Οι δύο δίκες του Πολυτεχνείου και οι ποινές που (δεν) έφαγαν οι πρωταίτιοι

Είναι γνωστό πως η διαδικασία της “αποχουντοποίησης” δηλαδή αφενός της δικαστικής δίωξης όσων έφεραν ή στήριξαν τη χούντα με εγκληματικές μεθόδους, αφετέρου της εκκαθάρισης στρατού, σωμάτων ασφαλείας, πανεπιστημίων και κρατικής διοίκησης από πρωταίτιους και συνεργάτες της δικτατορίας δεν υπήρξε πλήρης, σε αρκετές περιπτώσεις εξαιρετικά επιδερμική.

Το ίδιο μπορεί να πει κανείς και για τις δύο δίκες του Πολυτεχνείου, που σε καμία περίπτωση δεν ανταποκρίθηκαν στο κοινό περί δικαίου αίσθημα, κι ας αφορούσαν ένα από τα πιο κραυγαλέα εγκλήματα του καθεστώτος των συνταγματαρχών. Η πρώτη δίκη ξεκίνησε στις 16 Οκτωβρίου 1975 και ολοκληρώθηκε στις 30 Δεκέμβρη, μετά από δυόμιση περίπου μήνες ακροαματικής διαδικασίας. Στο εδώλιο του κατηγορουμένου έκατσαν 32 άτομα, ανάμεσά τους και οι δικτάτορες Γ. Παπαδόπουλος και Δημήτριος Ιωαννίδης. Ο πρώτος, είχε προσπαθήσει να αποφύγει τη δίκη, με προσφυγή κατά την οποία ζητούσε να αναγνωριστεί ως “ανεύθυνος άρχων”, καθότι τυπικά ήταν “Πρόεδρος της δημοκρατίας” κατά τα γεγονότα, άρα το δικαστήριο αναρμόδιο να τον κρίνει. Οι δικαστές απέρριψαν την προσφυγή, με το σκεπτικό ότι η κυβέρνησή του Παπαδόπουλου ήταν προϊόν πραξικοπήματος:

 «Το στασιαστικό κίνημα της 21ης Απριλίου, έργον ομάδας αξιωματικών και η εκ τούτου κατάστασις μέχρι της 23ης Ιουλίου απετέλεσε πραξικόπημα, δι’ ου εσκοπείτο ο σφετερισμός της εξουσίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων του λαού. Αι εξ αυτού απορρεύσασαι κυβερνήσεις ήσαν κυβερνήσεις βίας. Κατά συνέπειαν και ο ιστάμενος κατηγορούμενος Γεώργιος Παπαδόπουλος, ασκήσας καθήκοντα προέδρου της δημοκρατίας κατά τον χρόνο καθ’ ον ετελέσθησαν αι εις αυτόν αποδιδόμεναι διά του παραπεμπτικού βουλεύματος πράξεις, δεν ήτο νόμιμος πρόεδρος της δημοκρατίας και συνεπώς δεν προστατεύεται υπό των διατάξεων περί ανευθύνου»

Τελικά, από τους 32 κατηγορούμενους, πάνω από το 1/3, δηλαδή 12 άτομα απαλλάχθηκαν από κάθε κατηγορία, ενώ στους υπόλοιπους επιβλήθηκαν ποινές που κυμαίνονταν από 5 μήνες μέχρι ισόβια. Ρίχνοντας μια ματιά στη διακύμανση των ποινών και των αθωώσεων, διαπιστώνει κανείς πως υπήρξε προσπάθεια να αποδοθούν ευθύνες πρωτίστως στο Δημήτρη Ιωαννίδη, επικεφαλής της ΕΣΑ και κατοπινού δικτάτορα, και λιγότερο στο φυσικό ηγέτη του στρατού Γεώργιο Παπαδόπουλο, ενώ σαφής ήταν και η πρόθεση να ελαχιστοποιηθεί κατά το δυνατόν η απόδοση ευθυνών στην αστυνομία. Το σκεπτικό των δικαστών δεν ήταν απίθανο να επηρεάστηκε και από τη θεωρία, που διακινείται ενίοτε μέχρι σήμερα, ότι το Πολυτεχνείο ήταν “προβοκάτσια” του Ιωαννίδη, η εν πάσει περιπτώσει πως η εξέγερση “έφερε” τον  Ιωαννίδη στην εξουσία, τερματίζοντας το πείραμα της “φιλελευθεροποίησης” με το Μαρκεζίνη.

