Οι Εθνικές Εκλογές του 96′ – Ο δικομματισμός κλονίζεται αλλά παραμένει κραταιός…

Η δεκαετία του 90′ σημαδεύτηκε από το λεγόμενο τέλος των “ιδεολογιών”, κατ’ αντιστοιχία του “τέλους της ιστορίας”, που είχε κηρύξει πριν λίγα χρόνια η νέα τάξη πραγμάτων -που ήταν εντελώς παλιά στην ουσία της- και οι δημοσιολόγοι της. Στην Ελλάδα αυτή η παγκόσμια τάση εκφράστηκε με τη σαφή μείωση του βαθμού πολιτικοποίησης, την ιδιώτευση, την απογοήτευση, τη μαζική αποστοίχιση από τις πολιτικές νεολαίες… Φαινόμενα κάθε άλλο παρά άσχετα με την κρίση και υποχώρηση του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος. Μεγάλο κομμάτι των νέων βίωνε μια κρίση αξιών κι ιδανικών, ενώ πολλοί ήταν αυτοί που θεωρούσαν πως δεν υπάρχει πια νόημα στο διαχωρισμό μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς, που τους φαινόταν κενός περιεχομένου.

Σε επίπεδο προσώπων, αυτή η αλλαγή σφραφίστηκε με την αποχώρηση από το ιστορικό προσκήνιο των δύο ηγετών που είχαν ενσαρκώσει όσο κανείς το κλίμα της πόλωσης την περασμένη δεκαετία. Ο Μητσοτάκης παραιτήθηκε την επαύριο της ήττας του στις εκλογές του 93′ από την προεδρία της ΝΔ κι αναφερόταν έκτοτε ως επίτιμος. Ενώ ο Ανδρέας Παπανδρέου αναγκάστηκε να κινήσει τις διαδικασίες της διαδοχής του, καθώς πλησίαζε και το βιολογικό του τέλος.

Αρχικά παραιτήθηκε από το αξίωμα του Πρωθυπουργού, με την ΚΟ του ΠΑΣΟΚ να εκλέγει οριακά τον Κώστα Σημίτη, ο οποίος θα ανέτρεπε τα προγνωστικά το επόμενο καλοκαίρι στο Συνέδριο του Κινήματος, λίγες μέρες μετά το θάνατο του ιδρυτή του, και με αρκετό παρασκήνιο, θα επικρατούσε του Άκη Τσοχατζόπουλου και θα αναδεικνυόταν Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ. Με κεκτημένη ταχύτητα από τις δύο νίκες του, θα προχωρούσε στην προκήρυξη εκλογών το Σεπτέμβρη του ίδιου έτους, όπου θα τρίτωνε το “καλό” εναντίον της Νέας Δημοκρατίας του Έβερτ.

Ο Έβερτ, που είχε διαδεχτεί τον Κ. Μητσοτάκη στην προεδρία της Νέας Δημοκρατίας, θεωρούνταν εκπρόσωπος της “Λαϊκής Δεξιάς”, αλλά είδε τα ποσοστά της παράταξης να μειώνονται -μολονότι η Πολιτική Άνοιξη είχε πτωτική πορεία, μένοντας εκτός Βουλής- και παραιτήθηκε αργότερα, ανοίγοντας το δρόμο για τις αρχαιρεσίες που έφεραν στο προσκήνιο τον Κ. Καραμανλή. Αυτή ήταν η πρώτη φορά μετά το 81′ που η Νέα Δημοκρατία κινήθηκε σε ποσοστά κάτω του 40%, κάτι που έδειχνε μεταξύ άλλων την αμηχανία της καθώς το ΠΑΣΟΚ της “έκλεβε το πρόγραμμα” και έπαιζε πολύ καλύτερα το ρόλο που καλούνταν παραδοσιακά να παίξει η ίδια, ως βασικός πυλώντας σταθερότητας του συστήματος.

Ο Σημίτης μπορεί στα νιάτα του να είχε ρίξει μερικές βόμβες για να ρίξει τη χούντα, εξέφραζε ιδανικά όμως το κλίμα της νέας εποχής και τη “θρησκεία του εκσυγχρονισμού”. Μια ταμπέλα που θεωρητικά εξέφραζε την ανάγκη ανανέωσης του πολιτικού σκηνικού, την “εκκαθάριση” των κατάλοιπων της Μεταπολίτευσης και τη ρήξη με το “παλιό”, που θα μπορούσε να είναι και σύντομο ανέκδοτο, δεδομένου ότι η οκταετία του Σημίτη συνδέθηκε με ορισμένα από μεγαλύτερα σκάνδαλα της σύγχρονης ιστορίας.

Αυτό που εξέφραζε πρακτικά ο εκσυγχρονισμός ήταν η αποστροφή προς τις ιδεολογίες, μια τεχνοκρατική αντίληψη για τη διοίκηση του κράτους, που εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί όλα τα παλιά κόλπα (ρουσφέτια, βόλεμα ημέτερων κτλ) για την ενσωμάτωση συνειδήσεων, αλλά επισήμως ξιφουλκούσε εναντίον τους και τα στοχοποιούσε ως “αιτία του κακού”. Κατά μία έννοια, ήταν το ρεύμα που -οπωσδήποτε με αρκετές διακυμάνσεις και διαφοροποιήσεις- που έφτασε να εκφράζει μερικά χρόνια αργότερα την πολιτική των Μνημονίων ως μονόδρομο. Ενώ αυτό που καθιστούνταν σαφές ήταν πως στο νέο διεθνές πλαίσιο και σε εκείνη τη φάση ανάπτυξης του ελληνικού καπιταλισμού, δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές μεταξύ της σοσιαλδημοκρατικές και της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης.

