Μια εκδήλωση με την Αλέκα

Με αφορμή το χθεσινό πρώτο δεκάλεπτο της σύγχρονης εποχής και όσα είπε η Αλέκα για την πείρα των κομμουνιστών στα χρόνια της δικτατορίας, βρίσκουμε την αφορμή να ολοκληρώσουμε και να δημοσιεύσουμε μια μικρή ανταπόκριση από την παρουσίαση της έκδοσης με τα πρακτικά της 18ης ολομέλειας της Κ.Ε του ΚΚΕ το καλοκαίρι του ’73, που έγινε πριν από τρεις μήνες στο κατάστημα της Σύγχρονης Εποχής στη Μαυροκορδάτου, με ομιλήτρια την Αλέκα, η οποία ήταν ήδη ενεργή πολιτικά εκείνη την περίοδο.

Μια εκδήλωση με την Αλέκα έχει πάντα ξεχωριστό ενδιαφέρον, πόσο μάλλον όταν είναι ούτως ή άλλως από μόνο του ενδιαφέρον το θέμα, καθώς πιάνει μια περίοδο της σύγχρονης εποχής (όχι του εκδοτικού), που ακουμπά στη σημερινή συγκυρία και αρκετοί πρωταγωνιστές της είναι ακόμα εν ζωή. Καλή ώρα δηλαδή η Αλέκα, που μπορεί να ήταν στέλεχος της νεολαίας τότε -της νεοσύστατης ΚΝΕ που δρούσε στην παρανομία- και όχι της ΚΕ όπως τώρα, αλλά όπως είπε η ίδια “όλοι είχαν τότε ευθύνη για τις λανθασμένες επεξεργασίες του κόμματος (δύο στάδια, εξάρτηση κτλ) εκτός από τους σημερινούς Κνίτες -αυτοί τι να έκαναν δηλαδή…

Κι είναι πολύ ενδιαφέρων ο τρόπος που επιμερίζει τις ευθύνες, χωρίς να τις αποφεύγει η ίδια, όπως εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η εκτίμηση πως το κόμμα έχει τη δική του αυτοτελή ευθύνη για τις θεωρητικές επεξεργασίες του, ανεξάρτητα από την επικρατούσα γραμμή στο διεθνές κομμουνιστικό κέντρο και την αδιαμφισβήτητη επιρροή που ασκούσε -η οποία δεν αποτελεί όμως δικαιολογία για ενδεχόμενα πολιτικά λάθη

Ανοίγει έτσι βέβαια πολλά καυτά ερωτήματα: πώς θα μπορούσε ένα ΚΚ εκείνη την εποχή να διαχωρίσει τη θέση του χωρίς να συρθεί σε μια ρήξη με τους σοβιετικούς και τον αστικό αντισοβιετισμό πχ του ευρωκομμουνιστικού ρεύματος; Και σε μια άλλη κλίμακα: πόσο εύκολο ήταν να μπει μια διαφορετική γραμμή συσπείρωσης με επαναστατικό προσανατολισμό πχ στο Πολυτεχνείο -λίγους μήνες μετά από την 18η Ολομέλεια, όταν κάποια “προωθημένα αιτήματα-συνθήματα” του τύπου “κάτω το Κράτος” λειτουργούσαν αντικειμενικά αποσυσπειρωτικά, αν δεν έμπαιναν κιόλας από συνειδητούς προβοκάτορες; Τα αιτήματα-κρίκοι είναι εξ ορισμού αποσπασματικά και συνεπώς ενσωματώσιμα ή η ειδοποιός διαφορά έγκειται στη στρατηγική στην οποία εντάσσονται; Και επίσης, πώς αντιμετωπίστηκαν οι διαφορετικές αντιλήψεις που υπήρχαν μες στο κόμμα, εφόσον αναφέρθηκε η Αλέκα στη διαπάλη που εκφράστηκε γύρω από τις αποφάσεις της Ολομέλειας και τις Θέσεις που οδήγησαν στο 9ο Συνέδριο;

Σε κάθε περίπτωση, η Αλέκα ως ομιλήτρια-εισηγήτρια απογείωσε ένα ούτως ή άλλως ενδιαφέρον θέμα, που μάζεψε πολύ κόσμο και αναμενόμενα περισσότερο από όσο μπορούσε να χωρέσει το βιβλιοπωλείο της Σύγχρονης Εποχής, όπου γέμισε το πατάρι, ο κάτω χώρος με καθίσματα και το -ας πούμε- προαύλιο στην είσοδο του καταστήματος, όπου μεταδιδόταν με προτζέκτορα η εκδήλωση. Ακόμα και αν πρέπει να διαβάσει ένα κείμενο από μέσα -για να τα πιάσει όλα περιεκτικά και να μείνει χρόνος για ερωτήσεις- η Παπαρήγα μπορεί να κάνει τη διαφορά με τις παρεκβάσεις και τις ατάκες της ή στο δεύτερο γύρο με τις ερωτο-απαντήσεις. Όπως στο κλείσιμο της εκδήλωσης, όταν την ευχαρίστησε ο συντονιστής και αυτή αντέτεινε: “Τι με ευχαριστείς; Δουλειά κάνουμε εδώ…”.