Αναλυτικά οι ποινές διαμορφώθηκαν ως εξής:

Δημήτριος Ιωαννίδης, ταξίαρχος και διευθυντής της ΕΣΑ: Ισόβια δεσμά
Σταύρος Βαρνάβας, αντιστράτηγος, επιτελάρχης του Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως: Ισόβια δεσμά
Νικόλαος Δερτιλής, συνταγματάρχης, επιτελής της ΑΣΔΕΝ: Ισόβια δεσμά
Γεώργιος Παπαδόπουλος: 25 έτη
Δημήτρης Ζαγοριαννάκος, στρατηγός και αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων: 25 έτη
Κωνσταντίνος Μαυροειδής, αντιστράτηγος, διοικητής της ΑΣΔΕΝ
Παντελής Καραγιάννης, υποστράτηγος, φρούραρχος του Υπουργείου Δημόσιας τάξης: 25 έτη
Ιωάννης Λυμπέρης, έφεδρος ανθυπολοχαγός: 25 έτη
Αστυφύλακας Αθανάσιος Σταυράκης: 10 έτη
Λουκάς Χριστολουκάς, Αστυνομικός Διευθυντής Αθηνών: 3,5 έτη
Δημήτριος Κατσούλης, ταγματάρχης της ΚΥΠ: 2 έτη
Βασίλειος Μπουκλάκος, διευθυντής του Ρυθμιστικού Νοσοκομείο: 20,5 μήνες
Θρασύβουλος Γιεβάνης, συνταγματάρχης της ΑΣΔΕΝ: 18 μήνες
Μιχαήλ Γουνελάς (επικεφαλής του άρματος που εισέβαλε στο Πολυτεχνείο), υπίλαρχος: 18 μήνες
Ιωάννης Καλύβας, υπαστυνόμος της Ασφάλειας, 18 μήνες
Νικόλαος Ραφαηλάκης, Στατιωτικός Διοικητής Αθηνών: 12 μήνες
Ηλίας Καραδήμας, αστυφύλακας, 10 μήνες
Δημήτριος Πίμπας, πράκτοραςτης  ΚΥΠ: 10μήνες
Νικόλαος Νηστικάκης, αστυφύλακας, 5 μήνες.

Οι ποινές των τεσσάρων τελευταίων καταδικασθέντων ήταν εξαγοράσιμες.

Η επανεκδίκαση της υπόθεσης 1,5 χρόνο αργότερα, στις αρχές του 1977, σήμανε ακόμα μεγαλύτερη επιείκεια για πολλούς από τους κατηγορούμενους. Οι Ζαγοριαννάκος, Μαυροειδής, Καραγιάννης, Μπουκλάκος και Καλύβας αθωώθηκαν, ενώ τεράστια μείωση ποινής υπήρξε για τον ισοβίτη αρχικά Βαρνάβα, που καταδικάστηκε σε μόλις 18 μήνες, ενώ ο Χριστολούκας έπεσε στους 7 μήνες από δύο χρόνια. Έχοντας αμφότεροι ήδη εκτίσει το χρονικό διάστημα που αναλογούσε στην ποινή τους, αφέθηκαν άμεσα ελεύθεροι.

Τα αποτελέσματα της δίκης, ειδικά στη δεύτερη εκδίκαση, προκάλεσαν μεγάλη οργή στο λαό και ιδιαίτερα στις φοιτητές. Χαρακτηριστική ήταν η ειρωνική αφίσα της  Επιτροπής Αποχουντοποίησης της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών με τίτλο: “Η δικαιοσύνη ωμίλησε – Αθώοι οι τέσσερις βαρυποινίτες του Πολυτεχνείου”, ενώ την ίδια περίπου περίοδο η ΕΦΕΕ κυκλοφόρησε προκύρηξη με το εξής περιεχόμενο:

“Όχι στην αθώωση των δολοφόνων του Πολυτεχνείου” – “Όχι στην προσπάθεια απαλλαγής των χουντικών εγκληματιών”

Όχι στην κυβερνητική πολιτική που ανέχεται, καλύπτει και αντικειμενικά ενθαρρύνει τους χουντικούς μηχανισμούς και το παρακράτος.

Η κάθαρση του κρατικού μηχανισμού και της δικαιοσύνης αίτημα του λαού.

ΕΦΕΕ

Με πληροφορίες από Λεωνίδας Καλλιβρετάκης, “Δικτατορία και μεταπολίτευση”, εκδόσεις Θεμέλιο