Όχι δήλωση, αυτό είναι κακό…

Ένα μικρό κεφάλαιο από το βιβλίο του Γιώργη Τρικαλινού “Δρόμος μακρύς και δύσκολος”, και συγκεκριμένα από το τρίτο μέρος, όπου διηγείται μερικά ανέκδοτα περιστατικά από τους τόπους εξορίας και βασανισμού των αγωνιστών. Στην παρακάτω ιστορία, στο κεφάλαιο με τίτλο “ένα παιδάκι στη Φολέγανδρο” πρωταγωνιστεί ο Ρήγας, ένα μικρό παιδί που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην εξορία, μαζί με τους γονείς του, κι έμαθε από τα γεννοφάσκια του πως δεν έπρεπε να κάνει δήλωση, γιατί “αυτό είναι κακό”…

Στη Φολέγανδρο το 1939, ήμαστε 140 περίπου πολιτικοί εξόριστοι. Απ’ αυτούς 128 περίπου άντρες και 12 γυναίκες.

Οι άντρες μέναμε σε ξεχωριστούς θαλάμους, σε ξεχωριστό θάλαμο οι γυναίκες. Ανάμεσά μας είχαμε κι ένα αντρόφυνο, που έμενε σε ξεχωριστό σπίτι. Το Χρήστο και την Όλγα από το Βόλο. Ο Χρήστος δάσκαλος και η Όλγα υφαντουργίνα.

Το 1937 η Όλγα απόχτησε ένα αγοράκι. Ρήγα τον ονομάσαμε, τον βαφτίσαμε όλοι μας στην εκκλησία του χωριού. Ο Ρήγας είχε γίνει η μασκώτ της ομάδας. Στα δυο του χρόνια ήταν ένα θεριό παιδάκι, όμορφο και αρκετά έξυπνο. Όλοι μας τον φιλεύαμε με καραμέλες, σοκολάτες, κουλουράκια και διάφορα γλυκά που παίρναμε σε δέματα απ’ τους δικούς μας. Και γυρνούσε από θάλαμο σε θάλαμο ο Ρήγας, από αγκαλιά σε αγκαλιά. Είχε γίνει ο αχώριστος φίλος όλων μας. Μας είχε μάθει όλους με τα ονόματά μας και επίθετα -παρά τα δυο του χρόνια- ήξερε το κρεβάτι του καθενός από μας Πολλές φορές τον ρωτούσαμε για το κάθε κρεβάτι, τίνος είναι και απαντούσε με ακρίβεια.

Ο Ρήγας είχε φοβερή αδιαλλαξία και ήξερε τι πάει να πει “δήλωση”, ότι δεν πρέπει να κάνουμε δήλωση, γιατί “αυτό είναι κακό”, όπως έλεγε. Πολλές φορές, όταν περνούσαμε μπροστά από την αστυνομία, αν άφηνες το χεράκι του και καμωνόσουνα πως πήγαινες να κάνεις δήλωση, ο Ρήγας έβαζε τις φωνές και τα κλάματα κι έλεγε “Όχι Τικαλινέ, είναι κακό”.

Ο αστυνόμος και οι χωροφύλακες της φρουράς το ξέραν αυτό και κάθε τόσο τον πείραζαν κι αυτοί λέγοντάς του να κάνει δήλωση. Ο Ρήγας σουφρώνοντας τα φρυδάκια του τους απαντούσε θυμωμένα: “Όχι είναι κακό” και σε τραβούσε να φύγει από κοντά τους.

Μια φορά καθόμαστε με το αντρόγυνο και το Ρήγα στο καφενείο του χωριού, στην κεντρική πλατεία. Απέναντί μας κάθονταν ο αστυνόος. Παράγγειλε μια σοκολάτα και φώναξε το Ρήγα να του τη δόσει. Ήξερε πως αγαπούσε τις σοκολάτες. Ο Ρήγας δεν ήθελε να πάει. Αλλά επειδή του είπε και ο πατέρας του τελικά πήγε. Ο αστυνόμος τον έπιασε από το χεράκι και δίνοντάς του τη σοκολάτα του λέει:

-Πάρε τη σοκολάτα, αλλά να υπογράψεις δήλωση, κι έβγαλε ένα χαρτί και μολύβι, δήθενα για να υπογράψει.

Ο Ρήγας άφησε τη σοκολάτα στο τραπέζι και είπε στον αστυνόμο:
-Όχι, δεν κάνω δήλωση, γιατί αυτό είναι κακό. Κι έκανε να φύγει.

Ο αστυνόμος δεν τον άφηνε, τον κρατούσε γερά και του επανέλαβε πάλι να κάνει δήλωση.
Ο Ρήγας και πάλι αρνήθηκε κι άρχισε να διαμαρτύρεται, να φωνάζει, να ζητάει τη βοήθεια της μάνας του, του πατέρα του.

Στο τέλος ο αστυνόμος του λέει:
-Να, πάρε τη σοκολάτα, πήγαινε στο τραπέζι του πατέρα σου και υπόγραψε τη δήλωση.

Ο Ρήγας την πήρε και αφού βεβαιώθηκε ότι ξέφυγε από τα χέρια του αστυνόμου, έφυγε τρέχοντας και φώναξε:
-Όχι δεν κάνω δήλωση, είναι κακό. Και σήκωσε το χεράκι του σε γροθιά.

Ο Ρήγας ήξερε όλα τα επαναστατικά τραγούδια, αλλά τα τραγουδούσε με το δικό του τρόπο, βάζοντας φράσεις στα τραγούδια τέτιες που αυτός ήθελε. Πχ το τραγούδι του Δημητρώφ το τραγουδούσε έτσι:

Μάβα κοάκια με νύχια γαψά
πέσαν απάνω στην αγατιά,
άγια κάζουν και κέας ζητούν
με μακαόνια…

Πρόσθετε τα μακαρόνια, γιατί πολύ του άρεσαν.

Αλλά όλη αυτή η ιστορία κράτησε πολύ λίγο. Η ασφάλεια του  Μανιαδάκη, υπέρμαχος της πατρίδας, της θρησκείας και της οικογένειας, δεν μπορούσε να ανεχθεί η οικογένεια του αρχικομμουνιστή Χρήστου να είναι όλοι αντάμα και μαζί να γεύονται το πικρό φαρμάκι της εξορίας. Έπρεπε να χωρίσει. Η κομμουνίστρια Όλγα μαζί με το κουκουεδάκι, το γιο της, το Ρήγα, μετάγονται στην Κίμωλο. Και ο Χρήστος έμεινε μόνος στη Φολέγανδρο.

Κι έφυγε ο Ρήγας και μας έλειψε τόσο πολύ.

Πέρασαν από τότε πάνω από 40 χρόνια. Ο πατέρας του Ρήγα πέθανε από τις πολύχρονες φυλακίσεις και εξορίες. Η γυναίκα του Όλγα, άγνωστο πού βρίσκεται, όπως και ο Ρήγας. Ωστόσο στη μνήμη μας παραμένει έτσι όπως τον γνωρίσαμε σ’ εκείνα τα πικρά χρόνια.

8.3.1991