Τα τελευταία σπαράγματα του πολιτικού κλίματος της δεκαετίας του 80′ εξαντλήθηκαν με το “σκληρό ροκ” του ΠΑΣΟΚ και την “κινηματική” Αντιπολίτευση στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, την περίοδο 1990-93. Με το θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, αυτό που μπήκε σταδιακά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, δεν ήταν η “Δεξιά”, αλλά το δικό του ΠΑΣΟΚ, το δίπολο με τη Δεξιά και τα εκβιαστικά διλήμματα, που βέβαια ξαναζωντάνευαν πριν την κάλπη και συνέχισαν να επιβιώνουν, επηρεάζοντας αρκετό κόσμο ως τις μέρες μας.

Η πρώτη κάλπη χωρίς Παπανδρέου και Μητσοτάκη -που ως οικογένειες όμως παρέμεναν στο πολιτικό παιχνίδι και θα επανέρχονταν σύντομα στο προσκήνιο- ήρθε στις 22 Σεπτέμβρη του 1996 και έφερε το δικομματισμό οριακά κάτω από το 80%. Αυτό εν μέρει οφείλεται και στις διασπάσεις τους, με την Πολιτική Άνοιξη να τσιμπάει κάτι από τη Νέα Δημοκρατία -αλλά να μένει οριακά κάτω από το όριο του 3%- και το ΠΑΣΟΚ να πέφτει αισθητά, εξαιτίας και της ίδρυσης του ΔΗΚΚΙ από το Δημήτρη Τσοβόλα, που συμπλήρωνε την πεντακομματική Βουλή και το σκηνικό μιας σχετικής “ανάκαμψης της Αριστεράς”, σε διάφορες εκδοχές της. Το ΔΗΚΚΙ εξέφρασε για κάποια χρόνια τους οπαδούς του “παλιού καλού ΠΑΣΟΚ” και κάποια τίμια στοιχεία που δρούσαν στις γραμμές του, ενώ τα επόμενα χρόνια θα συμμετείχε με τις δυνάμεις του στο συνδικαλιστικό κίνημα στη συγκρότηση του ΠΑΜΕ, του Πανεργατικού Αγωνιστικού Μετώπου.

Το ΚΚΕ ανέκτησε την τρίτη θέση και αρκετές χιλιάδες ψήφους, μένοντας όμως περίπου στο μισό της εκλογικής δύναμης που είχε τη δεκαετία του 80′ και πιάνοντας για πρώτη φορά -από τις πολλές που θα ακολουθούσαν- το γνώριμο ποσοστό του 5,5%. Ενώ ο Συνασπισμός επέστρεφε στη Βουλή, ξεπερνώντας κι αυτός το 5%, που θα ήταν το καλύτερο ποσοστό του μέχρι την εκλογική του εκτίναξη στις εκλογές του 12′. Στο σύντομο βίντεο που ακολουθεί, μπορείτε να δείτε την Αλέκα Παπαρρήγα να μη φοβάται καθόλου να πει την αλήθεια σε παραγωγό της λαϊκής, δηλαδή πως “αγωνίζεστε στους δρόμους, αλλά ψηφίζετε ΝΔ και ΠΑΣΟΚ”.

Αυτή η προσωρινή υποχώρηση του δικομματισμού ήταν φαινομενική και το σκηνικό μετατράπηκε προς το χειρότερο στις αμέσως επόμενες εκλογές του 00′, με το δικομματισμό να σημειώνει αθροιστικά ιστορικό υψηλό, ξεπερνώντας ακόμα και τις επιδόσεις του κατά την εποχή της πόλωσης, όπου υπήρχε ακόμα όμως και ισχυρό ΚΚΕ, με υπολογίσιμο εργατικό κίνημα -στοιχεία που το 00′ ήταν σαφώς λιγότερο έντονα. Ο δικομματισμός συνέχισε να αναπαράγεται όχι στη βάση ιδεολογικών διαφορών ή έστω μιας απατηλής επίκλησής τους, αλλά στη βάση της συναλλαγής, της εξαγοράς συνειδήσεων και μια επίπλαστης “ευμηερίας” των happy 90’s, που θα έδειχνε πολύ σύντομα τις πραγματικές της διαστάσεις και τα όριά της -στη χώρα μας και διεθνώς.

Σε αυτές τις κάλπες, είχαμε και την πρώτη εκλογική εμφάνιση της χρυσής αυγής, που είχε μόλις μερικές ψήφους παραπάνω από κόμματα όπως το ΜΛ-ΚΚΕ και η ΟΑΚΚΕ, και δε φαινόταν να αποτελεί τότε άμεση, ορατή απειλή.

Όσο για το Σημίτη, φρόντισε πολύ σύντομα να δώσει το πολιτικό του στίγμα και στο διεθνές επίπεδο. Η πρώτη καταγεγραμμένη πράξη του ως πρωθυπουργός είναι οι ευχαριστίες στις ΗΠΑ για την κρίση των Ιμίων. Ενώ στη συνέχεια ακολούθησε η “Μεγάλη Ιδέα” της ΕΕ και της ένταξης στο ευρώ, μαζί με την άλλη “μεγάλη ιδέα” της Ολυμπιάδας και το αφήγημα της Ισχυρής Ελλάδας. Αυτά όμως είναι μια άλλη ιστορία.