Ποιος βοήθησε το Χίτλερ

Αντιγράφουμε και δημοσιεύουμε δύο μικρά αποσπάσματα από το βιβλίο του Ιβάν Μάισκι “ποιος βοήθησε το Χίτλερ” που επανακυκλοφόρησε πριν λίγα χρόνια από τις εκδόσεις “Σύγχρονη Εποχή”. Ο Μάισκι ήταν ο Σοβιετικός πρέσβης στο Λονδίνο στο μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 30′ και μέχρι τη χρονιά που ξέσπασε ο Παγκόσμιος Πόλεμος. Στο βιβλίο του δίνει πολύ χρήσιμα κι ενδιαφέροντα στοιχεία για τη στάση της Αγγλίας (κατά κύριο λόγο) και της Γαλλίας, που ακολούθησαν τη λεγόμενη “πολιτική κατευνασμού” απέναντι στο Χίτλερ, κι απέφευγαν συστηματικά να κλείσουν μια αντιφασιστική συμμαχία με τη Σοβιετική Ένωση, επιδιώκοντας να στρέψουν τη ναζιστική Γερμανία εναντίον της.

Το παρακάτω απόσπασμα είναι χαρακτηριστικό για την κωλυσιεργία της Αγγλικής πλευράς, όταν τα πράγματα έφταναν στο σημείο όπου έπρεπε να δρομολογηθεί μια συμφωνία, αλλά και για την αντίληψη των καπιταλιστικών χωρών σχετικά με τις διπλωματικές σχέσεις, που τις αντιλαμβάνονταν ως αλισβερίσι κι εμπόριο.

Το 1939, η Σοβιετική Ένωση απειλείτο πάλι σοβαρά. Κινδύνευε να της επιτεθούν όλες οι φασιστικές δυνάμεις και ιδιαίτερα η Γερμανία και η Ιαπωνία. Επιπλέον, διέτρεχε τον κίνδυνο ενός ενωμένου καπιταλιστικού μετώπου εναντίον της, γιατί, όπως απέδειξε η ιστορία των τριμερών συνομιλιών, ο Τσάμπερλεν κι ο Νταλαντιέ ήταν έτοιμοι σε κάθε στιγμή να συμμαχήσουν με τους φασίστες και να τους υποστηρίξουν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στην επίθεσή τους εναντίον της ΕΣΣΔ. Έπρεπε πάση θυσία να αποφευχθεί αυτός ο κίνδυνος. Με τι τρόπο όμως;

Η καλύτερη λύση, για την οποία η σοβιετική κυβέρνηση έκανε κάθε δυνατή προσπάθεια, ήταν η δημιουργία μιας ισχυρής αμυντικής συμμαχίας όλων των κρατών που δεν ήθελαν να ξεσπάσει ένας δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Αυτό σήμαινε πρακτικά τη σύναψη κατά πρώτο λόγο ενός τριμερούς συμφώνου αμοιβαίας βοήθειας μεταξύ Αγγλίας, Γαλλίας και ΕΣΣΔ.

Οι Άγγλοι και οι Γάλλοι όμως δεν περιορίζονταν μόνο στο να τραβάνε σε μάκρος τις συνομιλίες, αλλά απαιτούσαν από την ΕΣΣΔ «ανταλλάγματα» για καθεμιά «παραχώρησή» τους. Στις 23 Ιούνη είχα πάνω σ’ αυτό το ζήτημα, μια σοβαρότατη αψιμαχία με τον Χάλιφαξ. Με κάλεσε στο ForeignOffice κι άρχισε να μου κάνει παράπονα για την «ισχυρογνωμοσύνη» και την «αδιαλλαξία» των Σοβιετικών. Ύστερα πήρε ένα ύφος σοβαρό κι αινιγματικό συνάμα και με ρώτησε αν η σοβιετική κυβέρνηση επιθυμούσε πραγματικά τη σύναψη του συμφώνου.

-Γιατί μου θέτετε αυτή την ερώτηση; απάντησα. Ξέρετε πολύ καλά πως η σοβιετική κυβέρνηση είναι υπέρμαχος του τριμερούς συμφώνου.

-Δεν το βλέπω, δήλωσε ο Χάλιφαξ. Κατά τη διάρκεια των συνομιλιών και τα δύο μέρη πρέπει να κάνουν αμοιβαίες παραχωρήσεις και να καταλήξουν σε ένα συμβιβασμό. Εμείς έχουμε ήδη κάνει αρκετές παραχωρήσεις, ενώ εσείς δεν έχετε σαλέψει ούτε χιλιοστό από τις αρχικές θέσεις σας… Είναι φανερό λοιπόν πως η σοβιετική κυβέρνηση δε δείχνει ενδιαφέρον για το σύμφωνο αυτό.

-Με συγχωρείτε, λόρδε Χάλιφαξ –έκανα- αλλά έχω την εντύπωση πως η σοβιετική πλευρά δε βλέπει με τον τρόπο που βλέπει η αγγλική τις διπλωματικές συνομιλίες. Η αγγλική πλευρά τις φαντάζεται, όπως φαίνεται, σαν ένα είδος αγοραπωλησίας όπου δύο έμποροι παζαρεύουν την τιμή του εμπορεύματος. Στην αρχή ανεβάζουν την τιμή σε δυσθεώρητα ύψη κι αρχίζουν σιγά-σιγά να την μειώνουν ώσπου να καταλήξουν σε μια συμφωνία. Για κάθε υποχώρηση, που κάνει ο ένας από τους δύο, απαιτεί αντίστοιχη κι από τον άλλον… Εμείς, η σοβιετική πλευρά, έχουμε διαφορετική αντίληψη για τις διπλωματικές συνομιλίες. Δεν αρχίζουμε «με τα πάνω» για να έχουμε ύστερα τη δυνατότητα να «ξεπέφτουμε» λίγο-λίγο. Ξεκαθαρίζουμε από την αρχή τι πιστεύουμε εμείς ως αναγκαίο για την επίτευξη του καθορισμένου σκοπού. Το ίδιο κάναμε και σ’ αυτές τις συνομιλίες. Οι όροι που εκτίθενται στο σοβιετικό προσχέδιο της 2ας Ιούνης αποτελούν το «αυστηρώς μίνιμουμ» που μπορεί να εγγυηθεί την ειρήνη της Ευρώπης. Ενώ εσείς αρχίσατε κάνοντας διάφορες προτάσεις οι οποίες με κανέναν τρόπο δεν εξασφάλιζαν την ειρήνη, και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο έπρεπε σιγά-σιγά να πλησιάσετε προς τις δικές μας θέσεις. Γιατί φυσικά είναι συμφέρον σας να διασωθεί η ειρήνη στην Ευρώπη. Εμείς δεν μπορούμε να υποχωρήσουμε από το «αυστηρώς μίνιμουμ» που θέσαμε χωρίς να προδώσουμε την υπόθεση της ειρήνης. Πρέπει να καταλάβετε μια για πάντα πως εμείς δεν ενδιαφερόμαστε ούτε για τις νομικές διατυπώσεις, ούτε για τα κέρδη από τις αμοιβαίες παραχωρήσεις, αλλά μόνο για την ουσία του ζητήματος, δηλαδή για τη ριζική πρόληψη των εισβολών και τη διάσωση της ειρήνης στην Ευρώπη.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του Αφιερώματος της Κατιούσα στην Οχτωβριανή Επανάσταση