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

* Τα στοιχεία και τα ονόματα των φυλακισμένων γυναικών είναι από το βιβλίο της Ολυμπίας Παπαδούκα «Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ».

rizospastis