Κρίμα μόνο που δεν έγιναν τελικά πολλές ερωτήσεις, είτε λόγω συστολής του κοινού, είτε γιατί ο κόσμος δεν είχε προλάβει να πάρει και να μελετήσει την έκδοση με τα πρακτικά, για να του γεννηθούν ερωτήματα. Είχε όμως την ευκαιρία να την προμηθευτεί σε ειδική τιμή (15 ευρώ μόνο για εκείνη τη μέρα).

Στη συνέχεια σημειώνω και αναπαράγω δημιουργικά κάποια βασικά σημεία που συγκράτησα -εξυπακούεται πως τυχόν λάθη και “αβαρίες” κατά τη μεταφορά βαραίνουν εμένα.

-Το κόμμα απέσπασε την πολιτική από το έδαφος της οικονομίας, μιλώντας για μια μεταβατική μορφή εξουσίας. Η θεωρία των δύο σταδίων της επανάστασης ήταν λανθασμένη και δεν αναιρούνταν από την σημείωση για τη διαλεκτική τους ενότητα. Στο 9ο συνέδριο και τα υλικά του δεν υπάρχει ούτε μία φορά ο όρος “αντικειμενική κατάσταση”. Προκύπτει γενικά το ζήτημα πώς είναι δυνατόν ένα κόμμα που δεν εγκατέλειψε ποτέ την επαναστατική υπόθεση, να είχε τέτοιες λανθασμένες αντιλήψεις. Ήταν άραγε ζήτημα ελλιπούς θεωρητικής γνώσης;

-Το κόμμα γλίστρησε σε θεωρητικά λάθη, όχι για ν’ αποφύγει τη σύγκρουση, αλλά γιατί έτσι νόμιζε ότι υπηρετούσε καλύτερα τη στρατηγική του. Δεν κρινόμαστε όμως μόνο από τις διακηρύξεις μας, αλλά και από το αν καταφέρνουμε στην πράξη να διαμορφώσουμε επαναστατική στρατηγική.

-Είναι ψέμα ότι το ΚΚΕ και οι κομμουνιστές δεν προσαρμόζουν τη γραμμή τους, δε λαμβάνουν υπόψη τους το συσχετισμό δύναμης, ότι αδιαφορούν για τις επιμέρους κατακτήσεις κι ότι απευθύνονται γενικά μόνο σε όσους είναι πεισμένοι για το σοσιαλισμό – κομμουνισμό, χωρίς να αναζητούν ιδιαίτερα αιτήματα – κρίκους. Η διαφωνία μας με άλλες πολιτικές δυνάμεις είναι στρατηγική, όχι πάνω σε επιμέρους ζητήματα τακτικής.

-Η διεθνής επιτροπή των αδελφών κομμάτων το ’56, στον απόηχο της στροφής που σηματοδοτεί το 20ό συνέδριο, είχε λάθος ως προς το περιεχόμενο της παρέμβασης στο κόμμα μας κι όχι ως πρωτοβουλία αυτή καθεαυτή – κι εμείς παρεμβαίνουμε άλλωστε σε άλλα κόμματα – εκείνη την περίοδο είχαμε μια σιωπηρή καταδίκη του αγώνα του ΔΣΕ και για πολλά χρόνια δε γινόταν καμία αναφορά σε αυτόν.

-Το πιο σοκαριστικό σημείο ήταν η αυτοδιάλυση των παράνομων κομματικών οργανώσεων. Υπήρχαν οργανώσεις στους οικοδόμους κ.ά. που αρνούνταν να συναινέσουν στην απόφαση για τη διάλυσή τους. Όταν αργότερα δόθηκε το σύνθημα της ανασύστασής τους, η απόφαση πάρθηκε ομόθυμα από την ηγεσία, αλλά την υπονόμευε η ομάδα Παρτσαλίδη και τα “μπουμπούκια” της δεν την εφάρμοζαν. Στη μεταπολίτευση, δεν περιμέναμε άδεια από τον Καραμανλή, για ν’αρχίσουμε να ξαναχτίζουμε τις κομματικές μας οργανώσεις. Όση κριτική κι αν κάνουμε στην γενική γραμμή, αυτό ήταν πραγματικός άθλος, διόλου εύκολο καθήκον. Αλλά δεν ήταν απλό να διορθωθεί η κατάσταση και να απαλειφθούν πλήρως οι αρνητικές συνέπειες. Κάποια κομβικά λάθη τα πληρώνεις για χρόνια.

Φινάλε έκανε με ένα κάλεσμα για γενική μελέτη: Μελετήστε την έκδοση, μη σας τρομάζει ο όγκος και οι πολλές σελίδες. Κι αυτό έχει βασικά γενική, καθολική ισχύ, για κάθε περίοδο και κάθε βιβλίο.